BAPTIST ZUMNAK LE THUKEN (The Baptist Faith and Message) I. THU HIANGHLIM (The Scriptures)
Bible Thianghlim cu milai hnenah Pathian a phuansuah awknak thupuan asi ih Pathian thawkkhawmnak in milai ih nganmi asi. Pathian ih in zirhnak famkim ro sunglawi asi. Pathian cu thuhram suahnak asi ih rumdannak cu a tumtahtawp si in a sungthu cu palhnak umloin thutak. Curuangah Thuthiang hmuahhmuah cu a zaten rinsan tlak a dikmi asi. Pathian in milai parah lai a reldan pawl in sim ruangah leilungtawp tiang a hmun dingih khrihfa pawl pumkhat sinak thuhrampi, milai zapi ten nuntu dan milai nun thuken, biaknak lam ruahnak thuhrampi khal asi. Thuthiang zapi ten Khrih theihpitu asi ih Pathian thupuan ih a simfiangbikmi khal asi. Exodus 24:4; Deuteronomy 4:1-2; 17:19; Joshua 8:34; Psalms 19:7-10; 119:11,89,105,140; Isaiah 34:16; 40:8; Jeremiah 15:16; 36:1-32; Matthew 5:17-18; 22:29; Luke 21:33; 24:44-46; John 5:39; 16:13-15; 17:17; Acts 2:16ff.; 17:11; Romans 15:4; 16:25-26; 2 Timothy 3:15-17; Hebrews 1:1-2; 4:12; 1 Peter 1:25; 2 Peter 1:19-21. A nungmi Pathian diktak cu pakhat lawng a um. Amah cu fimnak, thlarau, bulpak nunnak, Sersiamtu, Rundamtu, Kilhimu, sersiammi ziangkim Uktu asi. Kilkip famkimnak ah siseh thianhlimnak ah siseh tahthim ding um lomi asi. Pathian cu ziangkim ti thei, ziangkim thei asi; ziangkim a theihnak cu ziangkim a huap, tuihlan thil cang zomi, hlan thu, a tu ah a cang rero laimi, a cang lai dingmi, le a sersiammi pawlih duhhril nak in thuthluknak an tuah dingmi pawl tiang a huap theh asi. Amah cu a sangbik duhdawtnak, upatnak le thungainak thawn sunloih ding kan si. A sunglam thu ah thumkom Pathian asinak cu kan hnenah Pa, Fapa, le Thiang Thlarau in a lang ih pakhat ciar in a pak sinak nei nacingin Pathian pakhat sinak, a nungmi, a ummi sinak a thenthek ter cuan glo. A. Pa Pathian (God the Father) Pa Pathian in a zangfahnak hnuaiah a tumah vekin lei le van sersiammi parah siseh milai thuanthu thleng aw rero mi parah siseh sersiammi ziangkim parah a uk in a kilveng asi. Ziangkim ti thei cakkim, thei kim, duhdawtnak in famkim, le fimnak in a famkimmi asi. Jesuh Khrih ah Pathian fate zapi te hrangah Pa Pathian cu thutak Pa asi. Milai zapi te parah Pa lungput neitu asi. Genesis 1:1; 2:7; Exodus 3:14; 6:2-3; 15:11ff.; 20:1ff.; Leviticus 22:2; Deuteronomy 6:4; 32:6; 1 Chronicles 29:10; Psalm 19:1-3; Isaiah 43:3,15; 64:8; Jeremiah 10:10; 17:13; Matthew 6:9ff.; 7:11; 23:9; 28:19; Mark 1:9-11; John 4:24; 5:26; 14:6-13; 17:1-8; Acts 1:7; Romans 8:14-15; 1 Corinthians 8:6; Galatians 4:6; Ephesians 4:6; Colossians 1:15; 1 Timothy 1:17; Hebrews 11:6; 12:9; 1 Peter 1:17; 1 John 5:7. B. Fapa Pathian (God the Son) Khrih cu sankhuk Pathian Fapa asi. Jesuh Khrih cu milai taksa in a rung thuam awk tikah Thiang Thlarau hnatuannak in fala thianghlim Mary ih hrinmi asi. Jesuh ih Pathtian duhnak cu famkim zetin a langter ih a thlun asi, milai mizia thawn taksa in a thuam aw aw ih milai lakah milai vekin a nung, asinan sualnak a nei lo. Pathian thu thlunnak cu Pathian daan cu a parah a famkim ter ih kross parah aiawh thih tuar nak in milai hrangah sual ihsin luatnak a tuah sak asi. Khenbet asi hlanah milai lakah a tlangleng. A thawhsal hnu ah a tu ahcun vancung ramah Pa ih vorhlam khapah to in, milai sinak zaahza le Pathian sinak zaahza nei in amah cu Palai umsun pakhat, Pathian le milai karlakah remnak tuahtu asi. Huham cahnak le cawimawinak thawn a ra kirsal dingih leitlunah thuthen in a rundamnak hnatuan famkim ter asi ding. Amah zumtu zapi te sungah a kumkhua a nungmi si in a cencilh asi. Genesis 18:1ff.; Psalms 2:7ff.; 110:1ff.; Isaiah 7:14; 53; Matthew 1:18-23; 3:17; 8:29; 11:27; 14:33; 16:16,27; 17:5; 27; 28:1-6,19; Mark 1:1; 3:11; Luke 1:35; 4:41; 22:70; 24:46; John 1:1-18,29; 10:30,38; 11:25-27; 12:44-50; 14:7-11; 16:15-16,28; 17:1-5, 21-22; 20:1-20,28; Acts 1:9; 2:22-24; 7:55-56; 9:4-5,20; Romans 1:3-4; 3:23-26; 5:6-21; 8:1-3,34; 10:4; 1 Corinthians 1:30; 2:2; 8:6; 15:1-8,24-28; 2 Corinthians 5:19-21; 8:9; Galatians 4:4-5; Ephesians 1:20; 3:11; 4:7-10; Philippians 2:5-11; Colossians 1:13-22; 2:9; 1 Thessalonians 4:14-18; 1 Timothy 2:5-6; 3:16; Titus 2:13-14; Hebrews 1:1-3; 4:14-15; 7:14-28; 9:12-15,24-28; 12:2; 13:8; 1 Peter 2:21-25; 3:22; 1 John 1:7-9; 3:2; 4:14-15; 5:9; 2 John 7-9; Revelation 1:13-16; 5:9-14; 12:10-11; 13:8; 19:16. C. Thlarau Thianghlim Pathian (God the Holy Spirit) Thlarau Thianghlim cu Pathian thlarau asi ih Pathian sinak famkim a nmei. Thlunghlun san lai ih Pathian mithianghlin pawl kha Thuthiang ngan dingin a thawkkhum hai. Cencilh tahrantin thutak thei thei dingin milai pawl a bawm. Khrih a sunlawih. Milai pawl hnenah sual, dingfelnak, le thuthennak pawl a theihfiang ter. Rundamtu hnenah milai pawl a hruai ih hrintharnak a neihter. Hrinthar nak thawn cawp le cilh in Khrih ih ruangpum sungah zumtu pawl cu tihnimnak a pek. Kawhhran sungah Pathian an rian thei nak ding hrangah zumtu pawl nunah khristian mizia a thanlenter ih zumtu pawl thazang a pek, cutin thlarau laksawng pawl famkimtern a neihter hai. Nineta rundamnak ni hrangah zumtu pawl cu seal a khen hai. Khrihfa pawl cu Khrih hmuihmel an ken famkim thei nak dingah a umpi ringring. Pathian riannak, thangtharnak, le Thuthangtha karhzai ternak ah zumtu pawl mit a vangter ih huham cahnak a neihter. Genesis 1:2; Judges 14:6; Job 26:13; Psalms 51:11; 139:7ff.; Isaiah 61:1-3; Joel 2:28-32; Matthew 1:18; 3:16; 4:1; 12:28-32; 28:19; Mark 1:10,12; Luke 1:35; 4:1,18-19; 11:13; 12:12; 24:49; John 4:24; 14:16-17,26; 15:26; 16:7-14; Acts 1:8; 2:1-4,38; 4:31; 5:3; 6:3; 7:55; 8:17,39; 10:44; 13:2; 15:28; 16:6; 19:1-6; Romans 8:9-11,14-16,26-27; 1 Corinthians 2:10-14; 3:16; 12:3-11,13; Galatians 4:6; Ephesians 1:13-14; 4:30; 5:18; 1 Thessalonians 5:19; 1 Timothy 3:16; 4:1; 2 Timothy 1:14; 3:16; Hebrews 9:8,14; 2 Peter 1:21; 1 John 4:13; 5:6-7; Revelation 1:10; 22:17. Milai cu Pathian in a hleicu in amai hmuihmel kengin a sersiammi asi. A sersiammi parah thu neitu dingah nunau le mipa a sersiam. Nunau mipa sinak cu Pathian ih sersiammi thatnak pakhat asi. A hram thawk ah milai su sualnak thei dah lo asi ih Pathian in duhhril theinak a neihter mi asi. Amai duhhrilnak cu milai cu sualnak sungah a tla lut ih cuticun milai hmuahhmuah sualnak sungah a luhpi. Satan thlemnak ruangah milai cu Pathian dan pahbal in sual a tuah ih a hram thawk ih mawh nei lo dinhmun ihsin sual fate ah a cang. Cuticun milai mizia cu sual cithlah asi zo ih a umnak leitlun khal sual lam hawi ah a canglan ta. Curuangah milai duhhril thei asinak cu daan pahbaltu ah a cang ih mawhsianak hnuai ah a thleng asi. Pathian zangfahnak lawngin milai cu Pathian thawn a thianghlimmi pehtlaih awknak hnuai ah a thlenpi thei ih Pathian in milai a sersiam tikah Pathian tumtah pawl khal Pathian zangfahnak lawngin milai in a tuah famkim thei asi. Pathian in amai hmuihmel kengin a sersiam ruangah bulpak pakhat ciar nun ah milai cu sunglawi zet sinak a nei ih milai hrangah Khrih a thihnak ruangah milai zokhal ziang miphun asi khal le a sunglawi zetmi bulpak sinak nei in upat tlak le khristian duhdawtnak cohlang tlak asi. Genesis 1:26-30; 2:5,7,18-22; 3; 9:6; Psalms 1; 8:3-6; 32:1-5; 51:5; Isaiah 6:5; Jeremiah 17:5; Matthew 16:26; Acts 17:26-31; Romans 1:19-32; 3:10-18,23; 5:6,12,19; 6:6; 7:14-25; 8:14-18,29; 1 Corinthians 1:21-31; 15:19,21-22; Ephesians 2:1-22; Colossians 1:21-22; 3:9-11. Rundamnak timi cu milai pumhlum rundamnak a si. Rundamnak cu amai thisen in sankhuk hrang milai rundamnak tuansuaktu Jesus Khrih cu Lal le Rundamtu ah a cohlangtu pawl hnenah a lakmi pek asi. Rundamnak in hrintharnak, thiamcoternak, thianternak, le cawimawinak pawl a huap tel theh asi. Jesuh Khrih ah bulpak zumnak siar lo rundamnak lamzin dang a um lo. A. Hrintharnak, lole piantharnak, cu Pathian zangfahnak hnatuan asi ih Jesuh Khrih ah zumtu cu sersiamtthar a sinak asi. Thiang Thlarau hnatuannak in thinlung thlengnak asi ih sual theihternak ihsin misual in sual sirnak le Jesuh Khrih ah zumnak thawn Pathian hnenah kirsalnak asi. Sir awknak cu sual ihsin Pathian hnenah kirsalnak asi. Zumnak timi cu Jesuh Khrih cu bulpak rundamtu le Bawi ah nun pumhlum hlan in cohlannak, nun ap awknak asi. B. Thiamcoternak cu sual sir in Jesuh Khrih a zumtu hmuahhmuah misual pawl kha Pathian in a zangfahnak le dingfelnak in a tuansuahmi asi. Thiamcoternak in zumtu Patkhat cu Pathian thawn remdai ten pehtlaihnak le Pathian mithmaitha cotu sinak a nei. C. Thianternak timi cu hrintharnak ihsin a thawkmi asi ih nitin hmawhtawnmi ah Pathian tumtah hrangah zumtu cu rethran mi asi ih Thlarau Thianghlim cencilhnak le hnatuannak in thlarau le thinlung ken lamah pitling nun pan dingin thansoh vivo naka si. Pathian zangfahnak hnuai ah thansohnak cu zumtu pakhat leitlun nunsung pehzawm vivo ding mi asi. D. Cawimawinak cu rumdanmi parah thleng awknak netabik thlawsuah famkimnak asi. Genesis 3:15; Exodus 3:14-17; 6:2-8; Matthew 1:21; 4:17; 16:21-26; 27:22-28:6; Luke 1:68-69; 2:28-32; John 1:11-14,29; 3:3-21,36; 5:24; 10:9,28-29; 15:1-16; 17:17; Acts 2:21; 4:12; 15:11; 16:30-31; 17:30-31; 20:32; Romans 1:16-18; 2:4; 3:23-25; 4:3ff.; 5:8-10; 6:1-23; 8:1-18,29-39; 10:9-10,13; 13:11-14; 1 Corinthians 1:18,30; 6:19-20; 15:10; 2 Corinthians 5:17-20; Galatians 2:20; 3:13; 5:22-25; 6:15; Ephesians 1:7; 2:8-22; 4:11-16; Philippians 2:12-13; Colossians 1:9-22; 3:1ff.; 1 Thessalonians 5:23-24; 2 Timothy 1:12; Titus 2:11-14; Hebrews 2:1-3; 5:8-9; 9:24-28; 11:1-12:8,14; James 2:14-26; 1 Peter 1:2-23; 1 John 1:6-2:11; Revelation 3:20; 21:1-22:5. V. Zangfahnak ah Pathian Tumtah (God's Purpose of Grace) Pathian ih hrilmi sinak cu Pathian zangfahnak ih tumtahmi asi ih a hrilcia mi pawl cu A hrinthar hai, thiam a co ter ih a thianter hai, cutin misual cu cawimawinak ah a thlenpi asi. Acuih thutak cu milai duhril theinak thawn a kaih aw ih milai in a tawpnak thleng thei dingin Pathian hmanrua pawl theihfengnak thawn a kaih aw theh asi. Pathian ih hrilmi sinak cu Pathian mangbangza thatnak langtertu asi ih theihban lo fimnak in a khat, a thianghlim, ih thleng theih asilo. Milai lamah porh awknak ding zianghman a suahter lo ih tangdor nun a suahter sawn asi. Zumtu diktak pawl cun a tawptiang an tuar thlang theh asi. Khrih ah Pathian in a cohlan zo mi pawl, Thiang Thlarau ih thiantermi pawl cu Pathian zangfahnak lenglam ah an tluse lanta dah lo dingih a tawptiang an tuar thlang ding asi. Zumtu pakhat cu thlennak sungah daithlan ruangah siseh an thlu se thei; cutin Thiang Thlarau an ti riahsia ih Pathian humhimnak le zangfahnak an sun phah thei ih Khrih hrangah that lonak an suahpi in can tawite sung hremnak an tuar phah thei asi; asinan rundamnak tlamtling hlen suak thei dingin Pathian huham cahnak in zumnak lamzin tluan ah a kilhim hai asi. Genesis 12:1-3; Exodus 19:5-8; 1 Samuel 8:4-7,19-22; Isaiah 5:1-7; Jeremiah 31:31ff.; Matthew 16:18-19; 21:28-45; 24:22,31; 25:34; Luke 1:68-79; 2:29-32; 19:41-44; 24:44-48; John 1:12-14; 3:16; 5:24; 6:44-45,65; 10:27-29; 15:16; 17:6,12,17-18; Acts 20:32; Romans 5:9-10; 8:28-39; 10:12-15; 11:5-7,26-36; 1 Corinthians 1:1-2; 15:24-28; Ephesians 1:4-23; 2:1-10; 3:1-11; Colossians 1:12-14; 2 Thessalonians 2:13-14; 2 Timothy 1:12; 2:10,19; Hebrews 11:39–12:2; James 1:12; 1 Peter 1:2-5,13; 2:4-10; 1 John 1:7-9; 2:19; 3:2. Thuthlungthar san ah Jesuh Khrih ih kawhhran cu mahte (local) kawhhran sungtel pawlin kaihhruaimi kawhhran mibur pawlkom asi. Cutin hmundangdangah local kawhhran pawl thawn zumnak le thuthangtha ah pawlkom awknak in a sihcih aw mi an si. Kawhhran sungah Khrih in a tuahmi serh le sang pahnih hman asi ih Khrih ih daan tuah mi vekin thlun asi, Amai tongkam sungah canpual le laksawng, hamthatnak pawl hman asi. Cutin leitlun deng tiang Thuthang karhzai ter dingin a dingmi kawhhran asi. Local kawhhran pakhat ciar cu Krih ih lalnak thuneihnak hnuai ah a cangvai mi, democracy kaihhruai awknak in hnatuan in a cangvai mi asi. Kawhhran member pakhat ciar cu Jesuh Khrih cu Bawi le Lalpa ah nei in riantu tuanvo nei ciar mi an si. Bible vekin kawhhran tuanvo neihmi pawl tla cu pastor le deacon an si. Pathian rawngbawl dingin nunau siseh mipa siseh laksawng a hranhran pek an si ciar na in pastor tuanvo cu mipa ih tuanvo bik asi. Thlungthar in a sim vekin kawhhran, Khrih ih ruangpum timi cu sankhat hnu sankhat zumtu pawl, miphun tinkim, tong tinkim, mibur le ram tinkim ihsin zumtu zapi a huap asi. Matthew 16:15-19; 18:15-20; Acts 2:41-42,47; 5:11-14; 6:3-6; 13:1-3; 14:23,27; 15:1-30; 16:5; 20:28; Romans 1:7; 1 Corinthians 1:2; 3:16; 5:4-5; 7:17; 9:13-14; 12; Ephesians 1:22-23; 2:19-22; 3:8-11,21; 5:22-32; Philippians 1:1; Colossians 1:18; 1 Timothy 2:9-14; 3:1-15; 4:14; Hebrews 11:39-40; 1 Peter 5:1-4; Revelation 2-3; 21:2-3. VII. Baptism le Bawipa Zanriah (Baptism and the Lord's Supper) Khristian baptism cu zumtu pakhat tisungah Pa, Fapa, Thiang Thlarau hmin in hnimphimnak in asi. Thulunnak langtertu asi ih Khrih ih thihnak, phum asinak, le a thosal Rundamtu a zumnak langter khal asi, cutin zumtu pakhat cu sual ah a thih ih nunhlun cu phum in a um zo, Jesuh Khrih ah thosalnak tawmpi in nunthar in a nung zo tinak asi. Mithi pawl nineta ah an thosal ding ti a zumnak langtertu khal asi fawn. Zumtu pawl tuah hrimhrim dingmi serh le sang pakhat asi vekin kawhhran member pitling si thei nak ah sieh Bawipa zanriah tawm ve thei dingin tuah tul tengteng mi asi. Bawipa zanriah cu thulunnak tuahnak in langtermi asi ih kawhhran member pakhat cu sang le grape ti in nak in Rumdamtu cu a hrangah a thi ih a ra sal ding asi ti a zumnak a langternak asi. Matthew 3:13-17; 26:26-30; 28:19-20; Mark 1:9-11; 14:22-26; Luke 3:21-22; 22:19-20; John 3:23; Acts 2:41-42; 8:35-39; 16:30-33; 20:7; Romans 6:3-5; 1 Corinthians 10:16,21; 11:23-29; Colossians 2:12. VIII. Bawipa Ni (The Lord's Day) Zarhkhat sungah a nikhatnak cu Bawipai Ni asi. Khristian pawlin nithianghlim ah hman mi asi. Khrih a thawhsalni asi ih bulpal le mibur in biaknak le thangthatnak thawn ulnak ni hman asi. Bawipai Bi hman mi pohpoh Kristian siatha theihnak thiang thawn Jesuh Khrih ih lalnak thuneihnak hnuai ah hman dingmi asi. Exodus 20:8-11; Matthew 12:1-12; 28:1ff.; Mark 2:27-28; 16:1-7; Luke 24:1-3,33-36; John 4:21-24; 20:1,19-28; Acts 20:7; Romans 14:5-10; I Corinthians 16:1-2; Colossians 2:16; 3:16; Revelation 1:10. Pathian lalram timi cun sersiammi ziangkim parah Lal le Siangpahrang asinak le Siangpahrangah a cohlangtu bulpak nun parah a lalnak le a uknak a huap tel asi. A biktakin Pathian lalram cu mi pakhat cu Jesuh Khrih ah zumnak in nauhak te bangin Jesuh Khrih dungthlun dingin a pum a ap awknak, rundamnak a congahnak asi. Khristian pawl cu nasa ten thlacam ding kan si, cutisun Pathian uknak le a duhnak leitlun ah a famkim thei nak ding hrangah. Pathian lalram famkimnak ding cu Jesuh Khrih a rat sal tikah le san a cem tikah a thleng ding mi asi. Genesis 1:1; Isaiah 9:6-7; Jeremiah 23:5-6; Matthew 3:2; 4:8-10,23; 12:25-28; 13:1-52; 25:31-46; 26:29; Mark 1:14-15; 9:1; Luke 4:43; 8:1; 9:2; 12:31-32; 17:20-21; 23:42; John 3:3; 18:36; Acts 1:6-7; 17:22-31; Romans 5:17; 8:19; 1 Corinthians 15:24-28; Colossians 1:13; Hebrews 11:10,16; 12:28; 1 Peter 2:4-10; 4:13; Revelation 1:6,9; 5:10; 11:15; 21-22. X. San Neta Thil (Last Things) Pathian in amai caan le lamzin vekin leitlun tawknak a thlenter leh ding. A thukam vekin Jesuh Khrih cu mithmuh theih in bulpak in a ra kir sal dingih mithi cia pawl a kai tho ding, cule a dingfelnak vekin mi zapi parah thu a then ding. Midingfel lo pawl cu kumkhua hremhmun hell ramah thlak an si ding. Midingfel pawl cu thiamcoter in an um dingih an laksawng an co dingmi cu a siat thei lo mi ruangpun thawn thuam aw in Bawipa hnenah sankhuk in an um ding. Isaiah 2:4; 11:9; Matthew 16:27; 18:8-9; 19:28; 24:27,30,36,44; 25:31-46; 26:64; Mark 8:38; 9:43-48; Luke 12:40,48; 16:19-26; 17:22-37; 21:27-28; John 14:1-3; Acts 1:11; 17:31; Romans 14:10; 1 Corinthians 4:5; 15:24-28,35-58; 2 Corinthians 5:10; Philippians 3:20-21; Colossians 1:5; 3:4; 1 Thessalonians 4:14-18; 5:1ff.; 2 Thessalonians 1:7ff.; 2; 1 Timothy 6:14; 2 Timothy 4:1,8; Titus 2:13; Hebrews 9:27-28; James 5:8; 2 Peter 3:7ff.; 1 John 2:28; 3:2; Jude 14; Revelation 1:18; 3:11; 20:1-22:13. XI. Thuthangtha karhzai ter rawngbawl (Evangelism and Missions) Miphun hmuahhhmuah Khrih dungthluntu can ter ding cu Krih dungthluntu le Jesuh Khrih ih kawhhran zapi te ih tuanvo le cantha neihmi asi. Pathian Thlarau in milai thlarau a hrintharnak cu midang duhdawtnak hrangah hriltharnak asi. Missionary hnatuan cu zumtu zapi te tuanvo asizia cu hruintharmi nun neitu hranah a lotheihlo in a tulmi a sizia Khrih ih zirhnak cu fiangzetin a sim leuhleuh mi asi. Jesuh Khrih ih leitlun miphun zakip hnenah Thuthangtha sim dingin thu in pekmi asi. Thlarau hlo Khrih hnenah hruaisuah ding cu Pathian fate zapi te ih tuanvo asi ih tongkam in sim in siseh nuncan ziaza in langter nak in siseh Thuthangtha thawn a kaih mi lamzin a phunphun in tuansuah ding asi. Genesis 12:1-3; Exodus 19:5-6; Isaiah 6:1-8; Matthew 9:37-38; 10:5-15; 13:18-30, 37-43; 16:19; 22:9-10; 24:14; 28:18-20; Luke 10:1-18; 24:46-53; John 14:11-12; 15:7-8,16; 17:15; 20:21; Acts 1:8; 2; 8:26-40; 10:42-48; 13:2-3; Romans 10:13-15; Ephesians 3:1-11; 1 Thessalonians 1:8; 2 Timothy 4:5; Hebrews 2:1-3; 11:39-12:2; 1 Peter 2:4-10; Revelation 22:17. Khrihfa biaknak cu thiehnak mitvan termi le fimnak hrampi ah a hngat aw mi zumnak asi. Jesuh Khrih ah fimnak le theihnak rohthil hmuahhmuah a khawlkhawm aw theh asi. Zirnak thianghlim hmuahhmuah cu Khristian ro sunglawi asi. Hrintharnak cu milai sia tha theihnak sunglam mit hmuahhmuah a vangter ih thieh duhnak halnak a neihter asi. Cui hlei ah zirnak ih man cu mission hnatuannak hrangah siseh zapi hlawknak thatnak hrangah siseh a pehtlaihmi asi ruangah kawhhran in siangzetin a bawm dingmi asi. Khrih ih milesa pawl hrangah Khristian zirh awknak famkim, thlarau lam cangvaihnak famkim a tul hrimhrim mi asi. Khristian fim zirnak ah zirnak lam zalennak le zirnak lam tuanvo a kawpcih tengteng a tul asi. Zalen nak timi felfai ten milai pehtlaih awknak tuah tha tu si dingin tawpcinri a nei ringring asi. Khristian tlawng, college le university ah zirhtu pakhat ih zalennak cu Jesuh Khrih ih umpinak, Thuthiang in a simzat, le tlawngih a umsan sungah tawpcin a nei ringring asi. Deuteronomy 4:1,5,9,14; 6:1-10; 31:12-13; Nehemiah 8:1-8; Job 28:28; Psalms 19:7ff.; 119:11; Proverbs 3:13ff.; 4:1-10; 8:1-7,11; 15:14; Ecclesiastes 7:19; Matthew 5:2; 7:24ff.; 28:19-20; Luke 2:40; 1 Corinthians 1:18-31; Ephesians 4:11-16; Philippians 4:8; Colossians 2:3,8-9; 1 Timothy 1:3-7; 2 Timothy 2:15; 3:14-17; Hebrews 5:12-6:3; James 1:5; 3:17. XIII. Thilpek kilkhawi (Stewardship) Pathian cu thlawsuah tinkim ih hrampi asi, rei lo te hrang siseh thlarau hrang siseh; ziangkim kan neihmi cu Pathian ta theh asi. Khristian pawl in leitlun pumpi hnenah thlarau lam leiba kan nei asi; thuthak kawltermi kan si vekin thutak simsuah ding tuanvo kan nei asi. Curuangah Khristian pawl cu Pathian rian ding tuanvo an nei ih an tikcu, thiammi, neihmi, cu hmuahhmuah cu cozah ciar in Pathian hmin sunlawinak hrangah hman dingih midang bawm dingin tuanvo an nei asi. Ca Thiang in a zirh bangin Khristian pawlin an neihmi cu siangzet, mawitawk zetin ui lo ten, peknak tha ten pe in Rundamtu hrangah leitlun ah pek ciar ding tuanvo an nei asi. Genesis 14:20; Leviticus 27:30-32; Deuteronomy 8:18; Malachi 3:8-12; Matthew 6:1-4,19-21; 19:21; 23:23; 25:14-29; Luke 12:16-21,42; 16:1-13; Acts 2:44-47; 5:1-11; 17:24-25; 20:35; Romans 6:6-22; 12:1-2; 1 Corinthians 4:1-2; 6:19-20; 12; 16:1-4; 2 Corinthians 8-9; 12:15; Philippians 4:10-19; 1 Peter 1:18-19. Krih ih milesa pawl cu, dinhmuh ih tuldan zirin, pawlkom awk ding an si ih (association le convention din in) Pathian uknak ih tumtahmi hrang tuansuahnak hrangah cangvaih ding an si. Cuvek pawlkom pawl cu pakhat le pakhat parah (local church pakhat le pakhat parah) ziangvek thuneihnak hman an nei lo asi. Mai duhhrilnak (volua ntery) in le thurawn pe aw tawn dingin pehtlaih aw mi an si ih thazang a cakbik in hnatuan suak thei nak ding hrangah thazang bur tawn, phorhsuak in hmuisel khat ah mipi pawl a tha bik in tuahsuah tlangnak hrang asi. Thuthlangthar kawhhran member zumtu pawl cu Krih ih lalram karhzai nak hrangah siseh missionary hna tuanank, fimthiamnak, le bawmbawi awknak hrangah pawlkom sihcih aw dingmi an si. Khristian lungrualnak Thuthlungthar san ah kan hmuh mi cu thlarau ah pumkhat sinak, mai duhhrilnak in pawlkom awknak, zapi duhtlangin tuansuahnak hrangah Khrih ih milesa mibur pawlkom awknak asi. Pawl (denomination) dangdang lakah pawlkom awknak cu tumtah tawpmi cu amah le mah fiang zetin a dikzia a langter aw mi asi ih zo ih zumnak khal hnaihnok loin le Khrih ih dungthluntu sinak le A Thutak nunpi nak a hnaihnok lo tikah duh ding le neih dingmi asi. Exodus 17:12; 18:17ff.; Judges 7:21; Ezra 1:3-4; 2:68-69; 5:14-15; Nehemiah 4; 8:1-5; Matthew 10:5-15; 20:1-16; 22:1-10; 28:19-20; Mark 2:3; Luke 10:1ff.; Acts 1:13-14; 2:1ff.; 4:31-37; 13:2-3; 15:1-35; 1 Corinthians 1:10-17; 3:5-15; 12; 2 Corinthians 8-9; Galatians 1:6-10; Ephesians 4:1-16; Philippians 1:15-18. XV. Khristian le leitlun milai umtu khawsak (The Christian and the Social Order) Khnristian zappi ten Khrih ih duhnak cu kanmah bulpak nun ah siseh society punmpi ah in uktu thuneihtu ah ret dingin tuanvo kan nei asi. Jesuh Khrih ah Pathian zangfanak in sersiamthar salmi sinak parah hngat aw in society thansohnak le dingfelnak dinsuah nak hrangah tuahmi le hmanrua pawl cu man a nei ding asi. Khrih ah a nungtu pawl cun miphun thleidannak, duh amnak, hamtamnak, mai hrang lawng ruatnak, nupa sualnak pohpoh, uiretnak, neihbang aw sualnak, le taklawng zuk le zuknung pawl, cu pawl cu do theh dingmi asi. Nulepa nei lo, tulsam zual, mi ih tuahmawhmi, kum upa, bawmtu neilo, mi damcak lo pawl bawm ding asi. Pumsung naute hrangah thu simsak tu ding kan si ih ziangvek milai nunnak khal pumsung ihsin semtir ihsin thihkel in thlan mual liam tiang humhim ding asi. Khrihfa hmuahhmuah in pursum leilawn ei hawlnak hrang hnatuannak company pawl, cozah kumpi, society, ziangkim hi dingfelnak, thutak, le unau duhdawtnak hnuai ah cangvai dingin canter ding tuanvo kan nei asi. Acuih tumtahnak cangsuak ter thei dingin khristian pawl cu zovek milai khal tumtahnak tha le thiang a neitu pohpoh thawn hnatuan tlang ding asi ih ziangtik lai khalah fimkhur ten duhdawtnak thlarau in cangvai in Khrih zumnak le A Thutak nunpi nak hnaihnok lo dingin fimkhur ding asi. Exodus 20:3-17; Leviticus 6:2-5; Deuteronomy 10:12; 27:17; Psalm 101:5; Micah 6:8; Zechariah 8:16; Matthew 5:13-16,43-48; 22:36-40; 25:35; Mark 1:29-34; 2:3ff.; 10:21; Luke 4:18-21; 10:27-37; 20:25; John 15:12; 17:15; Romans 12–14; 1Corinthians 5:9-10; 6:1-7; 7:20-24; 10:23-11:1; Galatians 3:26-28; Ephesians 6:5-9; Colossians 3:12-17; 1 Thessalonians 3:12; Philemon; James 1:27; 2:8. XVI. Remdaihnak le Ral (Peace and War) Milai zovek thawn khal remdai ten dingfelnak thuhram parah hngat aw in pehtlaih ding cu khristian zapi te tuanvo asi. Khrih ih thlarau le zirhnak thawn kaih aw in an ti thei mi sungah ral cu tawpter dingin tuanvo an nei asi. Ral thlarau tawpternak taktak cu kan Bawipa ih Thuthangtha asi. Leitlun in a tulbikmi cu Jesuh Khrih ih zirhnak pom in cohlannak, milai pulpak le miphun cangvaihnak tinkim ah nunpi in duhdawtnak dan kenkawh in asi. Khristian zapi ten leitlun huap in Remdaihnak Siangpahrang ih lelnak hrang ah thlacam cio ding asi. Isaiah 2:4; Matthew 5:9,38-48; 6:33; 26:52; Luke 22:36,38; Romans 12:18-19; 13:1-7; 14:19; Hebrews 12:14; James 4:1-2. XVII. Biaknak Zalennak (Religious Liberty) Pathian lawng hi milai sia tha theihnak parah lang asi. Pathian thutak thawn a kalh aw mi le a sungah a um lo mi milai thuken pawl lak ihsin zalen in Pathian in a retmi asi. Kawhhran le cozah cu a dang ten thenhnih aw ding mi asi. Cozah cun kawhhran cu humhim ding tuanvo leiba a nei ih thlarau lam cangvaihnak ah zalennak tawp a nei asi. Cutin zalennak pek tikah pawlkom pakhatkhat cu a dang hnakin duhsakbik um lo dingmi asi. Cozah cu Pathian ih khawikhih mi asi vekin Pathian thu thawn a kalh awk lo poh ahcun khristian pawl in cozah thu thlun theh ding asi. Kawhran in a tumtah mi tuansuaknak hrangah cozah thuneihnak hmang ding khal asilo. Khrih ih thuthangtha cun a tumtahtawp tuansuahnak hrangah thlarau lam hmanrua pawl lawng a arua hmanmi asi. Cozah in biaknak zumnak ziangvek khal hrem theinak thuneihnak a nei lo. Cozah in biaknak pakhatkhat bawmnak hrang ah ziangvek khal tax mipi hnen ihsin lak thei nak thuneihnak a nei lo. Khristian ih hmuitinmi cu a zalen mi cozah, a zalenmi kawhhran asi. A umzia cu zo khalin hnaihnok um lo ten zalen zetin Pathian biak pawh theinak, zalen zetin pawlkom din thei nak, zumnak ausuahpi theinak, cozah thuneihnak hnaihnok lo in zalenak asi. Genesis 1:27; 2:7; Matthew 6:6-7,24; 16:26; 22:21; John 8:36; Acts 4:19-20; Romans 6:1-2; 13:1-7; Galatians 5:1,13; Philippians 3:20; 1 Timothy 2:1-2; James 4:12; 1 Peter 2:12-17; 3:11-17; 4:12-19. Pathian in insang cu milai pawlkom society ih hram ah a retmi asi. Insang sungah nupi pasal neih awknak, thisen, le cawmmi insang milesa pawl an tel asi. Thit umnak cu nunau pakhat le mipa pakhat damsung umtlang dingin tiamkam awknak in neih awknak asi. Thit umnak cu Pathian in a danglam hleice laksawng pekmi asi ih Khrih le Kawhhran karlah pehtlaih awknak langtertu khal asi. Nupi pasal thih um awknak in bulpak in neihniam zetin pehtlaih awknak nunau le mipa karlakah a neih ter ih Bible in a zirh vekin nupa pawl awknak in pehtlaih awknak le milai hrin thlaihzainak hrangah asi. Pathian hmuihmel kengin sersiammi an si veve vekin pasal le nupi cu Pathian hmai ah an man a bangrep asi. Nupi pasal pehtlaih awknak cu Pathian in a sersiammi milai pawl a pehtlaihdan thawn khaikhin theih asi. Khrih in a kawhhran a duhdawt vekin pasal in a nupi duhdawt ding asi. Pasal in a insang cawm ding, kilhim ding, kaihruai ding Pathian pekmi tuanvo a nei asi. Kawhhran cu Khrih hnuai ah a tuhlut awk vekin nupi cun a pasal ih siathlawh hruaitu nun hnuai ah lungawi sopar ten tuhlut aw ding asi. Nupi cu, a pasal vekin tho tho in Pathian hmuihmel keng in sersiammi a si vekin a pasal upat ding, bawmtu tha vekin riantu tuan ding, insang rian in tefa kilkhawi ding Pathian tuanvo pekmi asi. Nauhak cu, pumsung ah a semtir ihsin, Pathian thlawsuah an si. Nulepa in fale hnenah Pathian ih khaukhih mi nupi pasal umtu dan langter ding an si. Nulepa in fale pawl cu zirh ding an si, thlarau le lungput thiang nei dingin siseh nuncan ziaza mawi le duhdawtnak in nunsimnak thawn Bible thutak vekin thiltha hril thiam dingin zirh ding an si. Nauhak pawl cu an nulepa thu ngai in upatnak pe ding an si. Genesis 1:26-28; 2:15-25; 3:1-20; Exodus 20:12; Deuteronomy 6:4-9; Joshua 24:15; 1 Samuel 1:26-28; Psalms 51:5; 78:1-8; 127; 128; 139:13-16; Proverbs 1:8; 5:15-20; 6:20-22; 12:4; 13:24; 14:1; 17:6; 18:22; 22:6,15; 23:13-14; 24:3; 29:15,17; 31:10-31; Ecclesiastes 4:9-12; 9:9; Malachi 2:14-16; Matthew 5:31-32; 18:2-5; 19:3-9; Mark 10:6-12; Romans 1:18-32; 1 Corinthians 7:1-16; Ephesians 5:21-33; 6:1-4; Colossians 3:18-21; 1 Timothy 5:8,14; 2 Timothy 1:3-5; Titus 2:3-5; Hebrews 13:4; 1 Peter 3:1-7.
|