JESU KHRIH THU ZIRNAK ( CHRISTOLOGY)
Thutlangpi pawl: Jesu Khrih sankhuk nun II.Jesu Khrih milai a rung cannak Jesu Khrih tuarnak le thihnak Jesu Khrih thawhsalnak Jesu Khrih vanram hnattuan ( A thawhsal hnu ih van a kai hnu ihsin leitlun a ratsal hlan) Jesu Khrih ratsalnak le lalnak Sankhuk inn pi ah Jesu Khrih dinhmun Jesu Khrih thu zirhnak ahhin thumkawm Pathian a sinak hnakin a rawngbawlmi thu pawl kan zir dingih thinlung takin a zir tu hrangah hlawknak tampi an neih phah ko ding ti ka zum.
ZESU THU HLA RAK SIMCIA MI PAWL:
Bible cang thawn:
2 Samuel 7:16, Tesinfa na nei vivo ding ih na uknak cu a kumkhua in ka hmunter ding. Na siangpahrang uknak cu a cem dah lo ding,’ tiah va sim aw,” tiah a ti.
Bible: Daniel 9:24-26, 24“Sualnak le ṭhat lonak ihsin na minung pawl le na khawpi an luatnak dingah Pathian in kum sawmsarih ih let sarih a khiah zo. Sualnak cu ngaidam a si ding, dingnak cu kumkhua hrangin hngehter a si ding; cuticun sim ciami le na hmuhmi pawl cu an ra thleng ngaingai ding ih Biakinn thianghlim cu a thar in thianhlimter a si sal ding. 25Himi hi ciing ṭha awla ruatfel aw: Jerusalem dinsal dingih thupek tikcu caan ihsin Pathian ih hriilmi hotu a rat hlanlo kum sarih let sarih a liam ding. Jerusalem cu lamzin tumpipi le ruhkulh hngetzetzet thawn dinsal a si ding ih kum sawmruk le kum hnih ih let sarih sung a ding ding; a sinan hih caan hi harsatnak le buainak caan a si ding. 26Cuih caan a cem tikah Pathian ih hriilmi hotu cu dik lozetin an that ding. A cakzetmi ram uktu ih ralkap pawl in khawpi le Biakinn cu an siatsuah ṭheh ding. Tilik bangin a netnak a ra thleng ding; Pathian ih a timtuah ciami ral le siatsuahnak an ra thleng ding a si.
Prophet: Daniel
i) Jeruslame khawpi saksalnak thusuah a um leh ding ii) Jerusalem khawpi le Biak inn pi cu an sak sal ding iii) Cui hnu ah Pathian hriakthih (Messiah) cu an hnawng dingih an thah ding. iv) Cui hnu ah Jerusalem khawpi le Biak inn pi cu siatsuah asi lai ding.
iv) Zesu an thah hnu kum 40 (AD 70) ah Jeruslame khawpi le Biak inn pi cu Rome pawlin an siatsuah theh. Cuisi thawk in tuini tiang Jerusalem biak inn pi cu saksal asi hrih lo. (Zesu in Jerusalem Biak inn pi siattheh asi lai ding thu khal a rak sim cia). 3. Pathian in Moses vek, kamsang pakhat a ra lai dingmi a rak sim cia. Bible: Daan peksalnak 18:15-18 Danpeksalnak 18:15-18, 15 Bawipa nan Pathian cun nanmah ih unau sungin keimah vek profet nanmah ih hrangah a suahter ding ih cuih thu cu nan ngai sawn pei. 16Sinai Tlang parih nan tonkhawm-awk laiah khan Bawipa ih ṭong cu nan hna ih theihsaal nawn lo dingin nan dil; nan hnenih a langnak meisa tleu tla nan zoh ngam lo, ziangahtile kan thi thluh ding nan ti. 17“Curuangah Bawipa in ka hnenah, ‘Thil dikzet an dil a si. 18Anmah lakin nangmah vek profet * 18:18 Profet: timi hi ‘profet pawl’ ti tla a si thei. ka suahter ding. Cuih profet cu a ṭong dingmi ka sim ding ih ka thupekmi hmuahhmuah cu miseenpi hnenah a sim ṭheh ding.
4. Messiah cu Abraham cithlah asi ding. Bible: Semtirnak 22:18 In Genesis 22:17-18, 17Na tesinfa pawl cu ka karhzaiter ding ih vanih arsi zat in le tifinriat vunnel zat in an tam ding a si. Na tesinfa pawl in an ral pawl cu an neh thluh ding. 8Cun anih ka thlawsuah bangtuk in leilung tlunih miphun kip in thlawsuah in dil ding. Hi thil hmuahhmuah cu keimah ih thu na ngai ruangah a si,” ti ah a ti. (Genesis 22:18: And in thy seed shall all the nations of the earth be blessed; because thou hast obeyed my voice. ) Abraham hnenah “na cithlah” a timi hi a ra lai dingmi Zesu Khrih thu a rak simcia nak asi. Pathian thukam cu Abraham ihsin Isaac (Sem. 17:18-20; Sem. 21:120, Abraham ih tufa Jacob hnenah (Sem. 28:14) peksawng vivo asi. Cutin Bible sungah Abraham tesinfa hnenah thukam peksawng vivo mi kan hmu thei. Judah (Genesis 49:10), Jesse (Isaiah 11:1-10) le David (2 Samuel 7:16).
5. Zesu Khrih cu fala thianghlim hrin asi ding thu Isaiah in a rak sim cia. Bible: Isaiah 7:14 Isaiah 7:14-16, Atu ah Bawipa amah rori in khihmuhhnak a lo pe ding. Fala thianghlim pakhat in fa a vun ih fapa a hring dingih a hminah Immanuel tiah an sak ding. “Immanuel” ti cu “Pathian kan hnenah a um” tinak asi. 6. Pathian tiah kawh mi Fapa a suak ding. Bible passage: Isaiah 9:6-7 Isaiah 9:6-7; 6Kan hnenah naute a suak zo; Kan hrangah fapa peek a si zo; Amah cu in uktu a si ding. Amah cu “Mangbangza Remruattu,” “A cakmi Pathian,” “Kumkhua ih Pa,” “Daihnak Siangpahrang,” tiah kawh a si ding. 7A siangpahrang uknak le huham cu a ṭhangso vivo ding; A uknak sungah kumkhua in daihnak a um ding. Siangpahrang David ai ah a uk ding; Dingnak le thuhman thawn a uk dingih atu le kumkhua in a uk ding a si. Cungnungbik Bawipa in hi hmuahhmuah a tuah ding.
Bible passage: Isaiah 35:4-6 Isaiah 35:4-6, 4Thinnau mi le beidong mi hnenah, “Cak uhla zianghman ṭih hlah uh; Pathian nanmah run dingah a ra lai, Na ral pawl parih phu lak dingah a ra a si,” tiah sim uh! 5Mitcaw pawlin khua an hmu thei dingih, hnaset pawl an hna a vaang ding. 6Ke-awl mi in an khir an laam dingih, A ṭong theilo mi khal lungawi in an au ding.
8. Messiah suah hlanah lamhruaitu a ra hmaisa ding.
Kan Pathian hrangah nelrawn ah lamzin sial uh! 4Horkuam hmuahhmuah silhkhah thluh uhla, Tlangsang hmuahhmuah bal ṭheh uh. Tlang pawl cu hmunrawn ah an cang dingih, Leilung bingbo hmuahhmuah rualtein rem thluh an si ding. 5Cutikah Bawipai’ huham cu a lang dingih, Mi hmuahhmuah in an hmu ding. Bawipa amah rori in a kam zo a si,” a ti.
9Maw Jerusalem, tlang parah hung kai awla, Thuthang ṭha cu hung sim aw. Maw Zion, ring zetin au awla, Thuthang ṭha cu phuang aw. Simsuak aw, zianghman ṭih hlah. Judah ram khawpi pawl hnenah ‘Nan Pathian a ralai a si,’ tiah sim aw!
9. Pathian rundamnak leitlun killi tiang a thleng ding. Bible passage: Isaiah 49:6 Isaiah 49:6, 6 Bawipa in, “Keimah riantu, na ṭuanvo thupi sinsin a um: A taangsun Israel mi pawl hnenah A hlan vekin hminthannak na thlenter saal ding lawng si loin, Leilung pumpi runnak an ngah theinak dingah nangmah cu miphun tampi hnenih tleunak ah ka lo tuah ding a si,” i ti.
Rundamnak cu leitlun mi zapihrangah asi. Romans 10:9-10, 10. An thawi in an vaw ding. Bible passage: Isaiah 50:6 Isaiah 50:6, 6I vua tu pawl hrangah ka zaang cu ka tun; I hmuhsuamtu pawl cu ka kham lo; Ka khahmul an bot ih ka hmai ih cil in phui khal le ka dawn lo a si. 11. Mesaiah cu hnawn a tuar ding. Bible passage: Isaiah 53:1-3 Isaiah 53:1-3; 1Cutikah miseenpi in, “Atu kan sim mi hi a zumtu an rak um dah leem pei maw? Hi thil ahhin Bawipai’ kut a hmu tu an rak um leem pei maw? 2Asinain Bawipai’ duhnak bangtuk in a riantu cu thingkung bangin a kho, Leicar lakih thing note bangin. Kan zoh duhnak dingah pianhmang ṭhatnak le mawinak a nei lo. Kan thinlung le kan mit in latu dingah mawinak zianghman a nei hrimhrim lo. 3Amah cu kan hmuhsuam mi le kan hnon mi a si. Natnak le harsatnak a tuar. Zokhal in a zoh hman an zoh duh lo. Zianghman a si lo tiah kan umsan meen mi a si. 12. Pathian siahhlawh cu sualman pek in a thi ding. Bible passage: Isaiah 53:4-6 Isaiah 53:4-6, 4“Asinain amah cu kan zonzaihnak tuartu a si, Kan natnak phurtu khal a si. A zonzaihnak le a tuarnak pawl cu Pathian ih hremnak a si tiah kan ruat. 5Sikhalsehla kanmah ih sual ruangah hriamhma a pu, Thil ṭha lo kan tuah ruangah vuaknak a tong. Hremnak a tuar mi cu kan damnak a si, Vuak a tuarnak cu kan rundamnak a si. 6Kan zate in a hlo mi tuu bangin kan vakvai, Kan duhnak zin ciarah kan feh. Asinain Bawipa in cawhkuannak cu a parah a thlenter, Kan tuar ding mi kan sualman cawhkuannak cu!
13. Amah mawhsiattu pawl hmaiah a kaa a cip ding. Bible passage: Isaiah 53:7 Isaiah 53:7, 7“An tisia zet nan thindaite’n a tuar, Kam khat hman a ṭong lo. Thah dingih an fehpi mi tuu faate bangin le a hmul meh dingmi tuu bangin a kaa in ṭongkam zianghman a suah lo.
14. Pathian siahhlawh cu milian pai thlansungah phum asi ding. Bible passage: Isaiah 53:9 Isaiah 53:9, 9Thilsual tuah dah mi le thuphan per dah mi a si lo naan, Miṭha lo pawl thawn thlaan ah an ret; Milian hnenah an phum,” tiah an ti.
15. Misualpawl lakah siartel asi ding. Bible passage: Isaiah 53:12 Isaiah 53:12, 12Curuangah amah cu upatnak hmun ka pe ding, Milian le micak pawl lakah ka ret ding. Lungkimzet in a nunnak cu a pekih, miṭha lo pawl lakah siarcih a si zo. Misual pawlih sualman a tuarih, an sual ngaidamnak a dil a si,” tiah a ti.
16. Siangpahrang David ihcithlah asi ding. Bible passage: Jeremiah 23:5 Jeremiah 23:5, Cun Bawipa in, “David tesinfa sungin a felmi pakhat siangpahrang ih ka hriil tikcu a ra thleng ding. Cuih siangpahrang in fimnak thawn hi ram hi a uk ding ih a dingmi le a dikmi lawnglawng a tuah ding. 17. Zesu in Amah cu Messiah asi thu a sim Bible passage: John 4:19-26 Matthew 5:17, 17“Moses Daan pawl le profet pawlih thuzirhmi siatsuah dingah a ra, tiah i ruat hlah uh. Cupawl siatsuah dingah ka ra lo, an zirhmi pawl kimter dingah ka ra sawn a si. John 4:25-26, 25Nunau nu in a hnenah, “Messiah cu a ra ding ih a rat tikah cun ziang hmuahhmuah amah in in sim leh ding,” tiah a ti. 26Jesuh in, “Na hnenih a ṭong rerotu hi amah cu ka si,” tiah a ti.
21Jesuh cun a hnenah, “Nunau nu, ka lo simmi hi zum aw: Mi in Pathian cu hi tlang ah siseh, Jerusalem khal ah siseh, an biak lo can a ra thleng ding. 22Nannih Samaria mi cun nan biakmi nan thei ngaingai lo; a sinain kannih Judah mi cun kan biakmi kan thei, ziangah tile rundamnak cu Judah mi hnen ihsin a ra. 23Sikhalsehla Pathian Thlarau hruainak thawngin Pathian a bia taktaktu in Pa cu thlarau le thutak thawn an biak caan a ra thleng ding; a si, cuih caan cu atu-ah a ra thleng zo. Cutiih biak cu Pathian in a duhmi a si. 24Pathian cu Thlarau a si ih a biatu pawl in thlarau le thutak in an biak ding,” tiah a ti. 25Nunau nu in a hnenah, “Messiah cu a ra ding ih a rat tikah cun ziang hmuahhmuah amah in in sim leh ding,” tiah a ti. 26Jesuh in, “Na hnenih a ṭong rerotu hi amah cu ka si,” tiah a ti. 18. Zesu in amai thihnak le thawhsal nak ding thu a rak simcia: Bible passage: Matthew 20:17-19 Matthew 20:17-19, 17Jesuh cu Jerusalem lamih a feh laiah khan dungthluntu hleihnih kha a dangte ah a hruai ih an mahte lawng, an feh phah ah, thu a ruah hai. 18“Ngaihnik uh! Jerusalem ah kan hung feh ding ih cutawkah Milai Fapa hi puithiam upa pawl le Daanthiam pawl kut ah an thlen ding ih that dingin an rel ding. 19Cuih hnuah Zentail mi pawl kut ah an thlen ding. Cun Zentail mi pawl in an hmuhsuam ding, an vuak ding ih thinglamtah ah an kheng ding. Sikhalsehla ni thumnak ah thawhter sal a si ding,” tiah a ti. 19. Messiah cu Bethleham ah a suak ing. Bible passage: Micah 5:1-2 Micah 5:2, 2 Bawipa in, “Maw Bethlehem Efratah, nang cu Judah peng ah khawfate bik pakhat na si nain na sungin Israel uktu ka suahter ding. A suahseemnak cu khuahlan lai, a liam zomi san ihsin a rak thok zo a si,” a ti.
Matthew 2:1-6, 1Jesuh cu Herod in Judea ram ah siangpahrang a ṭuan laiah, Judea ram Bethlehem khua ah a suak. A rei hlanah nisuahnak lam ihsin arsi zohthiam pawl Jerusalem khawpi ah an ra ih, 2“Judah mi pawlih Siangpahrang dingah a suakmi naute khuiah so a um? Nisuahnak lamah a arsi kan hmu ih amah biak dingah kan ra a si,” tiah an ti. 3Cuih thu cu siangpahrang Herod in a theih tikah a thin a har ngaingai. Jerusalem khua ih a ummi midang hmuahhmuah khal an thin a har ve. 4Curuangah Herod in puithiam upa pawl le Daanthiam pawl a kokhawm ih, “Messiah cu khuiah so a suah ding?” tiah a sut. 5Cutikah annih in, “Judea ram Bethlehem khua ah a suak ding,” tiah an let. Profet ih ngantami cu: * 2:5 Profet timi hi profet Mikah a si (Mik 5.2) 6“Judah ram sungih a ummi Bethlehem, Judah ram khawpi pawl lakah hin a fate bik cu na si hrimhrim lo. Ziangah tile na sung ihsin hruaitu pakhat a suak ding ih, Ka minung Israel mi pawl a hruai ding,” ti a si.
20. Zesu cu a rualpi ih zuar mi asi ding Bible passage: Psalm 41:9 Psalm 41:9, 9Ka rualpi ṭha bik, ka rinsan bikmi le ka rawl i ṭawmtu rori in i phiarsawm zo.
21. Messaiah cu lak note to in Jerusalem ah a lut ding.
Bible: Zechariah 9:9 Zechariah 9:9, 9Nan lungawi uh, Zion mi pawl, nan lungawi uh! Lungawi in au ciamco uh, Jerusalem mi pawl! Zoh uh, nan siangpahrang a ra lai! Nehtu a si ih nehnak thawn a ra; Asinain lungnemmi a si ih laak parin a ra;Laak note, laakpi ih faate to in a ra a si.
Luke 19:35-37, 35Cule laak cu Jesuh hnenah an hei hruai. Cun laak parah cun an puan an dam ih Jesuh cu an toter. 36Laak par cun a feh ih a fehnak lamzinah cun mipi in an puan an phah vivo. 37Jerusalem khua kiang lamzin Olif Tlang ihsin a vung suhnak zawn an thlen tikah a thluntu miburpi pawl cun Pathian an thangṭhat ih, thil mak zetzet tampi an hmuh ruangah cun an aw neih patawp in an au ciamco. 22. Zesu cu thah a tuar ding. Bible: Zechariah 12:10 Zechariah 12:10, 10“David tesinfa pawl le Jerusalem khua ih midang pawl cu zaangfah lainatnak thinlung le thlacam duhnak thinlung thawn ka khahter ding. Mi pakhat an sun ciami kha an zoh ding ih an fa neihsun a thih ih an ṭah vekin an ṭah ding. An fapatir a thih ih ninghang le lungngai ih an um vekin an um ding. (source: http://www.aboutbibleprophecy.com/messianic.htm)
I.Jesu Khrih sankhuk nun A. Jesu Khrih Pathian sinak Jesu Khrih cu Pathian tah kawh a si Isai 9:6; Jn 1:1,2,14 Pathian sinak pawl a nei Nunnak Jn 1:4
A danglam dah lo Heb 13:8 Thutak Jn 14:6 Duhdawtnak Jn 13:1 Thianhlimnak Heb 7:26 Sankhuk ih um Jn 1:1 Umkim Mth 28:20 Theikim Mth 9:4 Cakkim Mth 28:18 Pathian hnattuan pawl Jesu Khrih hnattuan tiah kawh a si. I) Sersiamnak Jn 1:3; ii) Zianghmuahhmuah amah Jesu ah a famkimnak Heb 1:3. Pathian hnen lawngah pek dingmi biaknak cu Jesu Khrih hnenah pek a si Jn 20:28. A hmin cu Pathian hmin thawn a bang aw Mth 28:19; Jn 14:1. Pathian thawn tluk aw ve in sim a si Jn 5:18
B. Sankhuk rei ihsin Pathian a rak sinak thu. Sankhuk rei ihsin a rak umnak thu kan hmuh mi in Jesu Khrih cu thawknak le cemnak nei lo a si ti thu in sim. Thuthianghlim sungah kan hmuh thei mi pawl hrekkhat, Jn 1:1-2; Mich 5:2; Jn 8: 58. Pathian sinak le sankhuk um sinak cu a tthen aw thei mi a si lo. Vanah a rak um Jn 6:38. Sersiamnak ah Jn 1:3. Jesu Khrih thu kamsang pawlin an rak sim cia mi Jesu Khrih hmin, Hebrew ttongin "Mashiach" ti mi cu "Hriakthih" tinak a siih Greek ttong cun "Christos", "Hriakthih" tinak thotho a si. Jesu Khrih thu hi thuthlunghlun san lai ihsin lailan zetin maw a thlamzawng in maw an rak sim cia ringring. Curuangh Thuthllunghlun san lai ihsin Jews pawl cu a ra dingmi an siangpahrangah tiah Mashiah cu an rak hngak ringring. Asinan Jesu Khrih cu milai ruahnak vekin leitlun siangpahrang dinhmun in a rat lo tikah an rak thei thiam nawn lonak a si. Thuthlungthlun san lai ihsin kamsang awlin an simmi kan zoh a si le Khrih thu a sim mi pawl cu Jesu Khrih leitlun a rat tikah zianghman pelh lo ten an famkim ttheh mi kan hmu.
Jesu Khrih suahkehnak hrin (tisa a ra cannak milai hrin) i) Adam le Evi Adam el Evi tluksiatnak ruangah Khrih leitlun a rat a ttulnak a si. Curuangah milai pawl cu sualnak sung ihsin rundam tu ding hrangah milai sinak lawng neitu in tuahsuak a theih loih Pathian sinak nei in mailai dinhmun ah Khrih cu Pathian thiltitheinak thawn a rat a ttul. A ra lai dingmi rundamtu ih thu sim hmaisak bik nak cu Sem 3:15 ah a si. ii) Cithlah dawtdawt pawl Abel Sem 4:8; Seth Sem 4:25; Noah Sem 6:9; Abraham Sem 12; Isac Sem 17:19; Jacob 28:14; Judah Sem 49:10; David Mth 1:1….
Jesu Khrih suahnak ding thu sim cia mi pawl A nithla a thluathlam in a sim cia Sem 19:10; Dan 9:26, 27. A hmun cu Bethlehem Mikha 5:2 Fala thianghlim sungin a suak ding Isai 7:14
Jesu Khrih nunnak le sinak i) Rundamtu Sem 3:15; Job 19:25; Isai 53:5-6,12. ii) A Pathian sinak Isai 7:14; 9:5-6; Mik 5:2. A hmaiah lamhruai tu (zualko) a um ding Mal 3:1; Isai 10:3-5. A kamsang sinak Daan 18:15; Jn 1:21; 4:29; 6:14. Puithiam Sam 110:4 Siangpahrang II Samu 7:12-16; Jer 23:5-6 Lung ttangkai le Hrampi Isai 28:16; Pathian thu hnuai ah siah hlawh thulung Isai 52:1-7; 49:1-9; 52:3-53:12. Jesu Khrih thihnak thu simcia mi Rualpi ttha ih zuar mi Sam 41:9 Dik loin sual puhnak tuar Sam 35:11 Cil phuinak Isai 50:6 Fei sunnak Sam 22:16 Nautatnak Sam 22:6-7 Pathian ih tlansannak Sam 22:1 A ruh pawl a kiak lo Sam 34:20 Mawhsiattu pawl hmaiah daiten a um Isai 53:7 Misual lakah a thi ding Isai 53:9 Sual thawinakah pek ding Isa 53:5-6,12
A thawhsalnak thu sim cia mi Sam 16:10; (Khaikhin) Dung 2:25-31; Dung 13:33, 35-37. A lalram thu sim cia mi Isa 23:5-6; II Sam 7:12-16.
Jesu khrih milai taksa in a thuam awknak Milai tisa in a thuam awk dan dawtdawt Kamsang pawlin an rak simcia vekin leitlun khuitawk le ziangtik hmanah a thleng dah lo mi thilmak a thleng a si. A hmaitthi tu John tihnimtu a ra hmaisa Lk 1:5-25;57-80 Marry hnenah theihternak Lk 1:26-38 Joseph hnenah thiehternak Mth 1:18-21 Leitlun milai thuanthu ah a cangmi pakhat a sinak Mth 1;18-25; Lk 2:1-20; Jn 1:14 Jesu Khrih leitlunah a suak tikah thilcangmi dawtdawt A suahnak Lk 1:1-7 Vancungmi tuu khal pawl hnenah a lang Lk 2:8-10 Serhtan asinak Lk 2:8-20 Biak inn ah an fehpi Lk 2:21 Mifim pawl langnak Egypt ramah an tlennak Mth 2:13-23, cuisin Nazareth ah. Milai tisa in a thuam aw mi Jesu Khrih a sinak Milai tisa sinak thawn thuam aw in naute in a rung suak hlanah Khrih cu minung a rak si loih Pathian a rak si. Milai tisa thawn a thuam aw ih leitlun a rat hnu khalah milai le Pathian sinak a nei. Jesu Khrih Pathian sinak cu kan sim zo mi ah zoh mei. Jesu Khrih milai sinak Sualnak siar lo, milai sinak zaten Jesu khrih in a nei thluh Milai thinlung Mth 26:38; milai thlarau Jn 13:21; le milai taksa Jn 19:38-40 Milai hmin: milai fapa, milai Jesu Khrih, Jesu, mi thinhar pa, hi pawl hi a milai hmin pawl an si.
Jesu Khrih in milai sinak a neih a ttulnak aa) Pathian cu milai hnenah theihter le hmuhter dingah Jn 1:1,14,18 bb) Milai pawl hrangah mifel famkim zohtthum dingah I Pet 2:21 cc) Milai sualnak hrangah thawinak pek dingah Heb 10:1-10 dd) Satan hnattuan siatsuah dingah Jn 16:11; Kol 2:13-15; Heb 2:14 ee) David hnenih thukam pitlin ter dingah II Sam 7:10-16 ff) Pathian Kamsang si dingah Daan 18:15-18 gg) Puithiam sidingah Heb 7:1-10 hh) Thawinak thisen suah dingah Heb 9:22
Jesu Khrih mizia pahnih Khrih cu milai tisa in a thuam awk hnu khalah milai le Pathian sinak pahnih a nei ih a sinak mizia cu pakhat le pakhat zianghman hnaihnawk awknak um loten, Khrih Jesu pakhatah sinak mizia pahnih a nei a si. Heb 10:1-5; Jn 12:27; Jn 19:30 Taksa le thlarau a nei hypostatic union tiah a mizia pahnih kawm awkdan cu an ko. A Pathian sinak cu Jn 1:1-3,14; Heb2 le Abraham hlanah ka um (Jn 8:58) tiah a simnak pawl khalah kan hmu thei. Cun a milai sinak a langter nak pakhat cu ka ti a hal (Jn 19:28) tiah a simnak khalah kan hmu thei. Leitlun can tawite a hman awknak tlangpi pa thum Jews pawl daan hnuaiah a nung A leitlun can kha Jews pawl daan hnuai ah umin a hmang aw Kal 3:23-25;4:4-5 Thuthlunghlun sungih daan pawl a nemhngetsal Mth 5:17-19 Daan cu famkim zetin a thlun II Kor 5:21 Pathian lalram thu a sim Khrih khan amah le amah siangpahrang sinak neiin a lang aw ter. Lalram thu a zirh/sim aa) Tlangpar thuzirhnak Mth 5:7 bb) Olive tlangpar thu zirh Mth 24:25 Kawhhran thu a zirh Kawhhran a din ding thu a sim cia Mth 16:18 In tluntaah thu a sim tikah a sim Jn 16:18 Thutak cu a dungthluntu pawlin an run simfiang Kamsang, puithiam le siangpahrang a sinak Kamsang ti cu pathian thu kha milai hnenah a theihter/simtu a si. Amah cu fimnak hrampi a si Thu kha tisa ah a rung cangmi (Pathian sinak pawl milai hnenah a langter tu) a si Jn 1:18. Vancungah a kirsal hnu ah a leitlun rawngbawlnak ttuan sunzawm dingin Thlarau Thianghlim a run thlah Jn 16:12-15. Puithiam cu Pathian hnenah milai thu hla thlen tu a si. Pathian in mawhphurhnak a pek mi a si Heb 5:1-10 A mawphurhnak ttuansuak dingah a tlin Heb 1:3; 3:1-6 A puithiam ttuannak cu a danglam mi a si Heb 5:6,10;7:1-8:6. Puithiam hnattuan cu famkim ten a ttuan Heb 7:23-28; 11:28;10:5-8. aa) Amah rori thihnak tuarin amai thihsen in mailai sual thawinak a pek bb) Milai hrangah aiawhtu a ttuan
Siangpahrang a sinak Thuthlunghlun sungah a sim cia vekin a si Isa 9:6-7 Isreal pawl hnenah Mth 1:12 Isreal pawl in an hnawng Jn 1:11 A ratsal tikah amah cu Isreal pawlin an siangahrangah an pawm ding Rom 11:25,26; Thup 19:16.
Jesu Khrih in amah le amah zianghman lo ah a ret awknak Greek ttongin "Kenosis" ti mi cu mirangin "To empty" a siih laittong cun "lawng", "mai sinak tanta tahrat in phahniam awknak" tinak a si. Baibal sungah amah le amah a phahniam awknak pawl Hnuaidawr zet dinhmun ah a rungsuak Kal 4:4, tahtthim Lk 2:21-24 Daan hnuaiah a tuhlut aw Kal 4:4 Tuah thei lo mi nei vekin a tuar cuahco Siahhlawh dinhmun in a ra Phi 2:7 A thihzawngah milai parih Pathian thinhengnak a tuar II Kor 5:21 Thihnak hnuai ah nithum le zathum a um I Kor 15:4
Jesu Khrih cu a sual thei lo "Imecable" "Inability to sin', sual tuah thei lo a si. Jesu Khrih cu sual loin a um thei lawng si loin sual tuah thei lo a si James 1:13. A dinhmun fiangnak A thianghlim Heb 7:26 Theikim a si Mth 9:26 Cakkim a si Mth 28:18 Siat thei lo a si Heb 13:8 Thuthiangin a simmi vekin II Kor 5:2; Heb 4:15 Mizia pahnih nei a si Pathian mizia cu sual tuah thei a si loih thlem theih khal a si lo. Milai sinak cu thlemtheih le sual thei a si. Khrih ih sinak pumhlum dinhmun cu thlem theih cu a sinan sual tuah thei a si lo.
III. JESU KHRIH TUARNAK LE THIHNAK Thuanthu sung um a si. Thuthlungthlun sungah sim cia mi - Saam 22; Isai. 53 Thlungthar ah thuanthu vekin a sim Matt. 27; Mk;Lk.23; Jn.19 3. Leithlun thuanthu ah a um 4.Kawhhran thuanthu ah kan hmu thei Tlennak thurin 1.Thuthlunghlun ih tlennak thu A san thlangpi-man pekih zalenter -Sankhuk tlennak hnakin hma khat te ih sual man thuthennak a khawk sawn theu, a silole, harsatnak hmakhatte thilah a rak khawk deuh theu. -Harsatnak sungah a tel lomi in a tuah theu Pui. 25:26,49 siarlo 2.Khrih, thlentu Mi thlen thei a si. A sinak ah tawpcin nei lo a si Jn.1:1 Sualnak nei lo a si Jn. 8:46; Heb. 4:16 Tlen duhnak a nei Lk. 22:42; Phi. 2:8
Thuthlungthar ah tlennak umzia 1) Man ih lei- 'Tlen' tiah hman a si Kal. 3:13 Lungawinak ih rah Misual pawl ngaidam dingah Pathian a lung a awi Midik an si tiah phuang dingah a lung a kim Misual pawl pawl hnen ah zangfahnak nei ih langter dingah a lung a kim. 2) Pathian thawn rem awk salnak- Khrih, misual pawl aiah a thihnak in milai cu Pathian thawn pehthlaih awknak dik an neih thei salnak a si. Pathian le milai karlakah rem awknak tuah a ttul Rom 5:6-11 A ttulnak pali -milai cu mahte zianghman tha le zang nei nawn lo a si c.6 -Milai cu Pathian mi le sa sinak zianghman nei lo a si c.6 -milai cu Pathian mithmuh ah misual a si v.6 -milai cu Pathian raal a si c.10 -rem awknakin tuah famkim a si c.10,11 Pathian le milai rem awknak ih hmanrua i) Jesu Khrih aiawh hnattuannak II Kor 5:18-21 Jesu Khrih thihnak in Rom 5:10; Eph 2:16; Kol 1:20-22 Pathian le milai karlakah rem awknak tuah a si tkah milai thinlung le ruahnak cu tuahtthatsal a si tinak si loin Pathian le milai kar lakah rem awk lonak le raal awknak cu siatsuah a si zo ih Pathian le milai karlakah zianghman daltu um loin peh tlaih awk nak sawn a si.
Pathian le milai rem awknak in a huap kauhzia Khrih in Pathian le milai karlak rem awknak a tuahmi hnattuan mi le cui rem awknak ruangah Pathian thawn a rem aw tu pwl thu hi fiangten kan thleidan thiam a ttha. Jesu Khrih in rem awknak hnattuan a ttuansuak mi Jesu Khrih cu mi zate hrangah a thi II Kor 5:14-15 Jesu Khrih in leitlunah amah ah remnak a tuah sal zo II Kor 5:19;3:17 Remnak cu leitlun mi zate hmin in tuah a si, "A duhtu hmuahhmuah le a zumtu hmuahhmuah" hrangah. Pathian le milai karlakah rem awknak cu leitlun mi zate hrangah tuah asinan an zum lo ruangah mi zapi in cui remnak cu an hlawkpi lo. A zumtu pawl lawngin cui remnak cu Pathian thawn pehtlaih awknak neiin an hlawkpi. D. Pathian le milai rem awknak in a rahsuak mi Milai in Pathian hmaiah daihnak a nei Milai in Khrih ah dinhmun thar a nei Milai in mizia thar a nei Milai cu Pathian hmaiah thiamcoter mi a si Milai cu a kumkhua nunnak a nei Milai cun Pathian thawn pawl kawm awknak a nei Milai cu Pathian in a thianter Milai cu Pathian in a cawi/cawimawi leh ding
E.Jesu Khrih tuarnak Tlemnak, milai hnawnnak, zuarthlainak, thing kross parah thihnak, dodalnak, taksa naa tuarnak, milai sualman phurhnak (thinlung, thlarau le taksa in naa tuarnak). Mai sual ruangah si loin midang sual ruangah tuarnak II Kor 5:21. Pathian tlansannak, "Ka Pathian, ka Pathian……..i tlansan". Pathian thinhengnak tuarnak. Pathian in milai parah sualman phuba laknak Heb 12:21.
F. Cawhkuan peksaknak Misual pawl sualman cawhkuan cu Jesu Khrih in thinglamtah tihnak turain a kuansak zo. Cuticun milai in Pathian hmaiah sualman leiba a neih mi cu Jesu Khih in a peksak zo ruangah Pathian cu tlawn lungawi in a um zo.
IV JESU KHRIH THAWHSALNAK
A. Jesu Khrih thawhsalnak thu simfiangnak 1) Milai tampi hnenah a lan awkdan Mary Maalene Jn 20:14; Nunau nu Mth 28:9; Peter Lk 24:34; I Kor 15:5; Dungthluntu Lk 24:13; Jn 20:19; Dungtluntu mi 11 Jn 20:26; mi 500 I Kor 15:6 (Paul in cakuat a ngan laiah mi 500 lak ihsin mi tampi an nung lai); James I Kor 15:7 (James kha Krih thawhsal hlanah zum lo tu a rak si) Jn Jn 7:5, asinan Khrih a thawhsal hnu lamah a zum sal Dung 15:13; Kal 1:9; Dungthluntu 11, Mth 28:16-20; Dungthluntu Lk 24:50-51, Khrih van a kaizawng; Stephen hnenah, Dung 7:56 (a thihzawng); Paul hnenah, Dung 9; John, Patmos Thup 1:12-20. 2)Thlankhar lungpi her aw hmu tu Mth 28:2-4,11-15 Thlanlawng Mth 28:6; Jn 20:1-10
B.Jesu Khrih a thwhsal dan A thosal mi Jesu Khrih kha thlansungah an phunmi Khrih ruang kha a si ti a thawhsal hnu ih a lang awkdan in kan thei thei. A kut an khennak A hnak fei in an sunnak Dungthluntu pawlin an hmu Rawl a ei Lk 24:43 Tham a theih Lk 24:39, 43 Hmuh a theih Thaw a thaw Jn 20:22 Ruh le taksa a nei Lk 24:39 A thawhsal hnu a taksa ruangpi ah danglamnak a nei Amah kha hmakhat te ah an thei lo Mary Madalene Emmaus dungthluntu LK 24 Dungthluntu Jn 21:4-7 A fehduhnak pohpoh ah lamhlatnak in a kham lo, a duhduhnak ah a thleng thei. In khar mi sungah a lut thei Jn 10:19 In khar mi sungah a lut thei Jn 20:19 A duh cancan ah a lang theih a duhduh can ah a hlo thei Lk 24:31 Thisen a nei lo a bang Lk 24:39; I Kor 15:50 A thosal mi ruangpi cu a siat thei lo mi a si I Kor 15:50,52,54
Thawhsalnak ah hnattuan tu Pa in a kai tho Sam 16:10; Dung 2:24,27,30-31; 13:30; Rom 6:4; Eph 1:19-20. Amah te a tho sal Jn 2:10-22; 10:17-18. Jesu Khrih thawhsalnak in a hrin suak mi A Pathian sinak a langter Dung 2:36; Rom 1:4 A thihnak cu milai hrangah a manhlatnak a langter Rom 4:25; 10:9; Jn 11:25. A thawhsalnak in Thuthianghlim a famkim ter ih san a neih ter Thawsalnak ruangah Khrih rawngbawlnak ttuan pitling le sunzawm a si. Thlarau Thianghlim run thlah ding Jn 16:7 Milai nunnak neihter (pek) ding Jn 11:25 Milai thutthentu (Sihni) Jn 2:1 Milai aiawhtu Heb 7:25 Laksawng le mawhphurhnak pe dingah Eph 4:11… Huham cahnak mi pe thei dingah Eph 1:19-20; Mth 28:18; Rom 6:4 Zumtu pawl amah ah dinhmunthar neihter dingah Eph 2:4-6; Rom 6:4 Unau hmaisa bik si thei dingah I Kor 15:20-23; Phi 3:20-21 Zumtu pawl hrang hmun rem dingah Jn 14:2-3 Tuu khal hnattuan ttuan sunzawm dingah Jn 10:15 Thawhsalnak ruangah a tuahsuak mi hnattuan pawl Mi zate thawhsalnak ding hrang lamhruai tu a si Mo lawmpuai ah mopa can cang dingah Thup 19:7 Mithi le minung pawl zate thutthen tu si dingah David tohkham ah to dingah II Sam 7:16; Lk 1:31-33; Dung 2:25-31. Leitlun cu Pa'I hnenah up thei dingah I Kor 15:24-28 Adam neta le sersiamthar ih Luu cang thei dingah
Sersiamthar le sersiamhlun Lazarus le midang thihnak ihsin kaihthawh mi pawl khal kha an nunhlun ah kirsal in an tisa cu an thi sal thotho. Jesu Khrih a thawhsal tikah nunthar in a nungih a thisal nawn lo Rom 6:9 Sersiamthar ih Luu a si. Adam neta, Milai neta tiah kawh a si I Kor 15: 47. Zianghmuahmuah cu sersiam hlun, Adam hmaisa hnuai ah ummi an si Rom 5:21, I Kor 15:22. Mawhsiatnak hnuaiah sualnak sungah a thi mi an si Rom 5:12; I Kor 15:22. Jesu Khrih zumtu mi paingthar pawl cu sersiamthar, thiamcotermi an siih mawhsiatnak hnuai ihsin an luat zo I Kor 15:22; II Kor 5:17. Jesu Khrih hnattuan (Van a kaisal hnu ihsin a leitlun a ratsal hlan tiang)
Van a kaisalnak thu Leitlun a suahsannak Jesu leitlun a um laiah a simcia mi Jn 6:62; 7:33; 14:12,28; 16:5,10,16,17,28. Van a kainak thu ngan mi Mk 16:18; Lk 24:50-52; Dung 1:6-12. Cakuat pawl sungah simsal mi Eph 4:8; Heb 4:14; I Pet 3:22. Van a thlennak thu thuthiangin a simmi Mk 16:19; Lk 24:51; Dung 1:11. Vanramah hmuh asi thu: Dung 7:55-56; 9:3-5;22:6-8; 26:13-15; Thup 1:15-18.
Vanramah a umdan Milai taksa ruangpi vek a nei Heb 1:3; Dung 1:11 Khrih thlarau cu "Umkim" a si Mth 28:20; Kal 2:20. Van a kainak thu simfiangnak Leitlunah milai tisa nei in rawng a bawlnak tawpnak Phi 1-2:5-11 Khrih vanah a umnak cu vanram kan kai nak ding thu in ciangter tu a si Heb 6:20. A ratsalnak ding hrang Dung 1:11
2)Pathian kut vawrhlam kap ah Khrih dinhmun Thuthiangin a sim vekin Sam 110:1; Mth 22:36; 16;19; Lk 20:12-43; Rom 8:34; Eph 1:20; Kol 3:1; Heb 1:3; 8:1; 10:12; 12:2; I Pet 3:22; Thup 3:21. A thuneihnak I Pet 3:22; Eph 1:22-22. Jesu Khrih cun ziangkim thiltitheinak a nei nan satan le a ho pawl cu an duh mi tuah hrih dingin zalennak a pek hai a si. Asinan Jesu Khrih cu ziangkim tlunah thunhei tu a si.
3)Vancungram ah a tufang Jesu Khrih hnattuan Adam neta- I Kor 15:45; a "Neta Milai" I Kor 15:47 -Nunnak pek I Kor 15:45; Jn 6:33; 10:28; 17:2 -Tlarau Thianghlim hmangin Pathian hnattuannak Jn 3:5,6,8 Sersiamthar -II Kor 5:17 Zo khal Khrih ah a umtu cu sersiamthat a si.
Adam hmaisa le neta khaikhinnak Rom 5:12-21 c.15- Sual cu Adam ihsin mi zapi ah -Duhdawtnak cu Khrih ihsin mi zapi ah c.16 Thutthennak cu Adam ihsin mi zapi ah -Thiamcoternak cu Khrih ihsin mi zapi ah iii) c.17 -Thihnak cu Adam ihsin mi zapi ah -Nunnak cu Khrih ihsin a mah zumtu pawl hnenah iv) c.18 - Mawhsiatnak cu Adam thulunlonak ihsin mi zate parah -Thiamcoternak cu Khrih diknak ihsin mi zate parah c.19 - Adam thulunlonak in misual a hring -Khrih ih thulunnak in mi zapi diknak a hring
Jesu Khrih le a Taksa Ruangpi i) Jesu Khrih in In Ruangpi (Kawhhran) a dindan a) Thuthiang Dung 2:27; I Kor 6:15; 12:12-27; Eph 1:22-23; 2:15- 18;3:6; 4:4-16; 5:30-32; Kol 1:24 b) Pa in Khrih cu Inpi Luu ah a ret Eph 1:22 c) Khrih cu in ruangpi nunnak a si Jn 10:28 d) Thlarau in Inpi pakhat sungah nunnak a pe I Kor 12:13 e) Jesu Khrih in In ruangpi cu a tthanter Dung 2:47 f) Khrih ih milesa pawl cun In ruangpi ah an zawm Eph 5:30-31; I Kor 6:15 g) Khrih ih milesa pawl cu pakhat le pakhat an zawm aw Eph 4:16 ii) Jesu Khrih in In ruangpi a kilhim dan Jesu Khrih cu Inpi (Kawhhran) parah thuneihnak famkim neiin hna a ttuan Kol 2:10 iii) Inpi (kawhhran) cu Luu bik thu hnuai ah a um Eph 1:22,23; 5:24; Kol 1:8 iv) Inpi (kawhhran) ti thianhlimnak Heb 2:11; 9:12-14; 13:12; Eph 5:25-27; Tit 3:5 a) Sualnak lak ihsin Tit 3:5; Heb 9:14 b) Eng sungah ceng I Jn 1:7; thlarau in a nung (Kal 5:16) ih Khrih thu a lung Jn 15:10. c) Khrih ah thlarau in a nung lo tu pawl cu zohman thlarau rah rah a theih lo Jn 15:4-6. d) Khrih ah peh zawmnak in thlarau rah a rah Jn 15:7-14 -Thlacamnak ah huham cahnak c.7 - Pa cawimawinak c.8 -Rahttha rahnak c.8 -dungthluntu nun c.8 -Pa'I duhnak theihtheinak c.9 -lungawinak famkim c.11 v) Inpi cu a tthang Eph 2:21 6) Khrih le Inkil Lungpi i) Inkil Lungpi ttongkam hi Jesu Khrih kawhhmuhnak ah an hmang I Kor 10:1-4. Nunnak tinung suahnak lungpi Ex 17:6; I Kor 104; Jn 4:13,14; 7:37-39. ii) Hrampi a si Eph 2:20 iii) Khrih cu a nungmi Lungpi a si I Pet 2:5 7) Puithiam sang i) A hnattuan a) Puithiamsang ttuan dingah Pathian hriakthih mi a si Heb 5:4-5
b) A thianghlim mi hmunah rawngbawlnak a si.
c) Puithiam raithawinak hnattuan a si Heb 9:26
d) Pathian le milai karlakah palai hna a ttuan I Tim 2:5
e) Milai aiawh hna a ttuan Heb 7:25
ii) Melkhizadek vek a sinak
a) Puithiam le siangpahrang sinak Heb 7:2
b) A kumkhua a hmunmi Heb 7:3;
c) Thihnak in a siatsuah thei lo Heb 7:23-25
iii) Jesu Khrih kan thutthentu Thup 12:10; Heb 9:24; I Jn 2:1
Jesu Khih cu zumtu pawl nitin nun hrangah thu tthensak tu a siih zumtu pawl famkim lonak hmuahhmuah cu a zangfahnak in le amah in a tuahsak mi ruangah luatnak an ngah.
iv) Khrih palai ttuannak ih rah
a) Zumtu pawl hloh lo nak ding
b) Santan le sual thiltitheiak ihsin zumtu pawl cu an luat Jn 17:15
c) Zumtu pawl cun Pathian thawn pawl kawm awknak dik an nei thei I Jn 1:3-9
v) Zumtu pawl puithiam hnattuannak
a) Zumtu zaten puithiam hnattuan ttuannak Jn 20:23
b) Thuthiang sungah kan hmuh thei mi pawl hrekkhat: Rom 12:1-2; Eph 5:20; I The 5:18; Heb 10:19-22; 13:15,16; I Pet 2:5,9; Thup.1:6; 5:10; 20:6.
c) Zumtu pawl in thawinak pek dingmi
aa) Taksa ruangpi Rom 12:1,2
bb) Pathian thangtthatnak Heb 13:15; I Pet 2:9 cc) Lungawi thu sim Eph 2:20; I The 5:18 dd) Thilttha tuah Ehb 13:16 ee) Puithiam vekin midang hrang aiawhnak Heb 10:19-20; I Tim 2:1- 4; Eph 6:18.
V. LEITLUNAH KHRIH IH HNATTUAN Jesu Khrih cu umkim Pathian a sinak vekin kawhhran ah tisa si loin thlarau in a um ringring. Jn 14:16,17; Kal 2:20; I Jn 3:24; Kol 1:27; Jn 14:10,20,23; 17:26; Mth 28:20. Kawhhran ah Khrih hnattuan Pathian sinak vekin Khrih Thlarau cun kawhhran zumtu pawl a cencilh Jn 1:4; 14:16; I Jn 5:11; Kol 3:4. Jesu Khrih cu zumtu pawl cahnak a si Phi 4:13. In cencildtu Khrih kan ruahsannak Kol 1:27; I Tim 1:1. Khrih le Thlarau Thianghlim hnattuan Thlarau Thianghlim cu kawhhran sungah rawngbawlnaknei dingin Khrih in a thlah mi a si Jn 14:16,17,26; 15:26; 16:7-15; Lk 14:49; Dung 1:8. Thlarau Thianghlim cu zumtu pawl hnenah thutak simfiangtu le khurh awmtu a si Jn 16:12-15. Thlarau Thianghlim cu Jesu Khrih in amah zumtu pawl nunnak thar a pek tikah hnattuan tu a si Jn 3:5-8; Tit 3:5. Cui tlunah Jesu Khrih cu zumtu pawl cahnak hrampi (Rom 15:13) le ruahsannak a si (Rom 15:13).
(Khrih ratsalnak le lalnak)
|