BUNG II
THUTHIANGHLIM KENKAWH DAN LE FINKHAWM DAN (Canonicity and transmission of scripture) Thu hmaihruai
Thuthianghlim finkhawm dan (Canonovity) timi cu Bibalhi ziangtin Pathian thawkkhummi asi ti an thei thei ih an finkhawm, cuitlunah tui kan hmanmi Baibalbu 66 hiziangtin a raksuak timiasi ih thildang sakhua nak thu hlaan nganmi pawl hmuah ziangruangah an hnawng ih Tui kan hmanmni klawnghi Pathian thutakvekin ziangtin an rakpom timi thu asi. Curuangah, tu ah ziangtin pathian thu tui kan hmanmi bu 66 pawlcu thutak vekin an pomih an finlkhawmtimikan zoh tlunah ziangfruangah buiaknak thu an nganm,i thu thenkhat pawlcu an hnawng timithu khalkan zoh ding. Canon timicu "tehfung" tinak a si ih Greek tong ihsin a rak mi a si. Nunnak tehfung ti simnakkhalah h man theih a si ihb leitlun fimthiamnakthu tehfung khalah hman thothomitongkam a si. Kal.6:16 ah Paul in nun kawsak dan tehfung thu simnakah a hmang. Kawhhran pupa pawlin Thuthianghi nun kawhsak dan tehfung ah an rakhmang. Ziangruangah tile Thuthiang cu an zumih an zumnak le an tuahnak ziangkim thutak tehfungah an rakhman ruangah a si. Cuitlunah 'tehfung(canomn)' timi cu a umzat(list) tehnak khalah hman a si. Curuangah tui kan hmanmi 'tehfung' timi tongkam hi Thuthiang pawlkha tehnak fung khalah hman a si. Alexendria ih Bishop Athanasius (AD>350) kha himi tongksam hmang hmaisa bik tu in a lang. Curuangah tui kan hmanmi Baibal bu 66 hi ziangtin pathian thutak, pathian thawkkhummi asi ti an thei ih thutak vekin an rakkenkawh timi thu ka run tarlang tum ding.
I. Thuthianghlim kenkawh dan le finkhawm dan a dawtdawt
A. Pathian thawkkhum nak
Thuthiang hmuahhmuah cu pathian thawkkhum in tuah mi a si ih Thlrarau Thianghkim kaihhruainakin milaihnenah pekmi asi (II Tim.3:16). Kamsang pawlih rawngbawldan tlangpicu pathian in an mah hmangin milai hnenah thu a sim ding ti asi Exo.7:1 nak hi thuthimnaktha zet a si. Moses khan tongkam thiam loka si ati, asinan Aaron khan Moses bawm tu dingah Pathian in a pek. Cu tikah Moses ih rawngbawlnak kha hmun tampiahcun Aaron in a bawmin thu a sim sak ko ding. Sihmansehla, Pathian in Moses hnenah mawhphurhnaka pek ih ziangkim cu Moses hmin in tuahsuak a si ringring vekin, Pathian in milai hmangin milai pawlhnenah thu asimtiakah milai tongkam in a suaknan pathian in milai pawl cu Pathian in hmanrua ah a hman ruangah an thu simmi pawlcu pathian tiah zum a si.
B. Milai in Pathian Thuthianghlim pawl cu an thei
Pathian thu cu milaiin cabu sungah ngan le milaihnenah theihter a si tikah a thei tu pawlin pathian Thuthianghlim a sizia an thei. Thuthimnakah, Moses kha tlangpar ihsin a rung tum tikah, Pathian thu kha isreal mi pawlhnenah a theihter haiih Isreal mipi pawlin "Lalpa in a sim zo mi pawl hmuahhmuah kan thlun dingih kan tuah ding" tiah an ti (Exo.24:3,4,7). Hmundang khalah pathian in Moses hnenah a theihter mithu pawlkha Moses in ca sungah a ngan ih mipi a theihter tikah mipi pawlin Pathian thu a sizia an theithiam. VCutivek thotho in Thuthlungthar khal kha Adungthluntu pawlin Pathian thu an sim ih ca an ngan tikah mipi pawlin Pathian thu a ssizia cu an theithei (I The.2:13). Hi tawkah kan theihthiam dingmi cu Pathian in kamsang pawlhmangin a mi le sa pawlhnenah thu a simtikah Pathian fa le pawlcu Pathian hnen ihsin a ra mi Pathian thutak a sizia an theithei ih an zum. Baibal cabu sungih thutak pawlhi Baibal sungah an ngan ih an rak telh ruangah Pathian in a thawkkhum hai ih thuneihnak an nei a si lo. Pathian in a thu pawlcu milai hmangin milai hnenah a theihter hai mi a si sawn. Pathian in a kamsang pawlhmangin a thu cu milai hnenah a theihter ih cabu sungah angan ter mipawlcu pathian fa le pawlin Thuthianghlim a sizia an thei ih an zum. Cuticun, Pathian thutak cu upatnak thawn an zum ih an thlun.Baibal sungah bu 66lawng a umnak cu Pathian in hihmuah hi milai in Amah an pehtlaih nak hrangih lamhmuh tu dingah a tawk a ti ruangah a si.
C. Milai in an finkhawm ih an kenkawh
Tui kan neihmi kan Bibal bu 66 hi voikhat te ah pekmi an si lo. Tikcu reizet (kum 1600) sungah tuahsuakmiasi. Asinan, pathian fa le pawlin sankhat hnu salkhat ah pathian thu cu an theiih an kilveng in an kenkawh ringring. Thuanthu in Thuthlunghlun pawlhi bu khat hnu bu khat ziangtin pomi Thuthianghlim sungah an telh ticu fiangten a sim lo nan, hi Thuthianghlim cabu pawlhi pathian fa le pawlin ziangtin an thei ih an kilkhawi in an kenkawh ticu simthei nak a um. Mosese ih ca ngan mipawlcu pathian thu a si tiah mipi pawlin an theih vekin Puanthlam sungih Thukam kuang kiangte ah an ret (Daan.31:26; II Siang.23:24-25);Joshua.24:26). Samuel in siangpahrang ih covo le tuanvo pawl kha cauk sungah a nganih hmun thianghlim ah a ret ( I Sanu.10:25).
Kamsang dang pawlin kamsang dang nganmi thuthianghlim pawl cu theihtiamnak dingin simmi an nei. Thuthimnakah, Maikhah in Isai ngan mi thu a sim (Mai.4:1-4 : Isai.2:2-4). Daniel in Jeremiah ih thu simmi pawl kha Pathian thu asi tiah a sim (Dan.9:2; Jer.25:11)); Ezara in Hakai, Zechariah le Jeremiah ih simmi thu pawl kha Pathian thu asi ti a thei (Eza.1:1;5:1). Cun, Nehemiah le Zechariah in kamsang dang pawl thu kha Pathian thu a sizia an thei ( Neh.9:30;Zech 7:7,12). Cuticun, Pathian thupek vekin ngan mi thu pawl cu tha zetin ret le kilkhawi an si ti a fiang ( Dan.9:9; Deu.17:18).
TT. Baibal cabu pawl hi a dungthlun tu neta bikin thuthiang a ngan theh hlan hmanah khawnkhawm ih retthat an si ti a lang. Thuthimnakah, Piter in Paul ih cakuat pawl thu asim II Pit.3:15-16). |