Laimi, Biaknak le Santiluang

Laimi, Biaknak le Santiluang

December 16, 2009

 

Khrih dungthluntu pawl san lai ihsin thenthek awknak, lamtang tuahnak pawl a rak um zo.Paul in Korin cakuat sungah a ngan. Santhar Khrihfa ti aw pawl lakah ziangvek cin pawl hi Khrih taksa peng zawm, unau vekin kan zoh aw dingih ziangvek pawl hi fehsual, thihnak khawp fehsual tiah kan zoh ding, zo le ziangvek zumtu pawl kan kawm dingih zole ziangvek pawl kan kawm lo ding, kan hrial ding, zo pawl vanram an kai dingih zo pawl an kai lo ding, tivek thusutnak in santhar mino tampi thinlung khua a luah theu ding ti cu rinhlelh ding a um lo. Thu kimcang cu vanram kan thlen tik lawngah theihnak a famkim dingih kan theih leh thluh ding. Cutikah, mi tampi in leitlun an um lai ah an rak simsual rero timi an hmu sal ding. An duhdawt dingzat an rak duhdawt loih anmai lamtang, an raalkappi, anmah bawmtu tla voi tampi raal vekin leitlun ah an rak zoh ih an tuahsiat pang mi an hmu sal ding. Leitlun ah mi zokhalin, theihnak famkim ka nei ti an um asile Dungtluntu Paul thawn an thu a kalh aw tinak asi.

 

Mi zokhalin anmai fehnak lamzin cu a dik bik le thabik in an thei cio. Tuisun hi leitlun milai thuanthu zohsal asile, san danglam zet dinhmunah kan thleng. Fimnak a karhzai, milai pehtlaih awknak a thangso, leitlun huap pawlkom a suak vivo, theihnak le hmuhnak a karhzai vivo. Cuvek lakah, mimal in siseh mibur in siseh a dikbik le tha bik hril thei dingin a tufangah ziangvek dinhmun ziangvek lamzin ah kan feh rero, ziangvek pawl hi kan san thuanthu tidanglam tu an siih ziangvek thu le cangvaihnak pawlin kan san thuanthu an ti danglam rero, tvp, theih a thupi zet. Asinan mai lamzin fehnak cu kanmah lala in cuai kan thlai, tehfung in kan tah awk tikah ka theihmi malte sung lala in tehfung fate thawn kan tah aw lala tikah danglam zet thleng awknak nei thei dingin siseh kan san thuanthu tuah siat tu thei thei dingin siseh mah le mah hmuh, kan santiluang lamhuai hmuh suak awk khal a harzet lala. Theihnak tlasam tu pawl hrangah thei lotu si hi tihnung bik pakhat si arualrualin thei lo pi thei vekin um dingin thlemnak a cak sinsin fawn. Santhar thuanthu tlakthleng cak tuk lakah santhar laimi thuanthu, biaknak le santiluang khaikhawm tawi te zoh hnik uhsi. A famkim lomi theihnak thawn a famkim lomi thuanthu khaikhawm asi vekin a famkim lomi zokhalin zalen zetin sawisel faksel le bet thei asi fawn.

 

Theihnak famkim lo leitlun, mai thinlung kilkhawinak hrang bawm tu si pei maw tiah ruahsan nak thawn tawite zoh sal hnik uhsi.

 

#.1. Khrihfa zumnak thuhrampi: Vanram kainak lamzin-

 

Mah le mah: Mi zokhal, leitlun ah zumnak lamzin a zawh, khualtlawn asi vekin aparah thuthen asi lai dingih midang zohman mawhsiat ding a nei lo ding. Mimal pakhat vanram thlei nak lamzin cu Bible in a sim vekin Zesu Khrih lawng in asi. Zesu Khrih ah rundamnak lamzin dik co ngah dingin mi pakhat cun lamzin a hlo, mihlo asi ih sualnak lamzin thihnak sungah a tang ti a theih awk hmaisak a tul. Cuticun, Zesu Khrih in a tuahsak cia zomi, Pathian laksawng rundamnak cu a lak in pek asi zo vekin lungawi sopar ten a co hlang, a zum a tul. Cui zumnak cu milai duhthlannak men si loin Pathian thutak, lamzin hlo asinak theihfeng nak le Khrih ah kumkhua nunnak lamzin a ummi theihter asi ih sualnak sungah a thicia mi a thlarau cu Pathian Thlarau Thianghlim hnatuannak in tinung, sersiamthar, hrinthar asi veten, lamzin dik, amai dinhmun dik, sinak, le Pathian duhdawt zangfah lainatnak ih lamzin dik Thutak cu a theihfiang tikah amai lungsung suak rori in a duhhril theinak zapi ten Zesu cu amah rundamtu ah a co, a pom, a zumih a hlanih a lamzin hloh nak ihsin sir aw in kir tahratin Khrih ih lamzin ah feh in, a leitlun damsung can a hmang. Cucu mimal pakhat cio lamzin dik an thlen theinak thuhram umsun Bible in a simmi cu asi.

 

Laimi, Falam tong hmang pawl himi lamzin thu ah kan bang aw maw?

1970, 80 hrawng ahcun kawhhran hrekkhat, Baptist kawhhran hruaitu lakah piantharnak duh lo tu an um tiah an rak sim ruangah kawhhran a rak kekkuai nak san asi an ti. Sikhal sehla, kum 20-30 sungah Falam tong hmang khrihfa pawl lakah piantharnak, sersiamtharnak, misual pakhat vanram kai theinak lamzin, a tlunih simmi thu ah kan zapi te asilo hmanah, a tamsawn cu thukhat in kan feh thei zo ding ti a zum um. Ziangzat thuhmunkhat ah kan fehtlang ti mi thu hnakin sim duhsawn mi cu khrihfa zumnak thuhrampi, misual pakhat vanram kai theinak lamzin thu ah thukhat in a feh thei tu pawl cu Khrih ah pumkhat sinak, thlarau ah pumkhat, Pathian fate, unau rual vekin zoh aw ding kan zi timi sawn a thupi. A thupi bik cu himi thu hi asi. Curualrual in, kan ram conservative, evangelical, pangthar kawhhran zumtu pawl cun leitlun biaknak hmuahhmuah, Zesu tel lo khalin, vanram kainak lamzin a um ti tu pawl, Adam tluksiatnak sual ruangah leitlun ah milai zapi ten misual kan sinak zum lo tu pawl, Khrih thisen ih thlennak, Fathian zangfah lainatnak ih tlennak laksawng, Khrih a thihnak le thawhsalnak, le a rat salnak ding a zum lo tu pawl cu kan feh tlang thei lo, zumnak lamzin dangdang ah kan feh asi. Ahih Khrihfa zumnak thuhrampi ahcun laimi, a bik takin Falam tong hman lakah thenthek awknak langhngan zetin a um in a lang lo. Kawhhran fatete thenthek awknak pawl thuhrampi cu Khrihfa zumnak thuhrampi hnakin hmuhdan pomdan fate dang pawl thu ruangah siseh kaihruai awkdan duhdan pomdan bang aw lo ruangah a tamsawn in a lang.

 

Bible thurin dang pawl:

 

#. 2. Bible thu:

Bible sungthu um pawl hi Pathian thawkkhummi,  a sual thei lo, Pathian huham cahnak in a khat mi Thu asi ti ah pawm asi. Cui Bible sungthu um pawl cu milai sinak, sersiam mi zapi ten a thawk ihsin a cemtiang, tikcu le can, sersiammi tawknak, Pathian thu, le ziangkim a tel theh. A sual thei lo timi cu a hramthawk ih rak ngan mi (orginal) thu simmi asi ih tongfang ti duhsan, Bible ngan lai ih Pathian thinlung sung um thu pawl cu milai hrangah a sual thei lo mi, nunnak lamzin hmuh tu, thutak, zirh awknak hrang tha asi.

 

Bible pomdan thu ah Liberal le conservatives ti ah Laimi lak khalah an um vekin sim asi. Conservative lak khalah, hmuhdan cipciar cu a bang awk theh lo vekin, liberal pawl lak khalah hmuhdan cipciar pomdan cipciar cu a bang aw theh ve lo. Asinan hliakhlai nak ngaingai um lo, thlir velnak men in sim asile Laimi mi tamsawn cu conservatives, Bible cu a sual thei lo, Pathian thawkkhum mi asi, ti ah a zumtu, pomtu lawnglawng kan si ding ti ka zum.

 

Khrihfa zo khal, a tlunih simmi, conservative pomdan, Bible cu a sual thei lo, Pathian thawkkum, nunnak lamzin hmuh tu, zirh awknak hrangah Pathian thawkkhum mi asi tiah a zumtu pawl cu zapi ten lungkhatin u le nau vekin fehtlang thei theh kan si. Mirang Bible khalah version tampi a um vekin a hramthawk ah rak hman mi tong ihsin tong dangdang ah Bible cu leh asi tikah tongfang hmanmi bang aw lo tampi a suak vivo ih a sim duhsan bang aw lo tla a suak vivo.

 

Laimi conservative pawl lak khalah hmuhdan, pomdan bang aw lo tete a um ti cu a fiang. Cuvek in milai theihnak famkim lo, Thlarau Thianghlim khalin kan nitin nunah ah Pathian in tuanvo inpek mi lenglamah ziangkim intheihter theh fawn lo tikah fimkhur tul zet mi a um. Fimkhur tul zet mi cu, mi hrekkhat in “kaimai kawhhran, keimai pomdan rori hi a dik ih kan pomdan, hmuhdan vekin a pom lo, hmu lo, fehpi lo tu pawl cu fehsual hell ram tla theh ding an si” ti tlukin a ruat asile tihnung zet dinhmunah a ding. Ziangah a tih nung asile hivek in pomtu pa/nu cu thei aw loin a duhdawt zetmi a Bawipa ih fale pawl, a thisen in a leimi pawl dung a tun rero a rak si thei. Thlarau lam porh awknak satan thang sungah amah le mah thei aw lo in satan hmangkhawng sungah a tang rero tla a rak siziar thei. Cun khatlamah, pomkau tukin Khrih hmin sal tapoh zapi ten Khrih ah unau khat kan si theh ti asile Pathian mithmuh ah a dik lo mi rak pom rem rero, zumtu pawl hrial ding a timi pawl thawn rak kawp aw rero, unau vekin rak fehpi rero asile Pathian mithmuh ah thil tumpi ti sual rero kan rak si thei lala.

 

A fiangzetmi cu hihi asi, ziangvek zirnak le Thlarau ciahneh mi khal sisehla Bible thu, Semtirnak bungkhat cangkhat ihsin Thupuan bung 22 cang kual hluankhat tiang, a thawk ihsin a cem tiang, ka thei theh, Bible ngan lai ah Pathian thinlungah ziang a umih tuisun milai pawl, kawhhran, ram, le leitlun hrangah Pathian in ziang a sim duhsan asi ti ka thei theih asi, ti tu an um asile ziangtin Pathian in a hnenah cui thu pawl a theihter ti asim fiang thei lo ahcun tihnung zet asi lala fawn. Cutin Pathian in a theihter mi um sehla leitlun mi pawlin Pathian biak in an biak ding a zum um.

 

Curuangah, mi zokhalin Pathian in a kawh vekin amai tuanvo tuansuak thei dingin a fialmi tangdornak thawn tuan in, Pathian in a theihter lomi parah a kaa a cip men a hrangah a tha sawn. Cui hleiah, “Bible in midang parah thuthen hlah” ati vekin midang tuanvo tuanmi parah thuthen tu va si lo ding tla a poimawh zet.

 

Ralkap sangka kil pakhat pa in amai tuanvek tuan lotu, zung hnatuan le ral hmaitthi pawl tla ramhrang hantuan lo vekin a relsia, a thangsiat rero asile mi aa asinak a pho lang aw rero men asi. Cuvek in zumtu zokhal, Pathian in tuanvo a pek mi cu lungawi sopar ten tuan in midang tuanvo neih mi parah bawm thei mi ziang a um ti siar lo thuthen ding asi hrim hrim lo.

 

Capoh thungai in sim theu mi cu, leitlun ah thuphan tumbik cu Pulpit par ihsin a suak asi an ti theu. Ziangruangah tile, Pathian thu simtu pawlin Pathian in isim, Pathian in a ti, tiah an sim theu mi, Pathian in a sim lomi, anmai ruahdan le pomdan hmuhdan kha pathian sim mi vekin an sim tikah Pathian thuphan an puh asi. Curuangah, Pathian thuphan puhnak hi thuphan hmuahhmuah lakah thuphan tumbik asi, antinak asi.

 

R.C. Sproul in a simmi cu, “Hnatuan ka hawl laiah kan kawhhran ih rinsan zetmi mi panga (5) in thu inra simih ka hnenah ‘Pathian in isim, cumi khami kha na tuan dingmi asi’ in rak ti. Asinan an simmi pakhat hman ka thlun lo ih a paruknak ka tuah” a ti. Sim duhsan cu tulai san milai pawl hi Pathian Bible ah fiangzet in a ngan mi san an leh tikah siseh Thlarau in isim tiah thei vekin an rel tikah siseh voi tampi an simsual, an thei sual theu. Cutin asi ruangah Bible diknak le thutak sinak a hlo cuang lo ih Thlarau Thianghlim in milai hnenah thu a theihter, zirhnak thutak a nepter cuang fawn lo.

 

Fimkhur tul mi pakhat lala cu Bible, Pathian thu sim tikah mibur pakhat, mi pakhat, pawl pakhatkhat ih zumdan, pomdan, hmuhdan, zirhdan, le thurin pawl le Bible in fiangzetin a simmi pawl hi thleidan thiam a tul.

 

Voi tampi cu, mi hrekkhat in Bible thu pakhatkhat kha la tahratin, anmah lawng thei vekin an sim ih an theih mi le dinpi mi sim le aupi lo pohpoh cu fehsual vekin an sim tikah Pathian siahlawh midang pawl cu an namthlak theh ih anmah le anmah cu thlarau porh awknak thang sungah an tang theu. Cutikah, Zesu krih hnakin anmai pomdan, kawhhran pawl, anmai lamtang an ngai thupi sawn ih fehsualnak lamzinah an peng theu. Cutin Zesu Khrih ka duhdawt sihmang an tilai ah Zesu Khrih in a duhdawt ih a nunnak a pek mi hnakin anmai sinak ah porh awknak kha an thupiter sawn theu.

 

Laimi Khrihfa tampi cu kan farah ruangah siseh ram dinhmun that lo ruangah siseh Bible an zir tikah mai duhduh ah kai thei loin a rem cangcang ah an kai tikah Bible tlawngin ziangvek doctrine zirhnak an fehpi ti mi ruat zoh hmaisa loin zirh an si tikah bingkhur zirhnak, pomzau mulemal nei lo zirhnak, zirhnak duh um lo zetzet lakah bumnak thangsungah an tang theu. Fimkhur a tul zet.

 

A tawizawngin khaikhawm asile, Laimi, Laizo tong hmang Khrihfa lakah a tamsawn cu Bible hi Pathian thawkkhum mi, a sual thei lo, nunnak lamzin hmuhtu, zirh awknak hrang Pathian amah le amah leitlun milai hnenah a phuansuak awknak asi tiah kan pom theh vekin Khrih ah unau pumkhat ten pawm aw thei, tuan tlang thei, feh tlang thei kan si.

 

#3. Milai tuahcawp: Tradition

 

Bawipa zanriah ei tikah ziangvek sang ei ding, ziangvek sabitti, ziangvek kheng hman ding, tvp; tihnim tikah ziangtiang pil in hnim ding, ziangtluk tifim a tul, tvp; Biak in khawm tikah ziangvek thuamhnaw hruh ding, uniform a tul maw, tul lo, khawm tikah ding in maw to in hla kan sak ding, ziang khuang kan hmang ding, tingtang keyboard hman ding maw ding lo, Pastor pawl sam tawi maw sam sau, Christmas hman ding maw hman lo ding, Cawlh ni ziangtin kan hmang ding, ziangtin Pathian hnatuan pawl kan ko ding Reverence maw Pastor maw upa tvp, nupi pasal neih tikah, zumtu pakhat a thih tikah zum lotu pakhat a thih tikah ziangtin kan phum ding, kawhhran rawngbawltu hlawhman ziangzat kan pe ding, tvp, tvp, hi milai tuahcawp, a lotheihlo in tul mi, Bible thu sung ihsin khaikhawm in Pathian Thlarau lamhruainak in zumtu pawl lungrual nak in zapi hlawkpi nak dingin Bible thurin thlun le nunpi cio asi. Hi pawl danglam nak ruangah Khrih ah kan unau sinak a hlo cuang lo. Kan zaten unau pumkhat sinak in zoh aw sawn ding duhdawtnak in kan raal do tlang ding, Pathian lalram dinnakah tuan tlang sawn ding kan si.

 

A ngaingai ahcun pastor tihi Bible sungah hmunkhat lawngah ngan asi. Cuvek thotho in Bawi Zesu san laiah Bawipa zanriah an rak kil tikah rawl ngai rori, zanriah, sabit ti thawn an rak hmang, ih mi hrek cu an ri celcel tiah kan hmu. Zohman in kum zabi 1st nak ih an tuah vek cekci in a tuah kan um lo ih zo hman Zordan tiva ah tihnimnak la kan um lo vekin milai dinhmun ih zir in tuah danglam vivo mi khristian nunphung hi a thleng aw thei lomi Bible thurin pawl thawn thleidan thiam a thupi fawn. Dinhmun le milai zir in milai tuahcawp, a thleng aw ringring mi kawhhran kaihhruai awkdan pawl ruangah thleidan awknak suahter lo ding le Khrih ah unau pumkhat sinak hloh lo ding a thupi fawn.

 

#. 4. Kawhhran Pawl (denomination) thu:

 

Martin Luther in Protestant dothlennak rak thawk in Roman Catholic a rak do hnu lamah leitlunah kawhhran pawl a karhzai vivo. Culo sehla Roman Catholic kawhhran lawng um ding arak sinan. RC pawl thu cu sim tel loin protestant pawl lakah kawhhran neuhneuh tampi a suak mi pawl hi thihnak le nunnak karlak thu hnakin kawhhran kaihhruai awk dan (Church administration); le thihnak tlak lo, doctrine neuhneuh bang awk lo nak ruangah a then awk an tam sawn ti sehla Pathian lawngin ziangtluk thudik thawn a nai aw aw ti cu a thei ding. Zianglam khal sisehla a fiang mi cu milai theihnak famkim lo ruangah kawhhran pawl thenthek awknak a suak vivo asi ti cu zapi te pom theih asi ding ka zum. A thupi sawn mi cu mi zokhal, Khrih dung ka thlun, Khrihfa ti aw tu zapi ten kumkhua nunnak an co ih Pathian cohlan tlak biaknak thianghlim nei in leitlun ah Khrih in tuanvo a pek vekin Thlarau Thianghlim kaihhruainak hnuai ah rawngbawl thei ding asi. Cutin Satan raal a do ih Khrih thuthangtha karhzainak hrang rawngbawl in leitlunah a ummi, sersiam mi cu sersiamtu thawn rem awksalnak rawngbawl nak tuanvo nei tu le tuan rero tu pawl cu mithmuh theih lo kawhhran innpi, Khrih ah pumkhat kan sinak kan nunpi, kenkawh thei a thupi.

 

USA ramsung Laimi kawhhran dangdang a um celcel mi lakah, Hakha le Thlantlang lam pawl in North America Chin Baptist Fellowship an dinih kawhhran pahra lenglo kawm aw in USA le Canada um pawl tuan tlangnak an nei. Cuvek in Falam lam kawhhran pawl lakah Gospel association, Falam Baptist association, ti in a bur burhnih then aw aw an um. Tedim le Tawnzang lam pawl khal Zomi Innkuan kaihruai nak hnuai ah kumtin tawn khawm awknak an nei theu. Cuvek in ramsung ah ZBC, LBA, tvp, pawlkom pawl hi pawl pakhat (denomination) in an feh tlangpi. Cucu a sual tinak si loin mithmuhtheih kawhhran hrang rawngbawl tikah a thupi sawn mi cu mithmuh theih lo kawhhran, Khrih ih taksa peng pumkhat sinak hloh lo ding hi asi.

 

A thupi zet mi cu pawl dangdang le kawhhran pawlkom dangdang lak ah siseh kawhran pakhat sungah siseh thleidan awknak, huat awknak, thangsiat awknak pawl hmanrua ah hmang in Pathian fate pawl lakah satan in ke a thlak lo dinghi asi.

 

Biaknak pawlkom hmangin satan in a bum at mi pawl cun anmai pawlkom, anmai lamtang, anmai dungthlun tu pawl lo pohpoh cu fehsual, satan lamtang vekin an hmu theh theu. Sihte in Saicangpi a thi mi ketin kawr sungih bal kha a ei rero tikah saisa ei ah a ruat aw aw ih a ei ngah mi vek ei ngah lo tu pohpoh cu saisa ei lo vekin a ruat vek khi an si theu. Pathian thu cu a thuk in a kau tuk, lei le van sersiam hlan thu ihsin, mithmuh thei mi, mit in hmuh thei lomi, leitlun milai san thuanthu le a ra lai dingmi lei le van thu pawl a tel theh tikah milai pakhat cu voi thawngkhat nungsal dam sal in leitlun mifim bik le thiam bik pawl hnen ihsin zir rero hman sisehla Pathian le a kutsung suak sersiammi thu pawl hi a thei thluh thei dah lo ding. Ihkhun kerkawm ih hnahfa pakhat in cabuai par ih computer a hmuh tikah a theihzat tluk hman mi milai pakhat in Pathian le a sersiam thu hi kan thei thei dah lo ding. Asinan, leitlunah Pathian Thlarau in a theihter mi, kumkhua nunnak lamzin dik le leitlun rawngbawlnak tuanvo tuansuak thei dingin theihter mi zat lawng hi milai in kan theihthei mi asi.

 

Hihi fimkhur tha zet mi cu asi; pastor pakhat in a pastor pi, amai kawhhran sung siseh kawhhran leng siseh a simsiat thangsiat ciamco tikah Satan in a hamng rero tinak asi. Cuvek thotho in zumtu pakhat le pakhat an simsiat, thangsiat awk, mualphoh awk, melmang an dum awk rero tikah, Satan in a hmang rero asi ti awn thei aw lo theu. Curuangah mi zokhalin cuvek in pastor pakhatkhat in midang pastor, kawhhran pawl a simsiat thangsiat ciamco, zumtu pawl lakah rinhlelh awknak tthenthek awknak a tuah tikah cui pastor pa cu “Satan in a hmang nasa asi” ti ah thei in fimkhur a thupi zet. Cuvek thotho in zumtu siseh zumlotu siseh kawhhran thenthek awknak, zumtu pawl huat awknak, thleidan awknak tipung dingin hna a tuan tikah satan in a hmang nasa a rak si theu. Pawl, kawhrhan cu neih a tul, leitlun pawlkom rawngbawlnak hrangah tuanrelnak hrangah a tul. Asinan, pawl le kawhhran rikham hi thupi tukah kan ret ih Zesu Khrih hnakin  pawl a thupi sawn ah kan ret asile kan milem biak mi cu “kawhhran pawlkom” a rak si thei. Khrih hmin sunlawinak hrang in pawl thansohnak le lamtang tuah awknak, midang eltainak asile tihnung zet dinhmunah mah le mah thei aw loin dinhmun tha lo zet ah kan rak ding thei asi.

 

A tawizawngin, ziangvek kawhhran khalah a tlunlam ih sim zo mi thurin, misual pakhat vanram kai theinak Khrihfa thurin hrampi, sual donak-zumtu pawl sualnak tlansan in nunthianghlim ih nungdingin zirh awknak zumlotu pawl sual sal ihsin luatnak, le Krih a ratsalnak ding le kumkhua nunnak thu zirhnak pawl cu um tengteng ding asi.

 

#. 5. Biaknak, Society, le Kumpi cozah

 

A hrihsel mi biaknak in kumpi dinglai a siatsuah loih a hram a ti hnget sawn asi. Kawhhran cu ngaidam zomi le a famkim lo mi misual rual umkhawmnak asivekin leitlun ah kawhhran a um sung poh cu buainak a um ve ringring ding. Cuvek thiamthiam in kumpi dinglai khalah a famkim mi kaihhruai awknak, uktu, le kumpi ti a um dah lo ding. A famkim kan ti asile a famkim lonak kan thei lo menmen asi. Kawhhran thuanthu zoh asile thimnak in kum tampi a rak khuh ih kawhhran pakhat cio sungah sualnak le famkim lonak a kumkhua in a rak umve ringring vekin ram hruaitu kumpi cozah khalah a famkim lo, a dik lo, a sualmi a um kumkhua ding. Cutikah, kawhhran in hnatuan tumbik cu thlarau zalennak asivekin ziangvek cozah le kumpi hnuai khalah milai thlarau zalennak rawngbawl ringring ding asi. Cutin kumpi uk hnuai ah a nung mi ramsung mi pawl thlarau zalennak an ngah ih thutak an nunpi, Bible nun thuthlung pawl an kenkawh asi ahcun kumpi le rampi khal a thleng aw sawn ding asi. Kawhhran rawngbawlnak cun pawnlang kumpi uk awknak hnakin sualnak le thatlonak, dingfelnak le diknak ih hram, sual tobul, that lo nak ih tobul le, dingfelnak ih hrampi thu a ausuahpi sawn mi asi. Cutin ramsung mipi pawl thinlung thleng thei tu Pathian thutak in a ciahneh vivo asile kumpi kaihruai awkdan, uk awknak le senpi vangtlang bungrua le canpual zem awkdan le hmandan khal ah diknak le dingfelnak in hmunluah sinsin ding asi sawn. Zesu Khrih leitlun a rat laiah Rome kumpi in diklozet in Jews pawl a rak uk mi kha a dodal loih an thlarau luatnak ding sawn kha leitlun a ratnak san sawn a rak si. Cutin sim tikah kumpi le vengsung thilsual pawl dokalh le thlengter dingin Pathian tuanvo pekmi, cangvaihnak hnatuan khrihfa pawlin tuanvo kan nei lo tinak si loin kawhhran ih rawngbawlnak thu hrampi bik sawn thu simmi asi.

 

Cutin, a hrisel mi kumpi, biaknak le society cu khat le khat an hnaihnok aw lo, senpi vangtlang thatnak hrang ke an kar tlang sawn mi asi. Cozah kumpi in biaknak lam hnatuan nak hrang a tul mi humhimnak, le dan le dun, senpi vangtlang bungrua pawl awl ai ten hman theih dingin a timtuah sak lawng si loin biaknak sungah buainak sosang suak lo dingin lamzin a sialsak sawn. Cuvek thiamthim in biaknak in kumpi dinglai a dokalh loih ramsung mipi pawl thinlung a tuahtha sawn asi. Thinlungput, ruahnak, le thutluknak, thuthennak dik tuah thei dingin milai ruahnak le fimnak a pek ih diknak le dingfelnak thinlung suahter tu, hringsuaktu cu biaknak lam zirhnak in a sisawn.

 

Cun, biaknak le society thu ah, biaknak thurin cu society ih hram, dinhmun thuhram sawn asi. Vengsung mipi pawl cu senpi vangtlang biaknak thurin thlun in ruantlang ten an nungcang tikah miphun a thangso ih rualremnak le daihnak in senpi vangtlang hmui a ngil. Mipi thinlung cu vengsung biaknak thuhram ihsin lamzin a pial ih zumnak le biaknak thuken an tlansan tikah senpi vangtlang thinlung a thenthek aw ih miphun thuanthu a siatter. Biaknak thuhram pi a hnget nawn lo tikah miphun pakhat vengsung mipi thinlung a vavai ih khaltu um lo cawrual, caw run pi hramlak vak vekin a bur a bur in an thenthek aw aw ih kilkhawi theih loin rualremnak, lungrual nak a hlo. Cutikah senpi vangtlang le miphun tuanvo pawl cu lungrual zetin senpi vangtlang hmalak tlangnak a um thei nawn lo tikah rampi siatnak a thlen ter. Biaknak cu ram le miphun senpi vangtlang thuanthu nung bungrua pawl fingkhawi tu asi fawn. Senpi vangtlang thuanthu nung bungrua pawl cu tong, calai, nunphung, fimnak phunphun, le mibur pehtlaih awknak pawl, milai pehtlaih awknak thuhram, mimal nuntu mizia lam hmuh tu, nupi pasal neih awknak, mithi le mihlo thlahnak, senpi vangtlang diknak le dingnak thuken, sual mawhsiatnak le felnak cawisannak, tvp, senpi vangtlang nuntu khawsak lamzin hmuh tu sawn asi.

 

Society cu loram vek asi ih biaknak in thlaci a tuh ih siatsuah thei tu lak ihsin a kilhim. Cun, cozah kumpi cu lo hnatuannak bungrua, hmanrua vekfang asi. Biaknak in cozah a dodal tikah siseh cozah in biaknak a dodal, a kharhkhip tikah siseh, biaknak in society senpi vangtlang thuanthu nung bungrua pawl an siatsuah tikah siseh senpi vangtlang thatnak siatsuah in a um ringring. Laimi thuanthu kan zoh asile mah te uk awknak kumpi cozah nei loin Kawl, miphun dang kuthnuai ah harsatnak namen lo kan tawng, kawlpawl in laimi thuanthu a siatsuah mi lakah a umcia a siatsuah mi hnakin thansohnak ding lamzin a khamsak mi hi nasa sawn asi. Cutin senpi vangtlang harsatnak thuanthu khirhkhan dinhmun ah kan din lai ah biaknak in sengpi vangtlang thinlung le thuanthu nung bungrua pawl a fingkhawi ih a humhim thei a thupi zet. Cozah, biaknak, le society cu khat le khat bawm aw tawn ding, ruantlang ten feh ding an si.

 

Himi ah tihnung zet fehsualnak cikhat cu vengsung thuanthu nung dokalh zawngin (anti-social religious movement) biaknak lam cangvaihnak asi. Biaknak in a thupi bik thuhram thuken cu thlarau thil asi. Cutin asi rualrual in thlarau cu taksa um loin leitlun ah a um lo vekin taksa hrang leitlun milai nunthu khawsak, vengsung le kumpi lam thu khalah biaknak intuanvo mawhphurhnak a nei ve. Mi pakhat cu thlarau mi zet vekin a thei aw aw ih biaknak lam ah a zuam zet lai ah a inhnen ah amai bawm nak in a tungding aw thei mi, a pum a puar thei mi kha bawm lo in a zoh men tikah a innhnen pa cu rilrawng in a thi ahcun vanram ah Zesu ih a salhsuah lai ding asi. Biaknak in kiangkap vengsung thansohnak le farah zawnzai bawmbawinak ah tuanvo tumpi a nei ve asi. Curuangah biaknak in cozah dinglai dan kalh in siseh (cozah in Biaknak thurin kalh in dan a suah ti lo ahcun), society, vengsung senpi vangtlang nunphung, miphun nuntu thuthlung (collective conscience) do-kalh in siseh a cangvai asile biaknak ih tumtah mi a thelh hlei ah society le cozah kumpi hrangah siatnak thlentu ah a cang thei.

 

Cutin siloin, a hrisel mi cozah, biaknak, le society cu, pakhat cio ih tuanvo tumtah thuken kalh lo cin, khat le khat bawm aw tawn ding, ruantlang ten feh ding an si.Cutikah ziangkhalin anmah le tuanvo tumtah cio ah dikzet tluang zetin an feh thei ih an rianmi senpi vangtlang hrangah a thabik rah an suahter thei asi.

 

 

 

#. 6. Biaknak le Santhar fimthiamnak

 

Miphun pakhat ziangtluk a thangso timi cu a tlangpi thu in mithmuh theih mi thilleri zoh in cuaithlai asi theu. Asinan, a tak ngaingai ih thansohnak cu mit in hmuh theih lomi milai sinak sawnah thansohnak cu a thum aw mi asi. Bible in “Pathian tihzah cu fimnak ih hram asi” ati vekin Pathian thei tu le tihzah tu pawl cu an fim. Fimnak ti tikah a tha bik hrilthiamnak hi asi. Pathian tihzah tu cun amah milai ruahnak hnakin Pathian thusawn kha thupi sawn ah retin a tha bik a hril, thuthluknak (decision) a tuah. Cutikah, Pathian, cozah kumpi, society, insang, midang thawn pehtlaih tikah siseh amah le amah, a neih mi taksa thinlung thlarau hman awknak pawl khal amai ruahnak hnakin a fimsawn mi Pathian thu ah hngat aw in ziangkim a hril ih thuthluknak a tuah tikah mifim ah a can theinak asi. USA ah kumruk sung a cozah hna ka tuan ih American mipi  ka pehtlai tikah Laimi, Pathian tihzah tu pawl ziangtluk in fimnak Pathian in inpek, a thabik hrilthiamnak ziangtluk in kan sungih a nungmi Thlarau in inzirh timi cu lai khawte ihsin refugee dinhmun in USA a ra mi pawl nun ka zoh tikah ka hmu fiang.

 

Fimnak ih hmanrua pawl cu calai le santhar fimthiamnak phunphun tla a tel. Calai um lo sehla zohman in Bible siar ding kan nei lo ding. Curuangah calai le tong cu Pathian ih fimnak milai hnenah in pek thei nak ding hrangah a hmanrua thabik pakhat asi. Cuvek thotho in Pathian in milai pawl fimnak a zirh, a theihter, hmanter tikah hmanrua phunphun a hmang. Culai lakah, Pathian thei lo, sakhua mi, biaknak ngaihsak zetzet mi tampi in fimnak an dodal. Calai le tong an dodal, mi aa an sinak an langter rero men, Meithal cu a hmangsual tu in mawh nei lo a milaipi a kap that asile a sual. Cuvek thotho in mi pakhatkhat in rawl cu a kaa sungah thun loin a hnar kua sungah a than asile a thihphah thei. Mi pakhatkhat in Pathian pekmi fimnak cu a hmangsual asile thihnak lamzin thlen tu ah a cang thei. Fimnak dodal (anti-intellectual) pawl hi fehsual, Pathian thei lo, asilole, zumnak ah nauhakte pawl, an theih hnakih tam sim hmang pawl an si. America ramih Amish miphun pawlin santhar electric, cell phone, computer, si (drugs), le motor tivek an hmang duh lo. Rangleng lawng an hmang, ih anmah te tuah mi si lawng an ei duh. Cuvekin laimi lak khalah fimnak dodal, anti-intelectual biaknak lam fehsual an um leh vivo thei. Cun khatlam lala ah santhar fimnak secularsim in a fehsual pi mi cu Pathian biak tikah Thlarau Thianghlim in Bible Pathian thutak vekin kaihhruainak in siloin milai ruahnak (logic, philosophy) vekin a fehsualtu an um ve. Cuvek lak khalah fimkhur a tul sinsin. Secularism in a ciahneh mi pawl ih zummi cu anmai ruahnak, thluak asi, anmah cu anmai Pathian asi. Tih a nung zet.  

 

Fimnak titikah tlawng ihsin zirmi cathiam degree ngah tinak asilo. Santhar laimi pawl, a bik takin  tu hlan kum 20 sungah leitlun ramtintian killi ah laimi kan thleng. Lailam khawte ah cawleng mawng dah lo khalin 2009, 2010 model leitlun motor tha bikbik mawng an um rero zo, laitlang ah tanakha hnih ding khawpkham nei dah lo tla, ramdang ah Hollywood actress pawl hmanmi rimhmui le hmaihnih maktara pawl thawn an cei aw thlang. Laitlangah dawrhlun veng zuureu hai khawpkham leinak nei loin ramdang ah leitlun zuu thawthaw in thei dinhmun ah mi tampi an um. Culai lakah, laimi pawlin an tlaksam zet ding mi fimnak cu keimai hmuhmi theihmi neihmi thawn thuanthunung sungah ziangvek dinhmun ihsin ziang ka tuah tikah senpi vangtlang le ka san milai pi pawl hrangah a tha bik ding, zovek hnenah ziangvek upatnak ka pek dingih zovek pawl kuthnuai ah hna ka tuan in thurawn ka lak asile a tha bik ding, sumpai hlawh lo khalin miphun le biaknak thurin kenkawh thei ding le upatthlakmi milai society tuahtha dingin, miphun biaknak thuanthu ziktluak nei thei dingin ziangvek dinhmun hi thuanthu le tikcucan in ka dinhmun tlak bik asi tiah itheihter, i-phut, Pathian Thlarau uknak hnuai ah nun ding  hi tulai leitlun hmuntin ah a vaktawi mi laimi pawl tlaksam bikmi fimnak pakhat asi ding ti ka zum. American thleng pawlin capoh an sim theu mi cu “American president in arsa a ei ih kei tla arsa ka ei ve, kan bang aw aw” ti asi.

 

Cuvek dinhmun lai lakah, ramsung ramleng ah cozah kumpi le kumpi asilomi, pawlkom zalen zetin Laimi pawlin kan neih lo tikah mipi khaikhawm, mipi ruahnak ciahneh thei tu le thuzirh tu bik cu biaknak lam pawlkom, kawhhran hi asi. Cutikah kawhhran hruaitu pawlin fehsual lamzin pengah mipi an hruai asile an thlarau lamzin a peng lawng siloin leitlun milai, miphun hrang thuanthu tuahsiattu ah an cang ve asi.

 

 

 

# 7. Miphun hlo kan si ding maw?

 

Leitlun ah miphun tenau, tong tenau tampi cu an hlo ral rero zo. Ramdang thleng hmaisa laimi tefa hrekkhat pawl cu miphun dangah an cang rero zo. Mi hrekkhat hrang ahcun mirang le midum maw, ziang miphun ah kan cang tla le ziang a poi tiah a ruat tu tla an um. Asile, ziangmi bik in miphun hlo lo dingin in kai awk ding? An sim theu mi cu lai nunphung, laitong te in kan nung asile miphun kan hlo lo ding, ti asi. Cumi hnakin a thupi sawn ka sim duh mi cu “Kan miphun Pathian thu hnuai ah kan nung asile kan miphun a hlo lo ding” ti sawn asi.

 

Kawlram sung, laitlang ih um laimi pawl lawng zoh asile cawisan tlak le rinsan tlak miphun kan suak dahlo ding. Sikhal sehla leitlun hmuntin, ramsung ramleng um pawl kutkai in thuanthu santiluang lawngpi kan hlau tlang asile leitlun khawmual tinah Laimi cu mangbangza miphun kan si lai ding. Mi in an sim theu mi, nunphung, tong, calai pawl cu thupi ngai ngai an si. Cutin mi in an sim ruangah siloin, Bible kan zoh asile tong le miphun nunphung dokalh zawngin biaknak lam cangvaihnak, piantharnak hi fehsual asi. Paul bangin miphun dang hnenah missionary, tirhmi asilo ahcun mi pakhat cu Pathian thu a thei ih a pianthar asile a miphun a duhdawt sinsin dingih a duhdawtmi a miphun pawl nunphung khal a duhdawt sinsin ding asi. Khrihfa biaknak cu ziangvek nunphung sung khalah a cangvai thei mi thlarau lam thil asi. Bawi Zesu san lai ihsin sal an rak um ih tuihlan kum rei lo te tiang America ah sal an rak um lai. Sal dinhmun khalin zumnaknung neih a theih ih vanram kai a theih, ziangvek nunphung, Jews, Gentile, Greek, le Rome nunphung pawl lak khalah a nungmi zumnak cu a cangvai thotho asi. Cutin, mi tampi in an sim theu mi, leitlun hmuntin kiltin a thlengmi laimi pawl cu mai miphun nunphung thlah lo ten an nung sunzawm le thuanthunung an neih thei vivo ding a thupi zet.

 

Cuhmuahhmuah hnakin a thupi bik sawn cu kan miphun, Chin miphun hi zianghrangah nung kan si, timi sawn asi. Taksa zuar miphun, rukru miphun, thuphan per miphun, zuu heh miphun, hnam vaktawi maw kan si ding, a nungmi Pathian ih siahhlawh leitlun khawmual tinah a kuat mi kan si sawn ding? Mimal pakhat dinhmun in leitlun milai nun hi nuamnung rei lo te cen ding in le taksa diriamnak hawl dingin nun tlak lo asi. Miphun pakhat dinhmun in sim asile leitlun milai pawl mithmuh ah miphun hrawkhrawl, thuphan per hmang, rukruk hmang, hurkhuang miphun, ti ah sim ding le mualphoza in refugee kutdawh in leitlun hmuntinah zoh niam mi miphun dinhmunah ding ding in letlun nun hi nun tlak asi lo, san nei lo asi. Cun, leitlun lennak nawmnak canpualtha malte pawl cu nga siao tarh vekin hmang tahratin satan ih bum rero mi miphun si ding cu nunpi tlak lo sinsin asi. Cun khatlamah, rinhlelh ding um loin,ziangruangah America ram ihsin laitlang ram kilkawm tlangparah Pathian in a siahthlawh missionary a thlah timi ruat tikah siseh, laitlang tlangparah farah zawnzai te ziangtin a thawng teltel in leitlun ramtin ah kan karhzai theh, kan karhzainak hmunkip ah ziangtluk in Pathian Thlarau in hna a tuan ih a pumkhawm, a kokhawm, Pathian kan biaknak pawl zoh tikah siseh, kawlram cozah in fimthiamnak lamzin a khar ih laimi hrangah ramdang ah tlawng phunsang kai ding cu lamzin pit bepbep asi laiah leitlun hmuntin ah laimi phunsang tlawngkai fim zir a thawngtel in kan um mi pawl zoh tikah Laimi pawl cu Pathian ih kawh mi Amai tumtah nak tuansuak dingin leitlun hmuntin ah a kuat mi, lam a hruai mi, a umpi mi, cahnak a pek mi, a cahter mi, kansi ti a fiang.

 

Cutin asile, Pathian ih kawhmi, A Fapa thisen in a lei zomi miphun hrangah ziang a thupi bik? Fimthiamnak, nunphung, lennak le leitlun santhar bungrua pawl cu hmanrua men an si. Pathian ih tumtahnak le a Thlarau Thianghlim thunun, uk, kaihruainak hnuai ah kan nun ding hi a thupi bik asi. Asile, Pathian hril mi miphun hrangah leitlun milai thuanthu ah kan zohtthim ding tha bik cu Israel pawl thuanthu asi. Israel pawlin an miphun thuanthu cu an tluksiatpi tikah miphun dang sal ah an cang, an khawpi an siatsuahsak ih an biak inn pi tiang an siat sak theu asi ti kan hmu thei. Insrael pawl thuanthu kan zoh asile an raal pawl an nehnak, an thansohnak, an raal pawlin an neh tikah an ram le khawpi an siatsuahnak pawl hi Israel mipum ziangzat an tamih sumpai ziangzat an nei, ziangtluk an fim, ziangtluk ral an thiam, timi hnakin an Pathian, Jehovah Pathian thawn an pehtlaih nak in lai a rel sawn. Israel pawlin milem an biak tikah, miphun dang nupi an thit tikah, an siangpahrang le uktu pawlin Pathian thupek an tlun lo tikah an mipi pawl hurkhuannak in Pathian zumlo tu pawl thawn cawhpolh nun in an nun tikah, an ram le miphun thuanthu cu an tlukbah pi theu sawn asi. Mimal nun kan zoh khal asile, David siangpahrang siatsuahtu kha Goliath asilo, Filistin ral pawl an si lo, Bethsiba nunau nu parah a uire nak sawn kha a tlaksiatnak asi. Saul Siangpahrang khal, a ral pawlin an siatsuah si loin amah in Pathian thupek hnakin amai ruahnak kha thupi sawn ah a ret in Pathian thu alunglo ruangah a tlaksiatnak asi.Samson, cuvek thotho. Milam kan be lo, Budhist le Muslim ah kan lut lo kan ti men ding; nitin nun ah Pathian hnak in siseh Pathian thu hnakin thupi sawn ah kan ret mimi kha kan milem biak mi asi. Curuangah, santhar Chin miphun, leitlun killi ah a darh aw mi Laimi pawl, kan miphun thuanthu tungding ding, tuahtha ding in le cawisan mi miphun si thei dingin sersiamtu le Chin miphun a ko tu, lamzin hruaitu Pathian nung thu hnuaiah amai hmin sunlawinak hrang kan nun lawngah acang thei mi asi.

 

Laimi ramleng suak pawl hi ram dinhmun that lo ruangah a mal le a tam, thuphan thawn ramleng tleng deuh hlir an si ding. Ramdang an fehnak thu asi lo hmanah an nitin nunah thuphan rel poisat lonak in ziangmawcina ciahneh theh hai zo.  Cuvek thotho in ramsung um pawl khal, ram uknak that lo ruangah siseh vengsung kaihruai awknak a siattheh ruangah siseh thuphun le dik lonak in milai thinlung sungah hmun kau pi khua a luah ih khuahlan lai ah laimi rirai biak lai ih laimi mirinum sinak cu a hlo theh zo. Curuangah dingfelnak (moral) lam ihsin zoh asile laimi thuanthu cu santiluang thimnak in a fen rero mi asi. Culai lakah, ziangtin Pathian nung Thlarau Thianghlim zirhnak, thununnak, uknak hnuai ah laimi pawl kan nung thei ding? Thangphawknak, kaih thawh tharnak a tul. Cawlhni tin biak inn khawmnak in santiluang in laimi pawl thimlakah a fen rero mi a kham thei nawn lo asi. Hmun tampi ah biaknak cu pawlkomnak, miphun le ramthu (politics) hmanrua ah siseh mimal ei in hawlnak le pawlkom awknak (social) vek fang in hman asi. Asinak taktak ahcun ram le miphun thuanthu nung bungrua, fimtiamnak, santhar fimnak bungrua pawl cu biaknak, thlarau lam hnatuannak, Pathian tumtah mi hnatuan tuan suak thei nak ding hrang hmanrua sawn an si.

 

 

A netnakah, Chin mi pawl miphun hlo ral mi si lo dingin kan miphun Pathian thu hnuai ah kan nun a tul, kan milai nun, taksa thinlung thlarau, sumsaw, fimthiamnak, neihmi le pehtlaih mi pawlkom, ruahnak lungput le tongkam, taksa peng hman awknak zapi ten leiltun milai nunphung, fimnak le milai ruahnak fimnak parah hngat aw loin Pathian thu nung, Pathian tumtah mi tuah suak dingin Thlarau Thianghlim kaihhruainak hnuai ah kan nun a tul. Cuvek thotho in pawkom kan neihmi, biaknak, social, le ram le miphun thawn pehtlai mi senpi mibur cangvaihnak pawl khal kan miphun hrang Pathian tumtah mi tuah pitlin theinak ding hmanrua an si a tul fawn. Cutin ziangkim thuthluknak, a bur in siseh insang ah siseh mi pakhat cio nun ah siseh thuthluknak (decision) a te ihsin atum ah a tha bik hril thiam dingin Pathian thutak thurin, leitlun milai nun thurin (life principles) Bible in a sim vekin Thlarau Thianghlim kaihhruainak hnuai ah kan zapi ten kan tlang kan leng tikah kan miphun Pathian a lung aw iih kan miphun parah mithmaitha in pek ahcun mi pakhat cio,insang cio, pawlkom cio ah lungawinak leitlun vanram cu kan umnak hmun, ram kipah kan hmang thei  dingih kanmah lawng siloin kan umnak ram, le kanmah thawn a pehtlaih mi hmuahhmuah khal thlawsuah mi an si ve ding. Cutin a nungmi Pathian hmin sunlawih asi ding. Kan raal cu nehcia zo mi asi; bum in um hlah uhsi.

 

 

Leitlun ah kan tawn mi harsatnak pawl cu leitlun thawn in hla aw sinsin ter tu, kan thinlung cu vanlam thil in a luah khat sinsin ter tu, kan lei tisa a kaang ral tertu thlarau meisa, kan sunglam in thianfaiter tu satpia, Pathian thawn innai ter sinsin tu hmanrua an si ih Pathian huham cahnak a langter tu cantha, thlarau lam incak ter sinsin tu a sisawn. Leitlun killi ah a ummi, Pathian fa, Khrih thisen in a leizo mi zumtu ulenau pawl, kan kiangkap ah ziangvek thleng rero khal sehla, kannih cu mit ih hmuh thei mi parah kan hngat aw lo ih mit ih hmuh thei lomi Pathian Thlarau lamhruainak in kan kumkhua innpi vanram lam pan in leitlun vanram nuam cu kan mah mimal thinlungah, kan innsang cio ah le kan umnak kawhhran pawlkom cio ah kan hmang sawn asi. Leitlun killi ah taksa in kan thenthek aw ko na inn kan mah mi pakhat cio, insang, kawhhran, ram le miphun le leitlun pumpi thuthangtha karhzainak ding hrangah thinlung hmunkhat ten Khrih kehram ah kutkai in kun cio uhsi. Pathian tumtah hrangah nungmi a duhmi cu duh in le nuam a timi cu nuam ti in a huat mi cu hua in, a thu hnuai ah tangdornak thawn nitin leitlun khuatlawnnak ah dungsip lo ten kekar cio uhsi.

 

Leitlunah theih thiawm awk lonak malte, thenthek awknak malte, hmuh thiam awklonak malte, relsiatnak malte, thangsiatnak malte, duhdawtmi pawlih hnawnnak can rei lote, lunglen can rei lote, huatmi si can rei lo te, thuphan puh mi si can rei lote, duhthusam kim lo can rei lote, taksa in naa tuar can rei lote, satan ti duhdan can rei lo te, lei tisa ah tlaksam can rei lo te, khrismas hman can rei lo te, mithli malte, cu pawl hnu ah kan duhdawt mi le in duhdawt tu kan Bawipa Zesu Khrih ke hram ah kan zaten kan tawng aw dingih ziang pawl, ziang kawkhran, ziang tlaksamnak nei ti  um loin sawiselnak a cem dingih mawhsiatmi sinak a cem ding, naa tuarnak a cem dingih hawm thawh awknak a tawp ding, lungawi a kimdingih theihnak a famkim cing ding asi. Leitlun kan tawn mi in kan thlarau mit in ti kau sinsin ih a ra lai dingmi vanram nuamah, Zesu ih hmuihmel  duhnung siarsi cu fiang sinsin in in hmuh ter sawn asi.

 

Khrismas lungawinak thlarau cu casiartu zapi ten hnenah a kumkhua in hmun camcin hram sheh!

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Comments