Hotu maw thupisawn mipi? #2.

 

(Lalzuimaw in run ngan bet aw a ti vekin ti-ti zawm hrih sehla)

(Riahsiatza pakhat asimi cu mibur cangvaihnak hi theihnak men in kaihthawh theih asilo, mimal le mipi thinlungput le phurnak in a sisawn.Curuangah cafang thawn milai tongkam hmangin ngan mi pawl cu hmanrua tampi lakah thil fate pakhat men asi).

 

 Laimi (falam misa) pawlin a burin cak zetin hnatuan thei dingin hotu timi theihdan (leadership concept) thleng tul mi a um. Cumi an thleng thei lai hlan lo an cak hrih lo ding.

 

(Hotu ‘leadership’ thu sim ruangah ‘Tisartam tileuh zirh’ vekah in rak ruat sak siang hram hlah uhla, himi casiar tu lakah ‘saya pa’ tiah ka kawh dingmi nan um ding ti khal thei cingin ti-ti vekin ngan mi asi).

 

Atufang dinhmunah Laimi pawlin hotu timi theihdan (leadership concept) thleng tulmi pawl cu ziang pawl an si, timi zoh thlang hnik uhsi. Leadership concept thleng tul titikah hotu pawl lawng si loin mimal pakhat cio thinlungput thleng tulmi telin sim duhmi sawn asi. Zo vek milai in ziangtin ziangtikah ziangvek hrangah hotu an tuan ding, mipi lak ihsin mimal pakhat cio in ziangvek tiang hotu hnen ihsin ruahsannak (expectation) nei ding an si ih ziangvek tiang tuanvo, tuhlut awknak le mawhphurhnak an nei timi pawl hi thuthlangpi ah hmangin thu ruat khawm hnik uhsi.

 

Hotu theihdan: Leadership concept

 

Mirang san lai khuahlan lal, mi uk san ihsin kawlram ralkap uknak hnuaiah kan milesa pawlin “hotu” cu ziang asi timi kan theihdan hi thleng a tul. Khhuahlan lal san lai ahcun hotu cu mi-uk tu, mi parah thuneitu, tih ding, a thu el lo ding, thleng lo ding, a sim mi pohpoh tuah ding, mipi ukbet tu, (dictator) tiah theih asi. Cuvek thotho in ralkap san khalah hotu cu a danglam cuanglo. Curuangah, mi tampi in hotu huatnak lungput (negative attitude/mental deposition) an nei ta. Pahnihnakah, hotu tuan tikah hotu hnatuan cu ziang asi timi theihdan khal santhar thawn a mil aw nawn lo. Santhar san ahcun hotu in mipi parah thuneihnak a neilo, mipi in hotu parah thuneihnak a nei ih mipi duhmi le tumtahmi tuan dingin tikcu bitiam nei in tuanvo, le hnatuan theinak hrangah a tulmi thuneihnak pek mi, mipi siahhlawh sawn asi. A biktakin atuvek can khirhkhan lai fangah Lami pawl hotu thu ah kan buai tuk mi hi a pawi sinsin. Cutin, mi senpi in “hotu” cu tikcu le can bikhiah nei in mi senpi duhmi le tumtah mi tuan dingin tuanvo pek mi asi ruangah cumi tuansuak thei dingin zovek milai khal a tling a thlak le a pe aw thei tutu kha mipi in hawl thiam a thupi. Khuahlan san le ralkap uknak san ahcun hotu hawl (hril) tikah mimal pakhat cio in mimal pehtlaih awknak, sungkhat le hrinhram sinak, rualpi tha sinak, mai lamtang sinak, tvp an zoh in an hril aw theu. Cutin hotu cu alotheihlo in hrial theih lomi kumpi le mipi aiawh in rorel le hnatuan tu ding lawngah hotu cu hril an rak si theu. A tuvek can khirhkhan thuanthu tuahtha dingin cuvek khawruahnak pawl cu tlansan tahratin mipi duhmi le tulmi cu zoin a tuan thei ding timi sawn kha zoh thiam a tul. Santhar mi ti aw pawl lak khalah hotu hril tikah “ziang kan tuah duh ih ziangvek milai, thiamnak, neihnak, pek awknak kan tul” timi hnakin mai upat mi le naivai bik kha hril kan cing ringring lai. A tha lo zetmi pakhat cu “hotu” cu tuanvo pekmi mipi siahhlawh si sawn loin upat awknak le cawimawi awknak tohkham pakhat vekin mi tampi in an hmuh tikah hotu thu ah buainak a suak tam sinsin. Nauhak tohkhawm cuh aw aw bangin tuansuak mi hnakin tohkham ah zo a to ding tiah an buai theu. Ke karkhat hmailam pen ding kan si ahcun cucu tlansan thei a tul.

 

Cun, a huap kauhlam thu zoh hrih sehla. Hlan ahcun lai khawte Falam ah thil a cang mi pawl cu leithlun hmundang thawn hnai hnawk aw lo ten um a theih. Leitlun khawmual ah Cold War an rak do aw rero laiah Falam ahcun dawrhlun zuri sual aw thu ti lo zianghman thubuai a um lo, leitlun buainak in in cawkbuai lo. Asinan New York ih World Trade Tower siat mi in Falam khawsung mi pawl tiang a pehpar thei nak a um ruangah hotu thu thawn peh aw in ziangtluk tiang kan thuruahnak in a huap timi ruat tel a tul.

 

Zozo khalin mai unau, mai kawhhran upa, mai hrin, mai rualpitha, mai sungkhat le duhdawtmi cu hotu lubik tuan sehla kan duhsak cio. Cucu milai mizia dan asi ih a sual mi asilo. Asinan santhar mlilai pawlin senpi hmasawnnak taktak kan duh ih kan hawl asile santhar thuanthu hi a kilikip ihsin cuan in kan tuah duhmi in ziangvek tiang a huap ding, kan tuah duh mi in ziangvek cintiang a huap a tul, cumi huap thei dingin ziangvek thiamnak theihnak le thiltitheinak pek awknak pawl kan tul timi zoh tiam ringring a thupi. A tufang kawlram thuanthu kan zoh asile kannih Laimi lakah kawlram pum huap le international huap in kan ram le mipi aiawh in a ding suak thei ding milai kan nei maw? Thuanthu in kan miphun, mipi hnenah in phut mi hin ziangtiang a huap timi kan thei fiang asile cumi dinhmunah dingin kan miphun thuanthu tuahtha dingin mifel, mitha, mitling, kanmah lakah minung  kan neih lozia kan thei aw dingih mah le mah lakah rem awk lonak le iksik awknak pawl cu a hlo vivo ding. Kawl le vai pawl kha kan miphun thuanthu ngan dingin tuanvo kan pek rero hnakin kanmah laimi  misa lak ihsin tlin lo cingte khalin kan thuanthu kanmah in kan ngan ding cu kan duhsawn cio ding a zum um. Kawlpawl in “Laimi tlawngta pawl tlawng nan kai tikah kawrrang le hnihring nan kaih ding” tiah in sim hnakin kanmah laimi le kan upa le pawlin kan tlawngta pawlin ziangvek thuam an hruh le a mawi bik ding timi thu an rel ding kan duh sawn cio ding ka zum. Kanmah lakah ziangrin le kawhhran, zo tei sungkua, zovek milai in hlawknak le hminthatnak a ngah timi hnakin kan miphun hin leitlun hmuntin ah tohkham nei ve in kan miphun duhmi le tumtah mi le lungawizawng cu leitlun miphun tintian lakah thuanthu ah ngan tlak dingin dinpi le ausuah ve thei ding hi kan zate thinlungah ruat cio si sisehla thu te-nau ah huat awknak le buai rero ding a um lo ding. Cutin mi pakhat, hotu pakhat lawngin kan miphun in a tulmi kiltin a huap thluh thei lo vekin mi tampi kan tulih thiamnak, fimnak, pek awknak aphunphun kan tul asi ti a fiang fawn.

 

 

Curuangah hotu cu tikcu can bikhiah le huapmi bul nei in mipi siatnak tuah (thei) tu do in, mipi duhmi le tulmi tumtah mi tuansuak dingin tuanvo le a tulmi thuneihnak pek mi asi ti hi zapi thinlungah tuhlut awk thei a thupi. Hotu tohkham cu cawimawinak, upatnak tohkham si loin mipi siahhlawh tonak sawn asi.

 

Zianghrangah: Sunmang (vision/reason)

 

Voi tampi cu thu mumal lo, man nei tlak lo thu hrangah, a thupi bik sawn kan hloh can a um theu. Mibur in cangvaihnak neih tikah ziangsi kan tumtahtawp, a thupibik, kan miphun cangvaihnak in a hmuisel timi fiangzet in hotu pawlin tlangtar neih a thupi. Khuahlan thinlungput nei in mipi cu hotu in a duhduh nakah a hruai ding ti siloin mipi zapi duhtlang mi le lunrualtlang mi tlang thilthum cu ziang asi ti mi senpi in fiang kelkel in an theih a tul. A pehtlai tu mimal pakhat cio in an nitin nunah le an tuanvo cio an tuan tik khalah mibur khawm in ziangvek thutawp tumtah mi kan nei timi fiang kelkel in theih thei a thupi. Mimal pakhat cio in “damsan” kan neih vekin miphun pakhat in ‘damsan’ kan nei ve ih mimal pakhat damsan hrangah hna kan tuan rualrualin mai miphun damsan khal tlansan lo a tul. Cutin mimal pakhat cio in thuanthu in an liangparah a retmi miphun sinak tuanvo an neih mi an tuan vialvo cio lawngah miphun pakhat cu a kutke famkim ten a thang thei ve ding. Thlaraulam tongkam kan hmang asile kan zaten kan miphun Pathian hmin sunlawinak hrangah kan mipi in daite le lungawi siamso ten a tulmi hmanrua tha le dinhmun tha nei in Pathian an biak theinak ding hrangah kan zuam cio a tul.

 

A tufang kan laimi thuanthu in a fehpi rero mi miphun thuanthu ah kannih Laimi pawlin a burin ziangvek tuanvo kan nei ih ziang kan tuah thei ding timi sawn hi thupi saw ah ret ringring thei a thupi. Milai phurnak (emotional) ruangah cangvai men mi si loin nitin kan tonmi hin hmailam hrangah thiltha thalo a hring suak thei ruangah thiltha lo cu do in thuanthu cu mi senpi lungawi zawng in a feh theinak dingin tanrual a tul.Senpi vangtlang thu thawn peh aw mi thu pohpoh ahcun zozo khalin mai mimal duhdan tanta in, mi senpi hrangah a thupi bik sawn ruat a thupi. Ziangman man neilo atthlak thu el awknak le huat awknak pawl ruangah ram le miphun hrangah tui ni ah thiltha a hlawm in kan tuah thei mi pawl pelhsawlh phah lo ding a thupi.

 

 

Asile, a tufangah ziangvek sunmang kan hmuh thei mi a um? Politics lam thu tampi sim lo sehla. Ramsung ramlengah kan milesa kan thekdarh vivo tikah Chin state lenglamah a suakmi pawlin helebawilaw ti ah ramsung kan khua kan ram hrangah hna kan tuan lo asile kan ram cu ziang a bang ding? Mifim deuhdeuh le neinung deuhdeuh in lairam an suahsan vivo asile tuihnu kum 10, 20 ahcun falam cu ziang a bang ding? Ramdang a thleng mi pawl, mai khua le ram thei nawn loin mahte a cukpalak in an um theh asile ziang kan bang ding? Asile, kan milesa pawl fim ciamco in thangso theh hai sehla lairam ah zo hman um duh nawn loin an talnsan theh asile, pengdang unau pawl, asilole miphun dang in kan ram an luah theh ding maw?

 

 Ramsung ram lengah kawlram uknak thuanthu lam zoh asile kan (Laimi) misa pawlin kawlram pum le Chin mi zapi huapin thuanthu ah kutthlak ve mi kan nei ding maw? Kawl pawl le midang kutcang zoh in maw kan to cuahco ding? Kawlram le Chin miphun thuanthu ngan tikah kan milesa tuan vemi a tel ve ding maw? Kan mipi duhmi le kan miphun thatnak ding hrangah zotalin mipi duhmi a ausuahpi ve tu an um maw? Asile kan ram le miphun thuanthu cu midang in in ngansak dingin kan ring theh men maw si? Kawlram ah democracy uk awknak thleng sehla kan peng kan ram kan miphun in mipi duhzwng in thuanthu a feh theinak dingin ziangtal timtuah mi kan nei ve maw? Kan miphun thuanthu cu kanmah in kan ngan lo asile zo in a ngan ding? Kan pupa pawlin calai an rak neih lo ruangah thuanthu zir ding hman ca nei loin kan um. A umsun hman zir thei lo dingin cozah in in kham theh. Santhar sanah cathiam tampi kan nei nan zo in kan ram le miphun thatnak ding hrangah a tuan ding? Mi zokhalin mai insang cio lawng ruatin ramdang le hmundangah an nung cio asile kan ram kan miphun cu zo kutah a thleng ding? Kawlpawl in maw kanmah laimi unau pawl lala in kawlram sungah siseh international ah siseh kan peng kan ram kan miphun taw in hlipsak rero tikah zo in a khuhsak ding? Hi pawl hi hotu le politician pawl lawng si loin mi pitling zapi, sumdawng, kawhhran hruaitu, pastor, le puithiam pawl khalin  ruat hrimhrim ding mi asi.

 

 

Curuangah zovek mibur le pawlkom khalin ziang kan tuah tikah kan tuah mi kan ram le miphun hrangah ziangvek rahtha rahtha lo a rah ding? Kan tuah mi hnakin a thasawn tuah thei mi kan nei maw? Thiltha tiah kan ruah mi hin thiltha sawn kham tu tla asi pang maw? Miphun pitling si thei dingin, tuah lo theih loin kan ram le miphun thuanthu in mimal pakhat cio parah in phut mi ziang a um? Ziang kan tuah tik khalah kan ram le miphun cawimawi tu le senpi vangtlang lunghmui zawng lamzin sial tu dingin ruat cio le tuan cio asile thu fate le mimal hmuhthiam awk lonak pawl le mimal harsatnak pawl cu tanta in ram le miphun thuanthu tuahtha dingah mipi lungrual ten feh tlang theih asi dng.

 

Thufim in “if there is no vision, the people perished” ati vekin laimi zokhalin kan miphun thuanthu in zianglam hawi in in fehpi ih nitin ten mimal pakhat cio in tuanvo kan neih mi cio kan tuan cio lo asile kan miphun cu a tumsuk vivo dingih miphun dang riantu ah kan telefa pawl cu a rung cangta ding asi ti cu zohman el theih asilo. Mifim le hotu pahnih khat men in miphun thuanthu tuahthat le tidanglam theih asilo. Ram milesa zapi ten tuanrual le kutthlak cio a tul. Cutin mibur cangvaihnak tintian ah kan miphun in a tumtah mi cu zoh ringring in hnatuan asile thu tenau ruangah huat awknak le rem awk lonak pawl khal a hlo vivo ding. Ziangah tile miphun malte kan si tikah ram le miphun hrang hmualnei zetin hantuan thei dingin mi senpi tel le tuantlang a tul ringring theu.

 

 

 

 

Zoin ziang a tuah le a tha bik ding?

 

Khuahlan san thinlungput dik lo le tha lo, hrin le hram thuanthua ruangah thleidan awknak hrimhrim tlansan a tul fawn. Nulepa A-B thiam lo fa le khalin laimi zapi hotu a tuan thei. Atlunah kan sim zo vekin thuanthu in kan miphun parah in phut mi pawl hi ziangtluk a kau ih ziangtluk tuanvo a tum asi ti fiangten a thei tu hrang ahcun hrin fatete thleidan awknak, mimal thleidan le huat awknak le duhsak bik neihnak pawl cu a hlo theh ding. Ziangah tile kan zate hmanin nitin te kan thei tawk suah in kan zum ciamco hmanah kan miphun hi kan kiangkap ummi miphun dang dungah kum rei pi kan tlai zo. Tuah ding le tuan ding a tam tuk. Fimnak nei lo fim zirh tul, theihnak tlasam theihnak le thiamnak zirh tul kan tam tuk, thansohnak hrangah lamzin sial tul a tam tuk. Mi farah kan tam tuk. Ei le in hawl thiam lo kan tam tuk. Nitin mai can hmang ral men kan tam tuk lai. Curuangah cu pawl cu fiang kelkel in a hmu tu hrang ahcun hna a tuan thei tutu cu ziangtin kan bawm aw ding, thazang kan pe aw ding timi lawng ruat ding a um. Zoin ziang a tuah timi hnakin zohrangah ziang thiltha kan tuah thei timi a thupi sawn. Zoin cawimawinak a ngah ih zoin upatnak a hmu timi ah buai ding kan si hrih lo. Kan thuanthu in in phutmi kan san milai pawl liangparah a thum aw mi thuanthu-tuanvo cu ni in a tlakpi zik cuahco. Cu lailah ‘anih cu khai hrin, a nih cu cu tei sung, cumi kawhhran, cumi pawl, cui hnam, cumi khua, cumi pa cumi nu cu a tha lo’ tiah kan rel se aw rero lai ding mawsi? Hihi theih ringring a tha, zovek milai khal siseh ziangvek thiltha a tuah khal asile laimi lakah hrin le hram huat awknak thutha lo mino hnenah ci a tuh rero tu, huat awknak tipung rero tu cun a tuahthat mi hnakih tamsawn a tuah siat rero ti a theih awk a tul. Mimal huat awknak le hmuh thiam awk lonak pawl ruangah senpi vangtlang hrangah hnatuan tlang thei lo tu pawl cu hnam dungtawlh ter tu kan si ti mah le mah theih awk a tha.santhar mino pawl cuvek mizia tha lo, tur nei siatsuah tu (social evil) cu kan do tlang theh a tul. Curuangah zo vek milai, zianghrin le hnam, ziang khua le ziangvek nulepa ihsin a thanglian mi khalin laimi hmasawnnak ding le senpi vangtlang auaw dinpitu le mipi tumtah mi hrangah pe aw thei tu pohpoh cu thazang pek awk le bawmbawi awk a tul. Culawng hman siloin mipi hrimhrim in mipi tulmi le duhmi zoin in tuansak thei ding tiah kan hawl hrimrhim a cu zo. Cun cuvek mipi duhmi le tumtah mi tuahsuak thei tu ding hotu tha an suah thei nak ding hrang khalah neih sumsaw le thinlung sengin kan zuam tlang tento a thupi.

 

Cutin asile zoin ziang a tuah le a tha bik? Mipi tulmi, duhmi, tumtah mi tuansuak thei dingin pek awknak, fimnak thiamnak le phurnak a nei tu in a tuah asile a tha bik.

 

Mipi tuanvo/mawhphurhnak

 

Mipi in hotu an tul/mamawh maw? Mipi tuanvo lam zoh hlanah mipi in hotu an tulin an thei aw aw maw ti zoh hnik uhsi. Kan sim sual lo ahcun kan laimi (falammi) pawl hin hotu tulin an thei aw lo. Hotu an tul asi ahcun mipi khalin ziangmawcin tuhlut awk ding an neih ve ruangah mimal pakhat cio tuhlut aw dingin kan mipi pawl hin hotu kan tul asi tiah duhnak ngaingai an nei lo tla asi thei. Cucu a dik asi ahcun mi pakahtkhat in a duh lomi thiltha cu ziangtik hmanah a lei dah lo dingih a man khal a pek dah lo ding vekin a neih khal a nei dah lo ding. Cuvekin, mipi in hotu kan tul asi ti an theih awk ih hotu tha nei dingin an thinlung sangka an ong aw lai hlan lo, laimi pawl khalin hotu tha an nei dah lo ding. Mi pakhatkhat in ui te a nei ih uifim maw uitha asi ding ti theih hlanah uite cu a vuak ciamco ahcun a tlanhloh san ding. Cuvekin, Dr. Vom Son in a rak sim dah mi a dik asi ahcun Falam mi pawl cu “hotu nan neih zik le nanmah lala in a ke na phet cingcing” ahcun ziangtik hmanah hotu tha khal an nei dah lo ding, an tesinfa tiang miphun dang riantu ah an cangta ding, tiah ralrinnak thu ah mah le mah cek awk fel tul zetmi asi.

 

Voi tampi cu hotu pawl mawhsiatnak tongkam tampi kan thei theu ding. Asile, mipi in ziangvek tuanvo an nei ve? Milai cu caw rual le tuu rual vekin duhnaknak le duhcancan ah hotu in dunglam ihsin funghreu thawn khawr theih kan si lo. Mipi in a hlawm in ziangvek tuah an duh, ziangvek an mamawh, an tulin an thei aw aw, ziangvek cin tiang an pe aw thei, ziangvek cintiang hna an tuan tlang thei tvp parah hngat aw aw in a burih cangvaihnak khal a feh ve ding. Hotu pakhat cio in an telefa cio hnenah alothihlo in miphun pakhat sinak ah a tul mi pawl thu khal simtheih le zirh ding tuanvo an nei asi thu khal sim tel a tha. Mimal pakhat cio tuanvo lawng siloin mibur pawl tuanvo zoh hnik uhsi.

 

Sumdawng milian pawl: Leitlun ramdang le miphun dang in “Laimi pawl hotu tha nan nei lo ruangah nan hotu hrangah mi pakhat kan lo pe ding” an ti dah lo ding. “Nan hotu kan lo cawm sak ding” khal an ti dah lo ding. Laimi cu mi farah kan si ruangah hotu pawlin anmah le insang mimal hrang an tuan hlei ah mipi lak ihsin sumdawng milian le neinung pawlin ziangtluk tiang kan ram le miphun thuanthu tuah tha dingin hotu tha kan tul ih ziangtluk tiang kan neih sumsaw thawhkhawm in thazang kan pe thei timi tla a thupi ngaingai. Laimi cu kan farah tuk tikah mahte  tungding aw aw mi le a thanglian mi kan zoh men asile miphun dang pawl cun hmailam hla pi ah in tlansan ringring ding ti a fiang. Curuangah hmailamah kan miphun in hotu tha kan neih theinak dingin kan mipi lak ihsin neih sumsaw khal sen ngam a tul. Mipi in hotu pakhatkhat, Pathian in in tlak dingih adung kan tlun ding ti lawng zoh loin mipi neih sumsaw le thinlung ruahnak suahkhawm in mifim mifel thatha an suak theinak dingin zuamkhawm a tul. Cun hotu a um cia mi pawlin mipi tulmi le duhmi tuan thei dingin mipi in sumsaw tulmi an thawh ngam ve khal a tul. Milian pawl lawng hman si loin mipi zate’n ram le miphun hruaitu tha nei in ram mipi duhmi tuan suak thei tu ding le thuanthu cu mipi duhdan zawngin her liam ter thei dingin mipi in neih sumsaw le thinlung ruahnak thawh ngam ve a tul.

 

Biaknak lam hruaitu pawl: Kan sim rero theu vekin bianak lam hruaitu le pastor pawl khal an thupi ngaingai. Kan ram a that lo ruangah zalen zetin mipi pawlkom din a theih lo tikah biaknak lam hi mipi pawlkom awknak umsun ah acang. Pastor pawl hi mipi hnenah thutha fah thei tu ah an cang. Cutikah mipi tampi cu pastor pawl thu simmi parah an hngat aw zet, leitlun nitin nuntu khawsak dan khalah. Cutikah pulpit par ihsin thusim tu pawl hin ram le miphun thuanthu tuahtha dingin forhfial awknak le thapeknak thu lam si loin ram le miphun thuanthu cu satan le mithalo pawl tuah ding vekin thu an simih mipi an fehpi asile miphun tumsuknak lam khal asii ih Bible in asimmi khal asi fawn lo. Leitlun hmun tampi ahcun biaknak lam hruaitu pawlin an miphun thuanthu kekar nak thu tiangah hmunkau pi khua an luah theu. Cuvekin langhngan zetin politics thuneihnak cuh dingin tel ding tinak si loin kawhhran hruaitu upa le pastor pawl hin ram le miphun thuanthu tuahtha thei tu ding hotu le hmaihruaitu tha kan miphun in a hrin suak theinak dingah thlacamnak le zirhnak in tuanvo tumpi an nei asi.

 

Laimi Bible tlawng pawl ah tla, Bible in a sim vekin miphun pakhatkhat in ziangvek milai canpual an nei ih mai miphun thuanthu le nunphung kenkawh zirh le thansohter nak ding hrangah zumtu pawlin ziangvek tuanvo an nei timi tla an zirh cio a thupi ngaingai. Milai, mimal siseh a bur in siseh, mimal le cozah karlak ah siseh ziangvek milai pehtlaih awknak khalah dingnak le diknak a thupi zia pawl, miphun siatsuahtu sualnak pawl cu mipi in do ngam a thupitzia pawl tla tlawngta zate’n zirh le theihter a thupitzia khal zirhtu pawlin an theihhngilh lo a thupi.

 

Biaknak pawlkom thenthek awknak ruangah mimal le mibur (pawl) huat awknak a suak mi hi thlarau le tisa, biaknak le miphun thuanthu tuahsiat tu asi. Biaknak le pawlkom thenthek awk ruangah senpi vangtlang hrangah a tulmi hna tuan tlang thei lo khawpin huat awknak a thlen tu cu Pathian asilo ti zapi theih a tha, kan miphun Pathian ih ralpa hnen ihsin a suakmi asi ti zapi theih a tha. Cutikah kan miphun Pathian ih ralpa a rian rero tu pawl cu mi senpi in do ngam a thupi. Biaknak in a tuah thatmi ziangkhal hi miphun thuanthu ceimawi tu asi. Cuvek thothoin ram uktu rorelnak khal hi biaknak lamah mipi pawlin an zumnak zalen zetin an nunpi theinak ding lamzin onsak tu asi a tul ve.

 

Tlawngta le zirnak nei pawl:

 

Leitlun miphun tintian in tlawngta le mino an neih mi pawl hi ram le miphun hrangah thangphawk tu an si ringring theu. Laimi tlawngta le mino pawl, santhar thuanthu in kan miphun tilian bangin a fen rero mi hi kan mipi duhmi le tulmi vekin kan thuanthu tuahtha dingin ziang kan tuah thei, timi ruat thiam loin an um asile an dinhmun an thei aw lo tinak asi. Cun zirnak lam khalah sumpai ngah tam thei biknak lamzin lawng ruat loin ziangtvek zirnak le thiamnak hi kan ram thuanthu in a tul, kan mipi in ziangvek an tul ti khal ruat tel a tha. Laimi cu fimthiamnak nei kan mal tuk tikah ziangvek zirnak khalin man a nei theh ih ziangvek khal hril sual ti cu a um lo nan kan miphun in a tulmi lak ah buuk aw tawn thiam dingin le kan unau dang pawl lakah rual pawl ban dingin zirnak phunphun ah tlanzuam thei dingin forhfial awk tla thilthupi zet asi. Curualrualin, zirnak nei tu pawl fimkhur ding thupi zet a um. Miphun le ram cawisannak lam si loin cazirnak cu mah le mah porh awknak le hngalnak, upa tihzah lonak, mahte hlawknak fangfang lawngah kan hmang asile hlohpihrit asi ding.

 

Leitlun hmuntinah a ummi laimi tlawngta le zirsang pawl hin kan miphun hmasawnnak ding hrangah an tuan lo asile kan miphun cun dunglam a tawlh vivo ding ti a fiang. Cathiam hmai sasa le lian hmaisa sa in kan lairam te cu an tlansan vivo. Asinan leitlun ram kiltin ihsin zirsang pawlin mah le thiamnak suah cio in kan ram le miphun hrang an tuan asi ahcun leitlun killi ah then aw cingin kan miphun cu miphung dang pawlin an zohso mi kan si thei thotho asi. Zrinak le thiamnak a san rualrual in khuanu Pathian in kan pianleto nak ram in pekmi kan lairam te hrangah tuanvo ka nei ve asi tiah thinlungruk te thawn nunle tuan cio thei a thupi.

 

 

Mimal pakhat cio tuanvo:

Ram le miphun thansohnak ding hrangah mi zapi in tuanvo kan nei. Milian, mifarah, mi aa, mifim, nunau mipa, thiamnak nei , nei lo ti um loin, zapi tuanvo asi. Mipi timi cu mimal ziangmawzat kawm khawm aw mi, mibur khi asivekin mimal pakhat cio in thil malte cio an tuan mi hin senpi hrangah hmual nei zet rah a rah theu. USA lawng hmanah Laimi thawng siar in kan um thlang ding. Lami pakhat in US $  5 cio hman thlakhat ah thawh sehla lairam hrangah ziangtluk thiltha kan tuah thei ding? Asile, kan mipi in hotu hruaitu kan tul ngaingai asile kan lakah a tuan thei ding mi tla mi pakhat tal kan cawm thei lo maw? Kan hrangah thiltha tuah dingin le kan mipi duhmi ausuahpi tu ding mi pakhat hman cawm kan ngam lo maw? Fangkhat hman thawh loin hotu hnen ihsin kan ram mipi hrangah thiltha in tuahsak ding lawng maw kan hngak ringring ding? Sumpai lawng si loin mimal pakkhat cio in tuan ding tuanvo tampi a um hrih. Hotu tuan mi pahnih khat lawng tuanvo asi lo.

 

Ramdang hmundangah a ummi, mimal pakhat cio in kan ram kan miphun hin hotu le hruaitu tha nei dingin kan mai tuanvo le thuanthu in kan liangpar cio ah mawhphurhnak in pekmi kan tuah lo asi ahcun zohman mawhsiat nawn hlah uh si. Kan tesinfa pawlin miphun dang an run rian rero khal asile kan thihhnu thlarau sir aw lo dingin thinlung timtuah cia sawn uhsi. Mi zokhalin kan miphun cawisan kan duh maw, kan miphun hminsal in mai hmaikhua kan sial maw timi mah le mah zohfel awk a cu tuk thlang. Hotu tha le hruaitu tha nei dingin kan mimal pakhat cio thinlung sangka a ong aw aw in kan ti thei tawk kan zuam tento cio asi ahcun kan miphun hmin cu cawisan asi dingih mi senpi lungawi in kan tesinfa tiang laimi sinak suang aw in an nung ding.

 

Hotu le felnak

Laimi pawl hi hotu parah felnak kan phutsang tuk ruangah tla voi tampi cu duhkim hotu kan neih thei lo nak asi in a lang. Kan duhluar tuk pang asile kanmai tlintawk hotu tla kan hnawng pang tla asi thei. Thuthimnakah, kan duhluar tuk asile laimi lakah Bible sung ih milar bik pawl, Moeses (tualthat), David (Uire le tualthat), Solomon (Nupi nei tamtuk), Abraham (thuphan per), Piter (tahben pa) pawl kha kan hotu an tling lo ding. Sualnak le famkim lonak ahhin cihnih in then sehla, a kumkhua mizia le tuahsual pang (thluksiatnak) ti in. Mi pakhatkhat in mipi pom thei lomi a kumkhua milai (damsung) mizia a nei asi ahcun cucu hotu ah pom asile mipi hnenah a nun in thiltha lo a zirh sinsin ding ruangah thatnak hnakin siatnak a suahpi sawn ding ruangah a tihnung zet. Asinan mi zo khalin tlamtlin lonak le tluksiatnak an ton thei vekin Pathian in a ngaidam zomi thluksiatnak le tuahsual pang mi pawl cu ngaidam le pomsak thei a thupi. Leitlun political leader pawl kan zoh asile American president hminthang bik pawl, Bill Clinton (nupi nei cingin fala nei mualpho) le President Bush (hlanah zuu tama le si rit hmang) tivek tla hi laimi pawl in hruaitu hotu ah kan pawm thei pei maw?

 

Asinan, a lotheihlo miphun hruaitu pakhah in a neih hrimhrim ding mi thinlungput cu hihi asi. “Pa’i thinlung” neitu asi a tul. Pa cun duhdawtnak le diknak thawn a fale parah rualrante’n pehtlaihnak a nei. A fale lakah a duhdeuh mi, amah a duhdeuh tu, a hua tu an um hmanah ziangtik lai khalah pa cun a fale zate hnenah dikzetin thu a then ih duhdawtnak in an thatnak ding hrang ruatin ziangkim a tuahsak hai. Kan miphun in zianghnam ziang hrin, mi farah, nunua mipa, ti um loin thleidan nei lo, dingnak le duhdawtnak in kan mipi duhdawtnakin rian thei tu “hnam pa” kan tul. Zapi ten hnampa si theh a theih lo vekin zapi ten sinak bang aw theh neih a tul lo. Zozo khalin mai ti thei tawk le mai tilsepzawng cio ah kan ram le miphun hrang thatnak tuah thei dingin tuanvo kan nei cio asi ti thei in taimak suah cio lawngah kan ram le miphun in rualban thei dingin tlan zuam awknak ah kan tlan thei ve ding asi.

 

Cutin Lami milai, mibur tin in mai nitin hmakhua cio ah a ummi hmalaknak cio ah dunglam thuanthu tha lo le thinlungput tha lo pawl cu dunglamah tanta tahratin hmailam tlanzuam awknak ah thiltha tuah dingin kan zuam cio asi chun thuanthu in kan liangpar ah kan thummi tuanvo cio tuan in miphun thuanthu cu mipi duhzawng le lunghmuizawng in ngan asi dingih kan tesinfa tiangin Lami miphun si cu nuam ti in an porh aw zet ding, kan miphun Pathian hmin sunlawinak ah.