Tuisan laimi Khrihfa ti aw pawl lakah Zesu milai vekin rung suak bang sehla laimi pastors pawlin thah dingin kawl pawl kutah an kaihter nan zum maw? Kawhhran tintian ah zung cazin pawl zohsak in bawmnak dilnak pawl siseh, sumdawng milian pawl sumlut sumsuak cazin zoh sak sehla, Malaysia UNHCR zung sungah refugee dilnak ca pawl bawhthlek sak theh sehla, laimi pawlin Zesu an thah nan zum maw?

Kan dunglam kum naite ah Laimi lakah Ghandhi vek, Aungsan vek pawl miphun hruaitu mifim suak sehla kanmah laimi (hotu si duhtu pawl) in an thah ding nan zum maw? tiah online ah thusutnak ka rak tuah tikah a tam sawn in “zum” an ti.

Ramsa khal a bur ih a ummi pawl cun hruaitu an nei theh. Laimi pawlin “Hruaitu tha kan nei lo” tiah an sim nan thei theu ding. A hnuailam vekin danglam deuh ih ruahnak tipungtu ah ruat hnik uhsi. Voi tampi hruaitu pawl mawhphurnak ngan suah mi kan siar rero zo vekin mipi lam mawhphurhnak hailang in malte zoh hnik uhsi.

I. Hruaitu kan neilo asilo, Pathian pekmi miphun hruaitu hi zo asi ti kan thei lo

 

Leitlun thuanthu kan zoh asile hmuntinah miphun hruaitu thattu pawl hi anmah thawn a naibik minung an si theu. Asilole, hruaitu sinak a duhtu an si theu.

 

Mirang uknak thlen hlan ahcun kan pupa pawlin mah le khua cio ah lal pawlin an rak uk aw aw. Mirang san ahcun “mi uk” an run tuah ih mi uk pawlin mah le ramthen pawl an uk. 1948 ihsin Kawlram Ramdinkhum kumpi hnuai ah Chin mi pawl kan pek lut awk hnu ah mipi uknak (democracy) kan duh tiah “mi uk” lalnak cu cemter a rak si. Mipi uknak cu kum 20 hman kim hlanah ralkap uknak sungah kan lut. Hi mi casiartu pawl hi kum1962 ihsin a tutiang a hmun mi ralkap uknak hnuai ah a thang liam mi lawnglawng kan si ding ka zum. Ralkap uknak hnuai ah senpi vangtlang miphun hruaitu cu zovek asi ih ziang a tuah, ziangtin hril asi, ziangtin tuanvo pek asi, tvp, senpi vangtlang hnenah zirh kan si nawn lo,zalen zetin tel theinak kan nei lo. Culai ah tlawngkai fimthiamnak zir le khualtlawnnak, ramdang fehnak phunphun sangka a ong aw aw ih leitlun kiltinah Chin mi kan thleng zo. Mi tampi, zaten silo hmanah, canpual tha, lennak, ramdang fehnak dawi in an tlan theh. Miphun hrangah ziang a thupi bik, ram le miphun thuanthu tuahtha dingin thuanthunung in ziangvek tuanvo ka liangparah a thum timi thu in mipi thinlung sungah hmun a nei nawn lo ih miphun thuanthu cu santiluang in thihnak tilian sungah a fen rero khal siseh la mi tampi thinlung sungah poi tinak a um nawn lo. Ramsung farah zawnzaihnak ruangah mi tampi hrangah nitin rawlkhawp ei ding cu ziang hmuahhmuah hnakih thupi sawnah a cang thlang. Biaknak thurin, dingfelnak, le miphun sinak thu pawl hnak hmanin canpual tha, sumsaw le ramdang feh theinak cu a thupi sawn ah a cang sawn riangri. A tawizawngin sim asile Chin miphun thuanthunung cu santiluang in Pathian pekmi milai nuntu (biblical human life principles) thawn kalh in thimlakah a fen rero asi. Pathian in miphun hruaitu a pek tikah sualnak lamzin parah hruai tu dingah a pek dah lo, milai tisa sual mizia ih duhzawng tuahpi tu ding hruaitu a pek dah lo. Israel pawl thuanthu kan zoh asile an mipi thinlung sualnak in a khuh theh tikah an mipi sualnak pholangtu siangpahrang pek an si theu, Pathian in lalsualral Israel mipi parah thuneihnak neih ding a siansak theu. Kan Chin mipi thinlung saltang dinhmun ah santiluang in a fen zo ti ah kan sim thei. Cutin lalsualral in an mipi a hrem, sualnak ah aluhpi tikah a tawpnak ah sal an taang theu. Miphun thuanthu tuahtha dingin santhar minung pawlin ram le miphun thuanthu cu an liangparah an suang nawn lo, miphun dang kutah hngat awknak lungput lawngin a khat theh zo. A tufang thuanthunung zoh asile milai pawlkom le mibur hruaitu hril awkdan zoh tikah mithangsiat thiamthim, mah porh aw thiamthiam, lamtang tuah thiamthiam, milai tisa thinlung diriamnak sim thiamthiam le tisa nuamnung lamzin sialnak sawn hi mipi duhmi asi fawn. Kumkhua daih miphun thuanthu tuahthatnak ding lamzin cu cawplecilh rei lo te nuamnak, hlawknak in lamzin a phittheh theu. Senpi vangtlang miphun zapi thatnak ding cu mibur malte ti lungawi awknak in lamzin a kham theh thlang. Milai mipi thinlungcu thimnak in a khuh theh tikah Pathian pekmi miphun hruaitu zo asi ding tihi mi tampi thinlung in thleidan le theihtheih asi nawn lo. Pathian in miphun hruaitu inpek lo si loin mipi in kan thei thei nawn lo. Mah pakhat hlawknak hrang tuahtu le miphun senpi vangthlang thatnak tuahtu hruaitu, mibur fate thatnak tuahtu le senpi vangtlang miphun hruaitu, cawplecip rei lo te hlawknak lam hruaitu le senpi vangtlang miphun thuanthu tuahtha tu hruaitu, tvp, thleidan thiamnak mipi in kan nei nawn lo.  

II. Hruaitu kan nei lo asilo, kan duh lo

 

Kan pupa leidoral san lai ahcun mipa kumkim kutke kim hmuahhmuah cu miphun ralkap an rak si. Fala pawl khalin an rak uar zetmi le pasal dingah an rak zoh cuahco mi cu ralkah cak, pa raltha an rak si. Cutin nupi nu pawl khalin an pasal pawl raldonak hrangah rawlsuang le timtuah in an um tikah siseh an pasal in raallu an tlunpi tikah siseh an porh aw zetin ram le miphun humhimnak hrangah mi ttangkai an sinak cu mipi hmaiah an hmai hngalnak a rak si. Sihman sehlaw, Kawlramkulh Ramdinkhawm dinkum 1948 hnu lam ahcun ram humhimtu tuanvo cu kawlram kumpi kutah up theh asi tikah senpi vangtlang thinlung ihsin ram le miphun thuanthu humhim ding tuanvo cu a hlo sinsinih tuisan mino pawl thinlung sung hrimhrim ahcun mi pakhat cio in kan ram, ka miphun hrangah Pathian in tuanvo ipek mi ka nei asi timi ruahnak hrimhrim a hlo theh zo ti sehla a sual tam ding ka zum lo. Biaknak lam hruaitu pawl khalin biaknak lam kaihruai awknak le cangvaihnak ruangah an rian mi mipi pawl miphun thuanthu ziangtluk a siatsuah in a tuahtha timi an ruat tel hrimhrim lo tlukin biaknak lam cangvaihnak tampi hmuh ding a um. Biaknak dik le thianghlim cun miphun thuanthu a tuahsiat loih santiluang tithianghlim in miphun thuanthu a tuahtha sawn asi timi Bible thu zirhnak hmun tampi ah thelh lellel asi. Pursum leilawn sumpai hawltu pawl khalin lennak ding, sumpai ngah tamnak ding asi poh ahcun miphun thuanthu ziangtluk a siahsuah in a hmin a siatter, mipi thinlung a fehsual ding khal an ruat tel nawn lo ti ding khawp in ei ruknak, hnawhthuh peknak, le diklonak in sumpai ngahnak siseh cozah dandinglai pahbal in eihawlnak sumpai hawlnak a pung sinsin. Cuvek lakah Pathian hriakthih miphun hruaitu in dingfennak le Pathian tihzahnak lamzin dikah ziangtin miphun a hruai thei ding timi cu thuruat thiam pawl thinlungah ruat tlak zet asi. Santhar mino pawl thinlung sung luahkhat tu cu hirha nak, canpualtha, tisa nuamnung cennak, nun awlsam, tlau-ngaunak, le leitlun miphun thangso cia pawl nuntu zia cawng tahratin a phunphun in thinlung cawhphur awknak asi.

 

Cutin santhar minung pawl thinlung sungah mi pakhat cio in ram le miphun thuanthu humhim le tuahtha dingin tuanvo ka nei asi ti a um nawn lo tikah le tuanvo an lak nawn lo tikah siseh thinlung sungah thupi bik ih retmi cu mai hlawknak, nuamnung cennak, canpual tha, bulhrang thiltha asi tikah Pathian pekmi miphun hruaitu cu zohman ih duh-rim khal a nam nawn lo asi.  Khatlam zawngin kan sim asile, mimal thinlung sungah miphun hruaitu tha in hmun a nei nawn lo, miphun thuanthu tuahthat ding thu in hmun a nei nawn lo. Mi hruaitu an dik lo, an sual, an thatlo ruangah si loin le mipi khal an sual an dik lo ruangah si loin mipi thinlung sungah miphun thuanthu in hmun a nei nawn lo ruang sawn ah miphun hruaitu thatha Pathian pekmi pawlin mipi lakah hmun an nei nawn lo ti khalin sim theih asi.

 

III.               Hruaitu kan neilo asilo, aman kan pe zuam lo

 

Laimi pawl kan farah zawnzaih ruangah a lak ih ngah hi kan duhtuk. Thil mankhung zianghman man pek loin a lakin ngah theih asilo. Miphun hruaitu tha hrimhrim nei thei dingin mipi in man tampi pek a tul. Nulepa insang kilkhawitu in harsatnak phunphun lak in an fate fimnak thiamnak harhdamnak thawn thangso dingin an kilkhawi hlei ah mipi in man pek tul mi a um ve. Khuitawk hmun khalah miphun hruaitu tha pakhat that ngah dingin mi tampi thah hmaisak a tul theu. Culole fimkhur zetin a thupten timtuah hnu ah a thupten thah ngah asi hmanah a thattu cu thah an si theu. Cutlukin miphun hruaitu cu humhim, kilven, upatnak pek an si theu. Miphun hruaitu tha pakhat nei thei dingin mipi in mai lal duhnak, thuneih duhnak, mah pakhat hlawknak, mai thupomdan pawl tanta in pek awknak, tuhlut awknak, le a cancan ah sumpai liamkuan le neih sumsaw tiang pek a tul theu. Hruaitu kaihhruainak hnuai ah tuhluh aw loin thiltha tiah mahte ruahnak in cangvaihnak pawl khi senpi vangtlang mi zapi hrang kumkhua daih thiltha siatsuahtu an si theu. America ramah president an hril awk tikah mipi pawlin milion tampi tangka cemin an duhmi hril tlin asi theinak ding hrangah sumpai an suah theu. Miphun hruaitu tha nei thei dingin mah pakhat hlawknak, nuam timi, mai duhnak le pomdan pawl tanta in mipi senpi vangtlang lamzin dik ah hruaiin miphun thuanthu tuahtha tu ding lamzin kian tahratin bawm, upat nak pek, a kaihruainak hnuai ah tuhlut awk thei a tul. Pek awknak le liamkuan lam lawng siloin milai zohman famkim kan um lo vekin miphun hruaitu tha nei thei dingin mipi pawlin hruaitu tha ih tlaksam nak, tlukbahnak, a cancanah hmualpho nak khal kan tuarpi, harsatnak phurrit phurhpi a tul theu. Mirang thufim in “Tlukbah a tawng dah lo tu milai zohman hruaitu tha an suak dah lo” (a person who never fails never become a leader) ti asi. Mipi pawlin hruaitu tlaksiatnak le tlukbahnak ah mawhsiat thangsiattu si loin dinpi kilkam tu kan si thei a tul. Tulai laimi mibur umkhawm pawlkom tampi cu hruaitutha  neih duh si a man pek zuam si loin tahtthimnak thuanthu an simmi vek kan cang theu:

Voikhat cu pacang pakhat a fapa nupi thihnak vokthau hawlin khaw inn hnenah a feh. Vokthau si, man awlsi lei ding hawlin a vak tikah a duhvek a hmu thei loih a fapa nupi neih ding ni tiang a vak a tawi. Cutin nineta bikah a thlennak khua ih an neih sun vok pakhat cu leiding dang um lo in man awlte in a lei tikah vawrvok a rak si ngelcel ih mopuai zawhtu mipi pawlin rualtheh nak sa cu an ei thei nawn lo. Mi hrekkhat cu dang tawk rero cingin ruaithehnak vawrvoksa cu an ei rero.

 

Lami hrangah ttihnung bik cu kawl le miphun dang an si lo, laimi lala kan si. Laimi hrangah tihnung bik cu  zuuri le rukru thawng inn sungih misual pawl kha an silo, mahte fel le fim aw ter ih Pathian hriakthih miphun hruaitu dodalin mai mithmuh ah thiltha tuahtu, senpi vangtlang miphun hrang kumkhua daih thiltha lamzin daltu pawl an si sawn. Tuisunah kanmah in kan hrilmi in thaisun ih kan thuanthu cu a tuahtha in a tuahsiat asi. Laimi hrangah ttihnung bik, miphun thuanthu tuahsiattu cu theih lonak, atnak, le farah nak asi lo. “Kei mah” timi mai ruahdan pomdan ih “thiltha” tuah tahratin, senpi vangtlang miphun thatnak lamzin daltu tuahnak pawl khi asi sawn. Pathian zumtu miphun pawl hrangah satan le leitlun miphun dang pawl siseh ramsa le boruaktha lo, farah zawnzaih nak tihding a um lo. Pathian hriakthih miphun hruaitu dodalnak le tisa lamzin zawhnak asi.

 

 

Pathian pekmi miphun hruaitu, kanmah thawn a tlin aw tawk kan duh lo, miphun hruaitu tha nei thei dingin a man pek kan zuam lo asile miphun dang in kan miphun thuanthu parah lai an rel dingih eihang lo zetmi thuanthu kha zet cu tuar har fualfo cingin kan san milai pawlin kan tuar vivo lai ding tinak asi.  Miphun hruaitu tha nei dingin a man na pek ve ding maw, hruaitu tha lamzin dal tu na si maw? Na umnak pawlkom kawhhran hruaitu pawl kha miphun hruaitu tha nei thei dingin man pe tu an si maw, lamzin daltu sawn an si?

 

Rusia ralkap pa in a duhtuk mi a fala nu hnenah hitin then awknak ca a rak ngan dah, “Kei cu fala siseh nupi siseh nei thei ka si nawn lo, ziangkim ka neih mi le pehtlaih mi cu kan ram communist uknak in leitlun pumpi a uk theh theinak ding hrang thathnempi tu ding lawng ka nunnak in pehtlai thei ka si.”

 

Nang, na miphun thuanthu tuah tha dingin ziang na pek ve ding?

 

Pathian hriakthih miphun hruaitu “pa” lungput:

 

Asile, Pathian hriakthih miphun hruaitu tha ziangtin kan theithei ding? ti mi thusutnak mipi bawmtu dingah malte a hnuailam vekin zoh hnik uhsi. A hnuailam ih ngan mi pawl hi ram le miphun zapi huap ih hruaitu lawng siloin kawhhran le pawlkom, mibur umkhawmnak tinkimah hruaitu tha Pathian hriakthih hruaitu pawl lungput khal asi. Pathian hriakthih hruaitu ih lungput cu insang pa ih lungput thawn tahthim in zoh hnik uhsi.

 

Pathian hriakthih miphun hruaitu, miphun “pa” cu zovek, ziangvek asi ti ruahnak in pe tu dingah “Pa lungput” ziangvek asi ti malte zoh hnik uhsi:

1. Duhdawtnak: Pa cun a fale hrangah amai nunnak tiang khal cem ding a ui lo vekin miphun “pa” cun a miphun hrangah a nunnak khal cem ding tiang uinak a nei lo; amai nunnak, lungawinak, amah pakhat diriamnak hnakin miphun, mipi lungawinak le thatnak thupi sawn ah a ret.
2. Thleidan nei lo: Pa cun fale parah thlaidan a neih lo vekin miphun “pa” cun a fale lakah a sual deuh, tha deuh, thiamnak, ti thei nak bang aw lo siseh thinlung fehsual in pa dodaltu par khalah siseh amah in a duhdeuh mi le lungawinak tuahtu parah siseh rualran duhdawtnak duhsaknak a nei ringring.
3. A simse lo: Pa cun a fale sualnak le tlamtlin lonak midang hnenah a sim se dah lo vekin, miphun “pa” cun miphun, mipi lakah a nauta bik, a santlai lobik, a sualbik khal a relsia in a thangsiat dah lo. An sualnak le tlamtlin lonak ihsin ziangtin runsuak an si thei ding timi sawn in a thinlung sungah hmun kaupi a luahsawn ih Khawzing Pathian hnenah thinlung in thla a camsak ringring sawn.
4. Fale an tlaksiat tikah a thin a naa: Fale an sual tikah, thu an lunglo, sualnak ah an tluk siat tikah siseh an nitin nun pursum leilawn nuntu khawsak harsatnak an tawn tikah a riah a sia ih a tuar; cuvek in miphun “pa” thinlung cun miphun, mipi lakah abur in siseh mimalte siseh mi pakhatkhat siseh sualnak ah an tlusia, nitin nuntu khawsak ah harsatnak an tawng, buainak an tawn tikah siseh an mual pho tikah a riah a sia ih a thinlung in a tuar. Cutin siloin “pa lem”, mipi parah lalnak le thuneih nak lawng duhtu pawl cun anmai lamtangih an ruah mi pohpoh tlaksiatnak le mualpho nak thu theih le rel cu an rawlthaw bik asi theu.
5. Lamtang a tuah dah lo: Insang pa cun a fale lakah lamtang a tuahlo, duhbul huatbul nei in, thenthek nak a tuah dah lo vekin miphun “pa” cun mipi lakah mai lamtang tuahnak ding hrangah hnawn mi, huatbul nei in huatnak tipungtu, thenthek nak tipungtu tongkam le tuahnak hmangin a cangvai dah lo.

 

6. Mithmai tha hawlin zianghman a tuah dah lo: Pa cun a fale lakah mithmai tha ngah duh ruangah zianghman a tuah dah lo ih duhdawtnakin an thatnak ding hrang asi ahcun huat tuar khawp khalin thutha a sim, nun a sim, lamzin dik a zirh sawn vekin miphun pa cun mipi hmaiah mithmaitha ngah duh ah zianghman a tuah dah lo ih amai nunnak cem ding khal siseh mipi huatnak ding khal sisehla mipi pawl lamzin dikah an feh theinak dingah le an theih thiam lomi khal sisehla kumkhua daih thiltha thutha a zirh sawn asi.

 

7. Amah hnakin a fale thatnak thupi sawnah a ret: Pa cun amah hnakin a fale cu fimsawn tha sawn hai sheh ti a duh vekin miphun “pa” cun mipi lakah  siseh thangthar no nawn lakah siseh amah hnakin a fim, a lian, a tha sawn, le hlawhtling sawn mi si haisehla ti hi a duhthusam sawn asi ih a tuah thei mi poh, thiltha a theih mi pohpoh a sup aw dah lo ih lamzin a dal dah fawn lo. Hruaitu le hotu dinhmun sinak a lak khal asile amai hminthannak le mimal hlawknak hrang si loin miphun, mipi pawl thansoh hmasawnnak thupi sawn ruat ruang sawn ah asi.

 

8. Hmel pakhat lawng a nei: Pa in a fale pawl thu a rel tikah an um ah siseh an um lo tikah siseh an thu a rel mi a bang aw ringring, an um ruangah porh ciamco in an um lo ah a rel se dah lo, midang hnenah a fale pawl thu a sim tik khalah an sualnak a thuhsak dah loih dik loin a tan dah cuang lo. Cuvekin miphun ‘pa’ cun mipi lakah hmel dangdang nei in thu a sim dah lo. Amai sualnak khal a zep dah loih mipi lakah a tlasam tu pawl mawhsiat thangsiat tu khal asi dah lo. An zaten rualran ten a zoh ih an zate hmaiah a simmi a bang aw ringring. A tongkam suak in huat awknak tipungtu, thenthek awknak tipungtu si loin pehtlaih nak tha lo a um tikah rualremnak, daihnak le hmuhthiam awknak suahter dingin tongkam tlak tu asi ringring. Hihi cinken tha zet asi, mi pakhat cu ziangvek asi ti theih na duh asile midang thu a sim tikah a relmi pa/nu um tikah a simmi le a um lo ah a sim mi a bang rep maw ti na zoh tikah ziangvek milai asi ti theihtheih asi. Pa cun a fale pawl a thangsiat dah loih a zuar thlai dah lo vekin miphun, pawlkom, kawhhran hruaitu tha, Pathian hriakthih hruaitu cun amah huatu, thattu ding khal sisehla thangsiat le zuar thlai in a tongkam a thlahdah lo.

 

9. Nuamnung cennak ah a hmang dah lo: Pa in a fale pawl cu amai nuamcung cennak ah a hmang dah lo, a fanu cu taksa nuamcung cennak ah a hmang dah lo vekin, Pathian hriakthih miphun hruaitu in mipi le senpi vangtlang siseh mi pakhatkhat siseh amai tisa nuamnung cennak ah siseh amah pakhat hlawknak hrangah a hmang dah lo. Cutin senpi vangtlang mipi in a kutsungah an up mi thuneihnak siseh senpi bungrua le canpual tha siseh amah mi pakhat le amah thawn a pehtlai mi hrang lawngah mai hmakhua sialnakah a hmang dah lo ih senpi mipi in an rinsan vekin thuneihnak, canpualtha le bungrua pawl cu senpi vangtlang thatnak hrangah a hmang ringring sawn asi. Senpi vangtlang hnen ihsin ziang ka ngah ding timi hnakin ziang ka peksuak ding timi ruat in a nung sawn.

 

10. Fale pawl tlaksiatnak ah a lung a awi dah lo: Fale mualpho tlaksiatnak ah pa diktak a lung a awi dah lo vekin miphun pa cun mipi lakah pakhatkhat hi tlaksiatnak parah a lungawi diriam dah lo. Mi pakhatkhat in midang pakhatkhat tlaksiat le mualpho nak thu cu rawlthaw zet a ei vekin nuam tizetin a rel rero na theih tikah hihi cing ringring aw, “cupa cu miphun pa lungput a nei lo ih miphun hruaitu dingah Pathian hriakthih mi asilo, a rel mi cu amai pawlkom sung minung asile a umnak pawlkom hruaitu dingah Pathian hriakthih mi asilo tinak asi. Midang siatnak tlaksamnak le mualpho nak cu hmanrua ah hmang tahratin zohman in lo bum dah hlah sheh! Midang siatnak tlaksamnak in mai hmai phiatfai tum rero tu cu vunnel parah inn sak rero vek asi. Cuhnakin pa lungput nei tu, Pathian hriakthih hruaitu cun a tlasam, a bahtu, tlasia le mualphonak a tawngtu cu ziangtin tundin sal asi ding, ziangtin kan bawm thei ding timi lamzin a hawlsawn ding asi. Pathian hriakthih hruaitu cun mipi tlaksiat, mualhpo nak, le sualnak pawl ruangah tangdor zetin Pathian hmai ah ngaidamnak dilsak in an thatnak hrang thla a camsak sawn asi.

 

“Pa lungput” timi hi miphun zapi hruaitu lawng asilo, kawhhran le pawlkom sungah Pathian hriakthih hruaitu ih lungput khal asi. Solomon siangpahrang in nupinu pahnih fate lawngaw thu a thendan kha cing ringring aw: naute ih nu taktak cun a fate thihnak ding a siang lo vekin miphun, Pathian hriakthih miphun le mibur hruaitu taktak cun mibur lakah mi zovek khal an tlaksiat le mualpho tikah a lung a awi dah loih thatnak a tuah sak thei mi parah a sup aw dah fawn lo.

 

“Pa” lungput a neitu hruaitu kan ram kawhhran, pawlkom, miphun in a tultuk na ti ve lo maw? Na hril thei mi, na hril thei can poh ah na telnak kipah zo in “pa” lungput a nei ih Pathian hriakthih hruaitu asi ti fimkhur ten zoh hmaisa ringring aw. Cutin hruaitu hrilnak na telnak kipah na hrilsual ruangah na hrilmi hruaitu ih sualnak mawh phur in cawhkuan na tuar ve lo dingih Pathian hriakthih hruaitu dodalnak ah na tel ve lo ding asi. Cutin na hrilnak na telnak kipah na kut kolhfai asi ding. Cutin  mizapi si lo hmanah mi tamsawn kutkholhfai asi tikah Pathian hriakthih hruaitu tha hrilsuak asi dingih miphun, mibur, pawlkom a dam ding. Cutin Pathian Thlarau hnatuannak cu mangbangza huham cahnak thawn pawlkom mibur cangvaihnak sung ihsin a luangsuak dingih miphun thuanthu cu Pathian lunghmui zawngin tuahthat asi ding. Cutin titikah misual hruaitu pawl khal Pathian in a hmang lo tinak asilo, Pathian thuhnuai ah a nungtu pawl cu thiltha tuahnak ah mankhung zetin hman an si ih thilsual tuah a hril tu, hruaitu tha lo le a hriltu pawl cu anmai thinlung duhnak thiltha lo tuah dingin siannak pek an si ih cuticun mifel le mitha thiltha tuah a hriltu pawl ralrin peknak hrangah thuanthu ah ngan an si theu.

 

Kan miphun in hruaitu tha kan nei lo asilo. Pathian zumtu miphun kan sivekin Pathian in hruaitu nei loin vavai men dingin in thlah lo, kanmai thinlung a thim theh ruangah Pathian hriakthih hruaitu zo asi ti kan thei thiam lo, kan thinlung sungah hmun kan pe lo sawn asi. Kanmah in tuisun ah kan hril mi in thaisun thuanthu a tuahtha in a tuahsiat ding asi.