Mai Tilzang Cum! (edited version)
2007
Mi pakhatkhat lole mibur pakhatkhat in thiltha sawn a hring suak hmang ding
tiah ruahsannak thawn midang pakhatkhat maw mibur parah thil an tuah, tongkam
an thlak mi in voi tampi cu a linglet in an hrangah thilthalo sawn a rahsuak
lole arah suakmi cu an hrang siatnak sawn, an tumtah mi lamzin khamtu sawnah a
cang tikah lai mi in cuvek tuahnak cu “Mai Tilzang Cum” tiah an ti. Mirang
khalin cuvek thawn a san a bangrep mi tongkamtawi an nei ve, “soldier shooting
one’s own shoes” (ralkap mai ke kap) tiah an rak ti theu. Kan ram milesa pawl
hin cuvek tuah mi tla an nei pang maw, an neih pang thei mi a um maw? Lai
tongkam tawi thei fiang duhtu pawl hrangah tathimnak thawn simfiang hnik uhsi.
Hivekin thil a cang theunak san cu ziang ruangah a tam bik ti asile ruahnak
tlaksamnak ruangah an tuah mi in ziang a rahsuak ding timi an ruat ban lo tikah
asi theu. THeihnak a tlasammi, mibum hmang an tisa thinlung diriamter dingin
thu an ruat, an sim tikah can tawite sung cu an di a riam vek a bang nan cansau
pi, le mi sepi hrangah siatnak thlenpi tu, thuanthu ti setu ah a cang. A kha
zet mi thuanthu hringsuaktu ah a cang. “Mai tilzang cum” timi tongfang hi a
hnuailam tahthimnak pawl thawn simfiang hnik uhsi.
Lami peng khat le pangkhat karlak thu
ah;
Hakha pawlin Falam pawl siatnak an tuah ih an ho tu an kap, an milesa an vel an
thawi, Falam misa ziangsiar loin falam peng misa pawl thinnatnak an tuah asile
an tuah mi cu ziang thawn a bang ti asile,
Mai tilzang cum!
Tidim pawlin kanmah Zomi tiah laimi le Chin mi phundang pawl kawp duh loin
anmah te an lahran aw ih ‘Zomi’ ti aw lo pohpoh an hua theh asile ziang thawn a
bang aw?
Mai tilzang cum!
Matu le thlanglam laitlang misa pawl in “saklam Chin pawl thu nan duh tuk
nanmah le nanmah lawng nan ngaisang aw aw ih midang ziang nan siar lo ruangah
kan lo kawp thei nawn lo” an ti asile ziang thawn a bang aw ding?
Mai tilzang cum!
Ziangah tile, Chin miphun thuanthu
tuahtha dingin Falam misa pawl tel loin siseh, Hakha, Zomi, Matu tvp. Tel loin
a ngah lo.
Falam peng misa lakah
Hrin fatete karlakah;
Hualngo, Zahau, Sim, Ngun, Zanniat, tvp tiah a hran tete mai hrin mai hrin
lawng an kawm aw aw ih mai hrin lenglam misa pawl kha an dodal, an rem lo, an
eltai, a engtai, an simsiat thangtisiat ih huatnak thlaici an tuh asile ziang
thawn a bang aw?
Mai tilzang cum!
Hualngo pawlin “kannih cu Mizo kan si” tiah anmah te an lahran aw aw ih falam
peng misa dang pawl, duhlian tong hmang lo pawl an dodal, an pawlkom duh lo,
huatnak thlaici an tuh asile ziang thawn a bang aw?
Mai tilzang Cum!
Zahau pawl an puar pok ih “kanmah zahau lalfa lo cu” an ti ih midang ziangah an
siarlo, an puarthau, an hngal, asile ziang thawn a bang aw aw?
Mai tilzang cum!
Sim pawl an mah te an lahran aw aw ih “kanmah simhrin fahiang te lo cu” an ti
ih Zahau le hualngo, zanniat, tvp hrin dang fate pawl an eltai, an rem lo, hrindang
huatnak thlaici an tuh ih anmah te lawng an um hlethlo asile ziangthawn a bang
aw?
Mai tilzang cum!
Zanniat pawl anmah te an kawm khawm aw hlethlo ih “nangmah neih hla” ti ah
anmah zanniat misa lo pohpoh cu ziang an siar lo ih hotu khalah an pawm thei lo,
midang hua dingin an zirh, Falam tong khal an hmang duhlo asile ziang thawn a
bang aw ding?
Mai tilzang cum!
Cuntin zozo khal an sile mai hrin le hnam khurbing fate sung lawngah sihcih aw
tahrantin, mai hrinpi lawng duhsakbik nei in, mai hrin lenglam milesa pohpoh
hotu khalah pawm thei lo, hnatuan pi thei lo, thatnak khal hmuhsak thei loin thleidan
awknak le huatnak thlaici an tuh asile asile ziang thawn a bang aw aw?
Mai tilzang cum!
Biaknak lamah;
Kawhhran pakhat le pakhat thatnak hmuhsak aw thei lole a tulnakah lungrual ten
hnatuan tlang thei loin an um ih pawl pakhat le pakhat an dodal aw aw, an rel
se aw aw, an eltai aw aw rero, pulpit par ihsin mai diknak le midang dik lozia
huatnak le thleidan awknak thlaici an tuh asile ziang thawn a bang aw aw?
Mai tilzang cum!
Baptish pawlin kawhhran tenau pawl cu ziangsiar loin rawngbawlnak le calai thu
khalah an casuahmi tiang siar sak lo ding tivek, Falam misa zapi huap in thu
pakhatkhat thuthluknak tuah tikah kawhhran te nau pawl cu siartel loin an um,
huatnak le thleidan awknak thlaici an tuh asi asile ziangthawn a bang aw aw?
Mai tilzang cum!
Kawhhran fate deuhdeuh pawlin Baptist cu an do dalih Pathian thu an sim tik
khalah Baptist kawhhran le pastor pawl tiang an relsiat le thangsiat, satan
dungthlun vekin dodal, relsiat, thangsiat aw in huatnak le thleidanak thlaici
an tuh asile ziang thawn a bang aw?
Mai tilzang cum!
Baptist pawl tuah mi, calai lam committee le kawhhran dang pawl kawm khawm aw
aw in tuah mi calai committee (CLF) karlakah an dodal aw aw ih pakhat le pakhat
calai thansohnak thu rel khawm thei lo, tuan tlang thei loin, cakhal siar sak
aw lo dingin huatnak le thleinak lamtang tuah awknak thlaici an tuah asile ziangthawn
a bang aw aw?
Mai tilzang cum!
Kawhhran hruaitu pawl khalin lenglam milai pawlkom awknak le senpi vangtlang
thu tiangin an kawhhran sungtel pawl cu an kaihrem ih midang huat nak
thinlungput thlaici an tuh vivo asile ziang thawn a bang aw aw?
Mai tilzang cum!
Kawhhran pakhatkhat sungah an lakah cawimawi tlak cu cawimawi loin iksik awknak
le huphurh awknak hlirin an khatih mulemal nei lo an tlawk an phunzai rere,
huatnak thangsiatnak, relsiat simsiat awknak thlaici an tuh asile ziang thawn a
bang aw aw?
Mai tilzang cum!
Kawhhran pakkhatkhatin anmai pawlkom lenglam mi pohpoh an dodal ih lami zapi
huap in thiltha a tuah tu khal simsiat le thangsiat in huatnak thleici an tuh
asile an tuah mi cu ziang asi?
Mai tilzang cum!
Pastor pakhatkhat in Chin mipi upatnak an pekmi upa pakhatkhat (politicians or
leaders) a sim siat ih a dodal rero, a dungthlun le lamtang thinlung sungah
huatnak thlaici a tuh rero asile ziang thawn a bang aw aw?
Mai tilzang cum!
Pastor pakhatkhat in thu a sim tikah Pathian fate (khrihfa) pakhatkhat a
simsiat thangsiat nautat rero ih huatnak porh awknak thlaici a tuh asile ziang
thawn a bang aw aw?
Mai tilzang cum!
Mi pakhatkhat in Pathian ka zum ti si Pathian in amai hmuihmel kengin a sersiam
mi le a fapa neihsun nunnak liam in a tlenmi zumtu midang pakhatkhat a dodal, a
simsiat, thangsiat rero midang thinlung sungah huatnak le porh awknak thlaici a
tuh rero asile ziang thawn a bang aw aw?
Mai tilzang cum! (Nunau a sile “Mai hm hmmmm cum!)
Mimal thu ah;
Laimi upa pawl, laimi zapi huap, senpi vangtlang thu ah thu hla rel khawm thei
loin dodal awknak, then awknak, kalhki awknak in an khat ih hna an tuan tlang
thei lo, khat le khat huatnak thleidan awknak thenthek awknak thlaici an tuh
rero asile ziangthawn a bang aw aw?
Mai tilzang cum!
Upa le hruaitu rak tuan rero zo tu le tuan lai pawlin thangthar nonawn thangso
rero pawl kaihruai le lamzin hmuh lam si loin an dodal ih lamzin an phih sak,
an namthlak, an zuar thlai simsiat thangsiat ih huatnak thlaici an tuh rero
asile ziangthawn a bang aw aw?
Mal tilzang cum!
Mino deuh pawl khalin upa pawl zianghman siar loin ca ka thiam, thu ka thei, ka
fim ka cak ti ah porh awk nak thawn an um ih lai nunphung pahbal in upa tihzah
nak nei loin porh awknak thlaici an tuh rero an hngal asile ziang thawn a bang
aw aw?
Mai tilzang cum!
Mino lakah pakhat le pakhat thiltha tuah tlang in hmalak tlang thei loin dodal
awknak, iksik awknak, simsiat awknak, mahte duh awknak pawl in an khat ih
midang huatnak thlaici an tuh rero asile ziangthawn a bang aw aw?
Mai tilzang cum!
Zirnak lamah thiamnak le zirmi a bang aw lo vekin mimal pakhat cio cu an zirnak
le thiamnak ti thei zawng ah bawm aw tawn le tha pek awk lam si loin nautat
awknak le simsiat awknak, huhpurh awknak hlir in mino pawl an umih khat le khat
karlakah huatnak thangsiatnak ziang siar lo tongkam thawn thlaici sia an tuh
rero asile ziangthawn a bang aw aw?
Mai tilzang cum!
Santhar mino thatha, Chin mi zate siseh kawlram pum huap le leitlun khawmual
tinah zahpi ding um lo lai mino nei thei dingin thapek awk le cawimawi awk
sisawn loin dodal awknak thangsiat awknak sawn in santhar mino thinlung sungah
thlaici sia an tuah rero asile ziangthawn a bang aw?
Mai tilzang cum!
Mi zokhalin thiltha pakhat hman a tuah sak dah lomi laimi pakhatkhat a simsiat
thangsiat rero ih huatnak thlaici a tuh rero asile ziang a tuah?
Mai tilzang cum!
Kum upa pi pakhatkhat in santhar mino, a thangso rero laimi a dodal ih a
thangsiat rero, huatnak thlaici a tuh rero asile ziang a tuah?
Mai tilzang cum!
Nupi nu pakhatkhat in amai umnak kawhhran upa le pastor, khaw lal le vengla a
simsiat thangsiat rero ih huatnak thlaici a tuh rero asile ziang a tuah?
Mai hmmmm cum!
Mi pakhatkhat in midang famkim lonak cu a au khuang rero ih amah in zianghman a
tuah fawn lo, huatnak, rinhlelh awknak thlaici a tuh rero asile ziangthawn a
bang aw aw?
Mai tilzang cum!
Laimi pakhatkhat in cawisan tlak amai phunpi le hrinpi cu a thangsiat zawk rero
ih miphun dang sawn cu a cawisang zawk rero asile ziangthawn a bang aw aw?
Mai tilzang cum!
Mi aa pakhatkhat in amah le amah a aa asi ti a thei aw loih amah hnakin a fim
mile senpi vangtlang in an ruahsan mi mi pakhatkhat sawn kha a simsiat le
thangsiat, huatnak le dodal awknak thlaici a tuh rero asile a tuah mi cu ziang
asi?
Mai tilzang cum!
Midang famkim lonak thangsiat tahratin mai hmakhua sial rero tu cu ziang thawn
a bang aw aw?
Mai tilzang cum!
Lami pawlin an miphun cawisang tu ding thangthar mino cawimawi le thapek an
thiam loin iksik awknak, huphurh awknak thinlungput thawn mah bulpak, hrin insang thatnak bak an hmu thiam lo asile
ziang thawn a bang aw aw?
Mai tilzang cum!
Laimi pawlin anmah lakah senpi vangtlang hrangah thiltha a tuah thei tu
cawimawi hna thiam loin an dodal ih namtlak tengteng an tum, huatnak thlaici an
tuh rero asile ziang thawn a bang aw aw?
Mai tilzang cun!
Mi aa in ka aa asi ti a thei aw loih mifim tohkham ah to tahratin a mah hnakin
a fim le thei hmuahhmuah a dodal ih a tlawk buatbo asile ziang thawn a bang aw
aw?
Mai tilzang cum!
Falam peng milesa pawl:
Falam peng misa pawl hin anmai peng sung misa pawl hi cawimawi hnakin pengdang
le miphun dang an ngaisang sawn ringring ih an peng sung milesa cawimawi tlak
cawimawi hna an thiam lo, huatnak thlaici an tuh sunzawm rero asile ziangthawn
a bang aw aw?
Mil tinzang cum!
Falam peng misa pawlin ram le miphun aiawh thei, mi farah zawnzaih bawmbawi
thei, mai hrang thusim thei lo tu pawl hrang zawnruat thei, milai canpual nekcep
sak mi pawl hrang ausuah ngamtu le thei tu hawl aw aw in, miphun thuanthu
tuahtha tu ding hruaitu tha hawlin dungthlun, thazang pek le tanpi hna an thiam
lo lawng si loin cuvek hnatuan thei ding mi mino thatha an nam tlak, an relsiat
le thangsiat, huatnak thlaici an tuh rero lai asile ziang thawn a bang aw aw?
Mai tilzang cum!
Mipa pakhatkhat in a til a cum tam tuk asile a tilmu a kuai thei ih fa nei thei
nawn ah a cang thei.
Curuangah:
Falam misa pawl, fanu fapa tha, ram le miphun cawisangtu ding, farah zawnzai le
canpualtha nei lo pawl humhim le bawmbawitu ding, leitlun miphun dang lakah kan
miphun cawisangtu ding, miphun siatsuattu miphun ral do ngam tu ding, le kan
ram le miphun thuanthu tuahthatu ding fanu fapa tha neih nan duh asile “Mai
tilzang cum” nawn hlah uh!
------------ --------- --------- --------- --------- --------- --------- ---
Huatnak cu mi
tihhrut le mi tawitai pawl hmanrua asi ih duhdawtnak le ngaidamnak cu mi
pitling pawl thinlungput asi sawn.