FCCI Adult Sunday School: THIAMCOTERNAK, PIANTHARNAK, LE THIANTERNAK

May 17, 2009

I.                     THIAMCOTERNAK

A. Thuhmaihruai:

Thiamcoternak ding hrangah sual ngaidamnak a um hmaisak a ttul, Kol 2:13.

Thiamcoternak umtuzia: Diknak le thiamcoternak, Greek ttongin ttong fangkhat vekin hmanmi asi. Thiamcoternak ti mi cu mi pakhatkhat kha thurelnak hmaiah a dik, a sual lo asi tiah phuansuahnak a si.

Baibal sungah hman mi ttongfang pawl: -Dikioo, voi 41-a dik asi. -Dikaisia, voi hnih-thiamcoternak. -Dikaiosunee, voi 91 (TT)-diknak

Curuangah thiamcoternak ti mi cu "daan vekin asi tiah phuansuahnak", "sualnak nei lo asi tiah phuansuahnak", "mawhnak nei lo asi tiah phuansuahnak" asi. Cucu milai in a tuah cawp mi le ttuansuak mi asi loih Pathian in amai daan vekin milai cu a dik asi tiah a phuansuahnak asi.

Thiamcoternak ih thu hrampi: Pathian thianhlimnak le diknak in a phutmi cu diriamter asi. Pathian dingnak in a phutmi cu diriamter asi. Pathian duhdawtnakin misual cu thiam a coter thei zo Satan ih mawsiatnak cun milai parah zianghman thilti theinak a nei nawn lo. Misual pa' kha Pathian thawn rualrem aw sal dingin a tul mi cu tuah famkim a si zo.

Thiamcoternak in a huapkauhzia: Misual pakhatkhat Jesu Khrih in a hrangah a tuah sak mi pawl cu a pom ih a zum veten Pathian in milai cu miding asi tiah a phuansuahnak asi ih a kumkhua hrangin midingah pom asi zo. Cucu a kumkhua hrangah thiam a co ter mi asi.

B. Thuthiang in thiamcoternak thu a zirhdan

1.       Rom 3:21-31

c.21, Pathian cu a dikih "diknak" neitu asi, c.21b, Pathian cu daan lenglam ah a um, Dun 13:38,39; Rom 9:30-10:4, c.22, Zokhal Khrih a neitu cu diknak neitu an si, c.23, mi zaten an sual zo ruangah mi zaten diknak an ttul/mamawh, c.24, Khrih zumtu pawl cu zianghman sawiselnak le mawhsiatnak um loin thiamcoter zo mi an siih mi dik tiah kawh an si zo., c.25, Jesu Khrih thisen in milai sualnak pawl kha a tlengfai zo, c.26, zohman in Pathian cu dik lo ah an puh thei lo, c.27,28, milai in tuah mi an nei lo, Jesu Khrih tuah famkim thluh mi asi, c.29,30, himi diknak cu Jews le Gentle mi pawl hrangah asi, c.31, Daan in misual parah a phutmi pawl cu Jesu Khrih in a tuah famkim.

2.       Rom 8:28-34

c.28,30, Pathian zangfahnak langter tu, c.31, kan sim thei mi cu Pathian cu a cungnung bik asi, c.32, Pathian cu kan hrangah a si, c.33, Pathian cu ropitnak asi, c.34, zumtu pawl mawhsiat an theih lo nak thu pali: Khrih thihnak, thawhsalnak, vanah a umnak, le a palai/aiawh ttuannak.

II. Thlahtharnak-regenration: Piantharnak

Thlahtharnak ti mi cu milai hnattuan si loin Pathian in misual pakhat cu Jesu Khrih ah thlarau nunthar nei dingin a sersiamtharnak asi. Milai hlun Adam ih thlah si nawn loin Adam neta, Zesu Khrih ah thlahthar sinak nei dingin Pathian Thlarau in a hrinthar/thlahtharnak asi.

1.       Ziangtin thlahtharnak cu tuah famkim asi.

Milai hnattuan asilo, Jn 1:13Milai nunah a cangmi (passivity of man): Milai tuahnak tel loin, Pathian in milai sunglam nunah danglamnak a tuah mi asi, James 1:18; I Pet 1:3; Jn 3:7-8; Ezek 36:26-27.Thlarau Thianghlim hnattuan asi, (Jn 3:8). Pai’ hnattuan asi, Eph 2:5; Kol 2:13; Jas 1:17,18.

Pathian Thlarau in milai sunglam nunah milai thlarau cu a sersiamthar lole a thlahthar hnuah milai thlarau cu a nung ih theihnak nung cun a theihmi thutak cu fiangzetin a theithei ih a nunnak cawpcilh in sual sir nak nei in thutak a pom thei. Thutak hnattuannak in Pathian in a kawhnak cu fiang le fel zetin misual cun a theithei ih a nunnak ih hngat awknak thutak ahcun hngat awknak thawn Pathian ah a up aw ding, Eph 2:1; I Pet 1:23-25; Jas 1:18.

Hrinthar/thlahthar kan sinak cu milai theihnak parah hngat aw loin Thlarau in milai sunglam nunah hna a ttuanmi asi, Jn 3:8.

2.       Pathian in milai thlarau cu Khrih ah a thlahthar/sersiamthar hnu lawngah rundam-zumnak khal a um. Cuticun mi pakhat cu Zesu Khrih ah thlahthar a sinak cu a rahsuak mi zumnak nung in theihtheih asi.

aa) Minung lam ahcun thlahtharnak, sersiamtharnak, piantharnak le zumnak nung pawl cu thawk le khat, voi le khatah a cang mi asi.

bb) Pathian lam, thlarau lam ahcun Pathian Thlarau in milai thlarau cu a hrinthar hmaisak a ttul, Jn 3:3. Milai in milai duhnak vekin Khrih ah mahte sersiamthar/pianthar/thlahtar awk theih asilo. Pathian hnenah milai duhnak vekin rat theih asilo, Jn 6:44,65. Pathian in milai sunglam nunnah hna a ttuannak in mi pakhat cu theihnak dik pek asi, Dung 16:14. Milai cu thlarau tel lo cun mithi asi, Eph 2:4, thutak theihnak khal a nei lo, I Kor 2:14.

Curuangah Pathian Thuthianghlim sungah kan hmuh vekin hrintharnak/thlahtharnak, piantharnak timi cu Pathian in Thlarau ih hrintharnakin misual pakhat parah nunthar a neihternakin milai nun thleng awknak asi. Milai duhthlannak in asi loih Pathian thlarau in milai thlarau cu a hrinthar le veten milai thinlung khalin thutak theihnak nei in milai duhthlannak thinlung zate thawn Pathian hnenah pek awknak, Pathian thu hnuaiah tuh lut awknak nunthar asi.

3.       Hrintharnak in a rahsuak mi pawl

Zesu Khrih ah Pathian Thlarau in a hrinthar mi pawl cu:

1.       Sual sungah a nung nawn lo ding, I Jn 3:9;

2.       Khrih duhdawtnak in a nung dingih midang hnenah sim sawng duhnak a nei ding, I Jn 4:7;

3.       Satan kut ihsin humhim asi zo, I Jn 5:18;

4.       A nunah thlarau rah pawl a lang ding, Kal 5:22,23;

5.       A nunah rahttha a rah ding, Mth 7:15-20;

6.       Pathian Thuthianghlim, Baibal siar duhnak a nei ding, I Pet 2:2.

7.       A sunglamih sersiamthar mi thlarau cun Pathian thu a haal ding.

4. Zesu Khrih thisen ruangah Pathian thawn naih aw vivo mi kan si, Eph 2:13; James 4:8; Heb 10:22.

1.       Thim lak ihsin runsuak mi kan si, Kol 1:13; 2:13-15.

2.       Pathian lalram thlenter mi kan si, Kol 1:13

3.       Jesu Khrih cu kan lungpi asi, I Kor 3:11; Eph 2:20; II Kor 1:21.

4.       Pa Pathian in Fapa Jesu Khrih hnenah a pekmi kan si. Ka hnenah ipek mi pawl: Jn 17:6,11,12,20; Jn 10:29

5.       Jesu Khrih ah serhtan kan si, Kol 2:11; Phi 3:3; Rom 2:29

6.       Jesu Khrih in a thianghlimmi puithian hnattuan ttawmtu kan si

7.       A thianghlim mi puithiam, I Pet 2:5

8.       Siangpahrang le puithiam, I Pet 2:9; Thup 1:6

9.       Hrilbul mi hnam le miphun hleice kan si, I Pet 2:9; Tit 2:14

10.    Pathian hnen thleng dingah kan hril thei zo, Eph 2:18; Rom 5:2; Heb 4:14-16; 10:19,20

11.    Pathian kilvennak hnuai ih um kan si, ( Rom 5:9,10)

12.    A duhdawtnak ah hngat awknak, Eph 2:24; 5:2

13.    A zangfahnak ah hngat awknak,

1.       A zangfahnakin Pathian hmaiah ding kan si, Rom 5:2

2.       Rundamnak: Zangfahnak in rundammi kan si, Eph 2:8

3.       Hnattuan: zangfahnak hnuaiah kan zaten hnattuan pek mi kan si, Eph 2:7

4.       Zirh awknak: zangfahnak hnuai ah Pathian mi si dingah zuam ding kan si, Tit 2:12,13

14.    A huham cahnak hnuai ah hngat awknak asi, Eph 1:1; 2:13

15.    A rinumnak ih hngat aw mi kan si, Heb 13:5; Phi 1:6

16.    A daihnak hnuai ah hngat aw mi kan si, Kol 3:15

17.    A aiawhnak hnuai ah kan himnak, Heb 7:25; 8:34; Heb 9:24

18.    Jesu Khih leitlun a rat tikah a rawngbwlnak ih tumtah mi kan si.

19.    Kan ro co ding mi

·         Sunlawinak-Eph 1:18. A siat thei lo mi va in ah ret sak cia in a um, I Pet 1:4; Eph 1:14; Kol 3:24; Heb 9:15.

·         Vanram insang sungtel kan si, Eph 2:6

·         Lalpa ah ennak nei kan si, Eph 5:8; I The 5:4

·         Pa, Fapa, le Thalrau Thianghlim thawn pawl kawm awknak

·         Cawimawinak Rom 30 : Pathian in amai remruat vekin a tik cu a kim tikah a cawimawi ding mi kan si.

4.       Thlarau ah hrin hmaisa bikmi vekin thlawsuahnak co tu

·         Thlarau ih hrinmi Jn 3;6

·         Thlarau baptisma I Kor 12:13; 10:7

·         Thlarau cencilh I Kor 6:19; 2:12; Jn 7:39; Rom 5:5; 8:9; II Kor 1:21; Kal 4:6; I Jn 3:24

·         Thlarau in hminsinnak (seal) sutmi Eph 4:30; II Kor 1:22

·         Amah ah kan famkim (Kol 2:10).

·         Thlarau thlawsuah hmuahhmuah cu kan co ve, Eph 1:3

Piantharnak/hrintharnak le thleng awknak cu milai pawnlam nun khawsak dan ah a tthum aw loih milai sunglam nun ihsin a puaksuak mi mizia thar sawn ah a lang. Pathian lawngin milai sunglam nun le Pathian thawn an peh tlaih awknak cu a thei.

III. THIANTERNAK

Pathian cu a thianghlim ih Fapa khal amah te a thian aw, Isai 5:16; Jn 17:19. Cuticun Pa pathian, Fapa Pathian le Thlarau Thianghlim Pathian cu milai thianternak hnattuan ah an tel thluh.

Pa in a thianter, I The 5:23; Fapa in a thianter, Eph 5:26; Heb 2;11; Heb 13:12; Thlarau Thianghlim in a thianter, Rom 15:16; II The 2:13 ;Pa Pathian in Fapa a thianter, Jn 10:36; Pathian in puithiam le Isreal mi pawl a thianter, Ex 29:44; 31:13; Thianter kan sinak cu Pathian duhnak vekin asi, I The 4:3; Pathian in in thianternak cu a hnuailam vekin a ra: Khrih ah pumkhat kan sinak vekin ,I Kor 1:2,30; Pathian thu in, Jn 17:17; Tim 4:5; Jesu Khrih thisen in, Heb 9:13;13:12 ; Jesu Khrih taksa in, Heb 10:10; Thlarau in, I Pit 1:2 ; Kanmai duhthlannak in, II Tim 2:21,22; Heb 12:14; Zumnak in, Dung 26:18. Cun Pathian in ni le hmun le thilri pawl hi a thianter asi ti kan hmu thei, Suah 29:43….

I Pet 3:15, sungah kan hmuh vekin milai ruahnak sungah Pathian cu thianghlim ten ret ding asi. Milai suangtuahnak lak ihsin Pathian cu thiarfihlim ten ret ding asi. Cuitlunah mahte thianter aw dingin pathian in in fial. II Tim 2:21; Rom 12:1; II Kor 6:17; 7:1; Kal 5:16. Midang thainternak I Kor 7:14.

Thianternak dawttthum

1.       Asan, umtuzia: i) Qadowsh (hebru) -lakhran mi (sacred, ceremonially or morally) Pui 20:26; Isai 5:16. ii) Qodesh-a thianghlim mi hmun lole thilri. iii) Hagios-taksa ah thianghlim; thinlung lam khalah sawisel ding um lo, Jn 17:11. iv) Hagiazo-(to make holy)-thianhlim-Mth 23:17; I Kor 1:2 .

2.       Thianternak dawttthum

i)Dinhmun thianternak (positional sactification)-mithiang tiah phuansuahnak

Milai sualman cawhkuan Jesu Khrih in a peksak zo mi cu Pathian in a pomsak ih milai cu misual si nawn loin Jesu Khrih a zumnak thawngin miding tiah ah phuansuahnak asi, Heb 10:10,14; Jude 1; Eph 4:24; I Kor 1:2; 6:11; I Kor 5:1; 6:1-8.

ii) Hmuhtonnakah thianternak (experiwenceial sanctification)- zumtu nitin nunah thianternak

1.       Milai pum peknak cu minunglam in tuah hmaisak bik dingmi asi, Rom 12:1,20

2.       Satan thiltitheinak ihsin runsuak nak asi. Zumtu in a nitin nunah leitlun, satan, le taksa sual raal pawl a donak ah Pathian bawmnak in a neh theinak asi, Sam 119:11; Jn 15:32; Rom 8:34; Kal 5:16; Rom 8:4; I Kor 6:19.

iii)Thianternak famkim ( absolute/finanl sanctification)-Jesu Khrih a ratsal tikah zumtu pawl a ti thianghlim famkimnak asi, Rom 8:29; Eph 5:25-27; I Jn 3:1-3.

Cuticun Pathian in milai cu misual dinhmun ihsin miding dinhmun thleng thei dingin a thianter ih milai cu Pathian mithmuh ah mizual si nawn loin Jesu Khrih ah mi thianghlim, Pathian fa an si zo. Asinan mailai tisa ah sualnak in a neh zomi tisa sinak a um lai thotho ih milai cu sualnak in a khuh mi satan in a uk mi leitlunah a cen lai thotho ruangah Pathian in nitin te a thianter ringring asi. Cuticun, Jesu Khrih a ratsal tikah a kumkhua a siat thei lo mi thianhlimnak in zumtu pawl cu a thuam famkim leh ding.

Thianternak ti mi cu zumtu pakhat kha a sunglam le pawnlam nun ah Jesu Khrih bang sinsin thei dingin a nitin nunah Pathian in a thianternak asi. A hlan ih nunhlun pawl tlansan in lei tisa mizia doneh in Pathian duhzawngin nung sinsin thei dingin le thianghlim sinsin dingin Pathian in amah zumtu pawl a thianhlimternak asi. Pathian in amah zumtu pawl a thianternak hi mi tampi in an thei thiam lo ttheu ih Pathian vuihramnakah an hmang ttheu. Ziangah tile milai thinlung le taksa mizia hlun pawl kha zumtu nitin nunah Pathian mizia le duhnak thawn a kalh aw mi a rak um ringring mi pawl kha tlansan in Pathian duhdan le miza thawn a mil aw mi nun nei thei dingin Pathian in a zirh hai tikah milai tisa thinlung hrang ahcun a naa tuk theu asi. Cutikah zumtu mi pakhat cun a nitin nunah a tisa duhnak thawn a kalh aw mi tampi a tawng ttheu ih a tisa duhmi tuah famkim thei lo nak in siseh a duh lo zawng aparah a thleng mi ruangah siseh, amah le amah mawh thluk awknak, Pathian mawhthluk nak, dinhmun le kiangkap milai pi pawl mawhthluk nak a suahter ttheu. Nitin nun khawsak nakah Pathian in a thianter mi cu mi thlawsuak asi. Ziangah tile a nitin nunih a ton mi a sia a ttha, a duhzawng le duh lo zawng, a duhthusam a kim tikah le kim lo tikah siseh ziang hmuahhmuah a tonmi ihsin thlarau nun lam hmasawnnak dingah a hmang dingih Pathian thawn an peh tlaih awknakah hmansawnnak ah a hmang thiam sawn ding. Ziangkim thilttha le ttha lo a tonmi pawl ruangah amah le amah a mawhsiat aw lo dingih dinhmun, kiangkap milaipi le Pathian khal a mawhsiat lo ding. Asinan a nunah Pathian mizia le duhnak thawn a kalh aw mi pawl kha Pathian bawmnak dilin tanta in Pathian thawn thinlung put bang aw thei ringring dingin a zuam ding. Cu tikah ziangkim a tonmi cu a hrang tthatnak ah a cang ttheh mi kha a hmu ding.

Thianternak cu milai nitinnun thianhlimternak asi vekin milai in amai thinlung zumnak, thazang le zuamnak suah in a ttuan ve a ttul. A ttongkam, a suangtuahnak, a thinlungsung khua luahtu, khawruahdan, a taksa peng hman awkdan, a lungput, a hnattuan, a umnak, a fehnak le a tumtahnak pawl cu Pathian tumtah le lunghmuizawng si thei dingin ziangkim a zuam ringring ding. Thianternak thu kan theihfiang theinak dingah a hnuailam vekin kan sim thei.

1.       Hrintharnak ihsin a thawk mi (Tit 3:5) Thlarau hnattuan asi, I Kor 6:11; Rom 6:18.

2.       Thianternak cu leitlun damsung a um dingih zumtu pakhat cu hrinthar asi hnu ah thianghlim sinsin dingmi asi, Rom 6:13; II Kor 3:18; Rom 12:2; Phi 3:13.

3.       Taksa a thih tikah thianternak hnatuan cu a tawp ding I The 5:23

4.       Zovek zumtu khal sual nei lo thianghlim famkim dinhmun a thleng thei an um lo. Sual nei lole thianghlim famkim in a ruat aw tu an um pang asile a theih lo mi a um lai tinak asi, Thuf 20:9

5.       Thianternak ah Pathian le milai ttanlak tlang asi, Phi 2:12,13; Kal 5; I Pet 1:2; Heb 12; Thuf 3:5-6; Rom 8:26. Pathian in zumtu pakhat cu harsatnak le nitin nun hmuhtonmi a phunphun lak ihsin a kaihruai ih a nunhlun tlansan in nunthar nunih nung thei dingin a kaihruai vivo. Milai in a nun khawsaknak ziangkim ah Pathian duhdan vek si thei dingin a zuam dingih a thinlung in a ruat mi khal Pathian thinlung put thawn bang aw dingin a zuam ringring ding.

6.       Thianternak cun milai nunnak pumhlum a fangsuak

Milai ruahnak-mind (II Kor 10:5); thinlung phurnak-emotion ( Kal 2:13); thlarau-spirit ( II Kor 7:1); le taksa-body ( I Kor 6:19) khal a tel thluh. Curuangah Pathian in zumtu milai a thianternakah taksa, thinlung, thlarau zaten a tel thluh. Mi hrekkhat fehsual pawlin an fehsual pi ttheu vekin Pathian in milai thlarau lawng a thianter asi loih milai thinlung le taksa khal a thianter hrimhrim mi asi. Curuangah zumtu mi pakhat cu a taksa khal thianhlim aw hrimhrim ding asi.

THIANTERNAK

J.C. RYLE NGAN MI LAITONG IN LEH MI ASI. 

                      "Na thutak sungin thianter hai aw"            (John 17:17)

                        "Thianter nan sinak hi Pathian duhmi a si"           (I The.4:3)

                        Thainternak thu hi mi tampi duhlozet mi a siding ti ka phang. A hrekkhat cun hihi duhlozet le ning hluahhlo zetin an tan theu. Asinan, anmah kawhnak dingtah an duhmi tongkam cu "mithiang" a silole "thiangter zo mi" ti a si. Sikhalsehla, himi thu hi cutimenih sawibawl men ding a si lo. Hihi zumtu pawl ral a si lo ih rualtha a si sawn.

                        Hihi kan thlarau hrangah thil thupi bik pakhat a si. Baibal a dik ahcun hihi a fiang, thianter kan si lo ahcun rundam kan si lo ding. Baibal vek cun Khrih lalramah mi pakhatkhat rundam si theinak dignah thil pathum a lotheihlo ih tulmi a um: Thiamcoternak, sersiamtharnak, le thianternak a si. Tiamcoternak cu Pathian lamah kan dinhmun Khrih in in tuah fel sak zo mi a siih sersiamtharnak cu Khrih in Thlra Thianghlim rawngbawlnakin milai thlarau lamah in sersiam tharnak a si. Cun nun thianternak cu sersiamthar kan si hnu ah Thlrau Thianghlim rawngbawlnakin kan lei tisa hrimhrim hi ti thianhlim a sinak a si. Himi pathum hi Pathian fale pawl hmuahhmuah nunah hmuh a si: mi pakhat cu a piangthar ih thiancoter hnu ah thianter a si. Himi pathum lakah pakhatkkhat a tlasam tu cu Pahian mithmuh ah khrihfa taktak a si lo ih, mithi a si sawn. Cuticun vanramah hmuh a si lo dingih ni neta bik niah cawimawi a si lo ding.

                        Himi thu hi tuisanah phuansuah ding a hleice ih tulmi a si. Thianternak thu tlunah zirhnak danglam a suakmi a um. Mi hrek cun thiamcoternak thawn an cawhpawlh. A dang pawlin zangfahnak hrangih phurnak hnuaiah zianghman lo ah an can terih, a taktak ahcun a zaten an ngaihthah thluh. A hrekkhat pawl cun an sakhaunak sungah tuannak timi hi ngai harsa an ti ruangah thianternak sungah tuannak telh hi an duhlo. A dang pawl lala cun thianternak hi dinhmun diklo ah an retih pawlkhat hnu pawlkhat, kawhhran pakhat hnu pakhat, khawmnak pakhat hnu pakhat le biak inn pakhat hnu pakhatah an sakhua nun an seng lak. An duhmi hmusuak dingah an beisei ih an vahtawihnak cu a lak a si. Curuangah tuvek tikcu can ahhin, Thuthangtha in thianternak thu a zirhmi pawl cipciar zetih cekfelnak hin kan thlarau hrangah tangkainak tumpi a nei ding ti ah ka ruat.

I.                      A pakhatnakah thianternakih umtuzia diktak hi zohhnik uhsi.

II.                     A pahnihnakah thianternakih hmuhtheihmi thil pawl zohhnik uhsi.

III.                   A pathumnakah, thiamcoternak le thianternak ih an thu rual awknak, an bang awknak,   an danglamnak, le an bang awk lonak pawl zohhnik uhsi.

                        Vanduaithlak takin, himi cahmai pawl a siar tu hi leitlun thil bak ngaihven mi neilo, sakhuallam ngaihsak lo a si ahcun ka ca nganmi pawl a siar tikah ziang phurnak hman a nei dingtiah ka beisei lo. Hi pawl hi na zumnakah zianghman thil cantermi neilo 'tongkam' le 'hmin,' le 'thusutnak mawi zetzet' vekin na ruat men ding. Asinan, thu ruatmi, thu cikfelmi, khrihfa hnavang na si ahcun ka sim ngam, thianternak thu ruahnak felfai thawi theihfengnakah thil mankhung zet a um a si ti na hmu ding.

I.                      THIANTHERNAK IH UMTUZIA

                        A pakhatnakah thianternakih umtuzia ruatkhawm hnik uhsi. Baibal in thianter zomi a ti tikah ziang a sim duhsan ti zohhnik uhsi.

                        Thianternak cu Lal Zesu in amah zumtu dingah mi a kawh tikah Thlarau Thianghlim hnatuannakin milai sung murilah a tuahsuak mi a si. Amai thisen in a sualnak a kholhfai sak lawng si loin tisa duhnak le leitlun thawi hnawihnihnak pawl lak ihsin thiarfihlim awter in, a thinlung sungah nuntudan thar cu a retih nitin nunah Pathian fa sinak nun cu a takin a nunpi ter. A tlangpi thu in Thlarau in himi hnatuan tuansuak dingah a hmanrua cu Thuthianghlim a si. A cancan cu thu tel loin harsatnak, nunkhawsaknak ih hmuhtonmi sungih si khalin a si thei (I Pet.3:16). Khrih in Thlarau Thianghlim sungin hi mi hna a tuannak hi 'thianternak' tiin kan hmu.         

                        A minung pawl sual ngaihdamnak, le thiamcoternak ding lawngah Khrih kha a rak thi, a thosal, ih a nung tiah a ruat tu cu zirding tampi a nei lai. Amah in a thei maw thei lo maw, kan Lalpai hnatuan cu a nepter ih Rundamtu ih hrekkhat dinhmun lawngah a canter. Lal Zesu in a minung pawl thlarau hrangih a tulmi hmuahhmuah cu a rak tuah sak thluh zo; an sual mawhsiatnak ihsin an aiawh thihnak in a runsuak hai, cuticun thiam a co ter lawng si loin a thianter hai a si. Amah cu an 'diknak' lawng si loin an 'thiamconak' khal a si (I Kor.1:30). Baibal in ziang a sim ti ngaihnik uhsi. "Anmah tla thianter an si theinak dingah, keimah le keimah ka thia aw ter zo a si." Khrih in kawhhran a duhdawt ih a hrangah a nun a pek, cuticun a thianter ih a kholhfai hai a si." "Khrih in...a nunnak kan hrangah a pek, cuticun thatlonak hmuahhmuah sung ihsin in runsuak ih thiltha tuah dingah a miphun hleice vekin Amah ah in thianhlim theinak dingah ." Khrih in kan sual pawl cu thing parah a phur cuticun a thihnak in a taksa ah rualremnak a lo tuah sak nak cu A hmaiah thianghlim, mawh neilo, le sawisel ding um loin lo thlenter dingah a si" (John 17:19; Eph.5:25,26; Tit.2:14; I Pet.2:24; Kol.1:22). Himi bungcang panga pawlih tican hi fimkhur ten ruat hnik uhsi Baibal ih tongfang pawl hin san an neih a si ahcun, Khrih in a minung pawl hrangah thianternak a tuah mi hi, thiam a coternak hnakin a nep cuang lo a si, tiah an zirh. Khrih ih palai tuannak in 'ziangkim rem thlepthlep le ciang felfelin, sankhuk thurualnak' sungah a pahnih in in tuah sak zo a si. Hmun pakhat ahcun Khrih cu 'Thiantertu' tiih kawh a si ih, a minung pawl cu 'Thiangtermi' tiah kawh an si (Heb.2:11),

                        Kan hrangah hi thu hi a thupi, a thukin a kua a si. Curuangah riruang kham, zohthat, cianfel le kiltinah hminsin tuah fekfek a tul a si. Rundamnak hrangih a tul tukmi zirhnak hieng lakah hriam teo teo in maw, khat hliarhliar in laksuak an si dah lo. Khrihfa pawl lakah mi tampi lungawi zawng lemlo thutak, zirhnak pakhat le pakhat karlakah an pehzawm awk dan pawl hrilhfiah theinak dingah fiang zetin zuk vekih tarlang hi zirhnak pakhat le pakhat karlakah a fiang lo mi fiangnak, le kan sakhuanakih Pathian thu ngialngan kan hmuhsuak theinak lamzin pakhat a si. Curuangah ka ca siartu pawl hmai ah Thuthiang sung ihsi lakkhawmmi thianternak ih umtuzia hrilhfiahnak pawl hi a fiang thei bikin a dotdot in ka run tarlang ding.

1.                     THIANTERNAK timi cu zumnak dik neitu khrihfa tinte hnenah a ummi Khrih thawn pehzawm awknakah a lohtheihlo in a rahsuakmi a si. "Zokhal ka sungah a umih kei khal a sungah ka um cih mi cu rah tampi a rah ding" (John 15:15). Rah a nei lomi hnge cu a nungmi Grape hnge tak tak a si lo. Khrih thawi pehzawm awknak thinlung le nunnak ih thathnemnak a nei lomi cu Pathian hmaiah zianghman santlailo a si. Nitin nuntudan thianhlimnakah zianghman hmasawnnak neilo zumnak cu ramhuai pawl zumnak thawn danglamnak a nei lo. Cucu 'Zumnak Thi' a si. Ziangruangah tile cucu a mahte lawngin a um. Cucu Pathian pekmi a si lo. A thangso mi le hma a sawnmi zumnak a um lonak hmunah Khrih zumnak taktak a um lo. Zumnak dik cu duhdawtnakin a cangvai. Cui zumnak cun tlennak parah lungawinakin Lalpai hrangah a nunter. Cui zumnak cun a hrangih a thi tu, amah rundamtui hrangah thil tamtuk ka tuah thei lo a si ti a theih ter. Tampi ngaidam a si vekin tampi a duhdawt. Thisen in a tlengfai zomi cu engah a nung. Khrih ah ruahsannak nung a nei tu cu Khrih a thianhlim vekin amah le amah a thian aw a si (James 2:17-20; Titus 1:1; Kal.5:6; I John 1:7; 3:3).

THIANTERNAK cu hrintharnak ihsi suakmi le a zulhpeh dingmi hrimhrim a si. Zokhal piangthar le sersiam thar a si mi cun mizia thar le umtudan thar a nei ih a kumkhua in nunthar in a nung ringring. Piangthar ti aw si leitlun tisa sinakah le sual lakah pawisak nei lo ih duhtawk a tlangleng lai thotho tu cu Pathian thawkkhum lomi piantharnak a si ih Piantharnak thu taktak zirhtu in khui hmanah a zirh dah lomi a si. Cuti siloin St.John in a simmi sawn cu 'Pathian ih hrinmi cun sual a tuah zawmlo ih, 'diknak in hna a tuan,' a unau a duhawt, amah le amah a kilhim aw aw ih leitlun a neh,' a ti (I John 2:29; 3:9-14; 5:4-18). A tawizawngin, thianternak a um lonak hmunah piantharnak a um lo. Rinhlelh ding um loin hivek zirhnak cu mi tampi hrang ahcun thu harsa a si. Asinan, a har maw harlo maw, Baibal thutak fiang felfel a si. Hitin ngan a si, "Zokhal Pathian ih hrinmi cu a sungah Pathian nunzia (cii) a taangih sual a tuah zawm lo," ziangah tile amah cu Pathian hrinmi a si (I John 3:9).

3.                     THIANTERNAK cu rundammi sinakah a tul tengtengmi Thlarau Thianghlim cencilhnak langtertu a si. Zokhal Khrih ih Thlarau nei lotu cu Khrih ta a si lo (Rom 8:9). Thlarau Thianghlim cun minung thlarau sungah zetnak le daithlannak a suahter lo: nunnak , thinlung le nuntudanah langsuakin mi a cencilhnak hi theihtheih in a tuah ringring a si. Paulin thlarau rah a simmi cu: duhdawtnak, lungawinak, hnangamnak, thinsaunak, mi zangfahnak, thatnak, rintlakmi sinak, lungnemnak, tangdawrnak, sup awk theinak tla an si (Kal.5:22,23). Hi pawl umnak ahcun thlarau a um a si. Cu pawl a um lonak ahcun minung cu Pathian hmai ah mithi an si. Thlarau cu thli thawn tahthim a si ih, tisa mitin hmuhtheih a si lo. Asinan, thli a um ticu thlihrangin thingkung le meikhu a hranmi pawlin kan theihthei vekin mi pakhatkhat sungah Thlarau a um ti khal a nunih a rah suakmi pawlin kan theithei a si. Thlarau ah kan nung lo ahcun thlarau kan nei maw neilo ti ruat awk rero cu atthlak a si (Kal.5:25). A tawi zawngin hihi a ciang tin kan ruat thei, nun thianhlimnak a um lonak hmunah Thlarau Thianghlim khal a um lo. Khrih in milai parah Thlarau in hminsinnak seal a khenmi cu thianternak a si. 'Pathian Thlarau ih a hruai mi pawl, anmah pawl lawng, Pathian ih fate an si' (Rom 8:14)

4.                     THIANTERNAK cu Pathian hrilmi pawl hminsinnak a si. Hrilmi pawl an mipum zat le an hmin pawl cu thuhruk a si. Rinhlelh ding um loin Pathian huham cahnakin fimkhur zetih retin milai hnenah theihtermi a si lo. Nunnak cabu ah kan hmin a tel le tello cekfel dingah hi leitlun kan um laiah kan hnenah thu pek kan si lo. Asinan, hrilcia mi pawl awlsam zet le fiang zetin theihtheinak a um a si ahcun nun thianhlimnak hi a si ding. Hihi ciang zetin nganmi a si, 'Thianternak sungah hril' an si: rundamnak ah thianternak sungin thlanciami' an si: 'mi thianghlim si dingah leilung hram toh hlan ihsin Khrih sungah hrilcia' mi an si. Paul in Thesalonika zumtu pawl nunnah tuannak nei 'zumnak,' a cangvaimi 'duhdawtnak' le thinsau 'ruahsannak' pawl a hmuh tikah 'Pathian hrilciami nan sinak ka thei' a ti (I Pet. 1:2; The. 2:13; Rom 8:29; Eph.1:4; The 1:3,4). Zokhal, amai duhthlannakin le amai mizia hrimhrim in sual sungah duhtawk nung cingin Pathian hrilmi ka si ti ih porh aw rero tu cu amah le amah a bum aw rero ih bawrhhlawh zetin Pathian a thangsiat rero a si. Minung hi ziangvek a si ti theihciang a har ruangah, mi tampi an sivekin, a pawnlangih sakhua langdan mawi zetzet pawl cun thinlung ten hngal zetin ti awk ter nak a suahter thei a si. Asinan, ziangmaw tetal thianternak langnak a um lo ahcun hrilcianak a um lo lawlaw ti ciang mei ding kan si. Kawhhran thuzirh hin fiangzet le dikzetin a zirh, 'Thlarau Thianghlim in Pathian mi hmuahhmuah cu a thianter'.

5.                     THIANTERNAK cu hmuhtheih ringring a si. A luan suahnak kawhhran lu vekin thianternak hi 'thuhtheih a si lo,' ziangthing khal hi a rah in theihtheih a si’ (Lk.6:44). Thiantermi zumtu cun amai tawntaihnak le thatlonak pawl a hmuh tikah a nunah porh awknak um loin phahniam awknak lawngin a khat ding. Moses kha tlang par ihsin a rungtum lai vekin a hmel  eng a thei aw lo ding. Tuu le keel tahthimnak ih midik pa bang khan a Lalpai hminsin tlak le lawmtlak thiltha ziang ka tuah ti a thei aw lo men ding. Ziangtikah saw na rilrawng kan lo hmuh ih rawl kan lo pek dah? (Math.25:37). A mahte a hmu aw maw hmu aw lo maw, midang in a nuntudan, a cangvaihdan, a duhnunnak le a thawmvang hin mi naran thawn an bang awk lozia an hmu ringring ding. Thianternak ti ruahnak hi nun thianhlimnak hmuh ding a umlo ahcun, umze nei lo le tongkam hmansual men mi a si. Eng cu a dim zet ding nan inn sungah mei tle dekdo te a um a si ahcun hmuh thotho a si. Nunnak ah tha a mal zet ding nan thisen malte a khawh rero lai a si ahcun theih thotho a sivekin nun thianternak khal a mal zet men ding nan theih a si thotho ding. Khristian ti aw si nunah thianhlimnak zianghman hmuh ding um loih leitlun mi sinak le sualnak thawn a buahcih aw ringringtu cu dawtmuhlum tumpi Baibal in a pawm lomi a sim dah lomi khristian sinak neitu a si..

6.                     Cuitlunah THIANTERNAK cu zovek zumtu khalin mawhphurhnak an neihmi thil a si. Hitin ka sim tikah ka sim sual lo ding. Mi zokhal leitlunih a nungdah mi hmuahhmuah cun Pathian hmaiah mawhphurhnak an neih vekin ni neta bik ni ah mihlo pawl hmuahhmuah cu simding nei loin ngaidam thei lo mi an si ding . . . ? Zovek zumtu khal nun thianghlim nunih nung dingah pawimawh zetin le a hleice in mawhphurhnak pek an si. Annih cu midang bengih mitcaw le ti tharlomi an si lo; Pathian ah an nungih theihnak le eng nei in an sungah nuntudan thar an nei a si. An thianghlim lo a si le zoih mawh saw a si ding? Anmai mawh a si lo maw? Thianter an si lole, zosi an mawhthluk ding? Anmah thotho a si lo maw?  Pathian, zangfahnak, thinlungthar le nuntudan thar a pe tu in Amah cawimawi in an nun lo ahcun zianghman ngai thiamnak a pe hai lo ding. Hi thu hi hlapi ah theihhngilh ta mi a si. Khrihfa ti  aw ve mi mi pakhatkhat in daiziar to men in, thianternak dinhmun niamzet ahcun lungawi tawkin (titekti tal a rak neihve a si le), cuticun daizetih nungin 'zainghman tuahtheimi ka nei lo' a lo ti a si ahcun zangfah umzet hmuhnak le zianghman theilo pa/nu a si. Cuvek milai kan si lonak dingah mah le mah kilhim awk tum cio uhsi. Pathian tongkam in zumtu pawl hnenah a sim ringring mi cu mawhphurhnak le tuanvo nei milai an si, ti a si. Misual rundamtu in zangfahnakin siamtharnak in pekih a thlarau in in kawh a si ahcun cui zangfahnak cu hmang dingah le itthat men lo dingah phut kan si ti thei ding kan si. Zumtu tampi in Thlarau Thianghlim an rak riahsiatter ih hmantlak lo le um remlo khrihfa an cannak hi thu theihhngilh hmannak ruangah a si.

7.                     THIANTERNAK cu a thanglianmi le a dawtdawt ih ummi a si. Mi pakhat cu thianhlimnak lamah dawtkhat hnu dawtkhat a kai vivo thei ih tikcu can khatkhatah nidang hnakin a thianghlim cuang dinhmunah a thleng thei a si. A zumpek hnakin thiamcoter cuangmi le zangfah cuangmi vekin a thei aw men ding nan cucu a si thei lo. Thianternak cu sang vivo dinhmun a thlengthei, ziangah ti le a nuntudanah zangfahnak cu a cak deuhdeuh, kau deuhdeuh le thuk deuhdeuh in a nunpi thei. Kan lalpa'in a thlacamnak netabikah 'thianter hai aw' a ti tikah hihi a lailang. Cun Paul in Thessalonika zumtu pawl hrangah thla a cam tikah 'Daihnak Pathian in a lo thianter' a ti (John 17:17; I The. 5:23). An pahnih in thainternak a thansoh vivo theizia an langter. Asinan, khatlamah, thiamcoter hai aw tihi khuitawk hmanah kan hmu lo, ziangruangah ti le thiamcoter zomi an si hnu ah thiamcoter deuhdeuh theih a si lo. Belhcawp (aiawh) thianternak zirhnak hi Baibal ah zianghman tansan ding ka hmu lo. Himi zirhnak cu ka hnen ahcun thil bangaw lo cawhpawlhnak ihsin thilsual tumbik rahsuak tu a si tiin a lang. Hihin khrihfa mi ropi taktak pawl hmuhtonmi thawn a kalh aw in ka hmu. Pathian mi thianghlim bik pawlih thurualnak an neihthei mi cu hitin a si, An nunah Pathian thawn an naihawk zatin an thlarau nun ah a thanglian terih an hmuh tam deuhdeuh in an tongtam deuhdeuh ih an zum deuhdeuh. A tawizawngin, Piter in Paul ih tongkam hmangin zum tu pawl a fawrhfial nakah 'thang vivo uh' a ti vekin zangfahnakah an thang vivo (II Pet. 3:18; I The. 4:1).

8.                     Tuih thianternak ka sim rero mi hi thuthiang 'thil' sungah thukzetin a thum aw mi a si. 'Thil' ka ti tikah hin, Baibal siarnak, mimal thla camnak, zumtu unau pawl thawn Pathian biaktlangnak, Pathian thu ngainak, Lalpai zanriah kilkhawmnak pawl hi a si. Awlten ka lo sim. Zokhal Pathian in zumtu pawl hmasawnnak dingih a rua-hman cia mi 'thil' pawl a ngaihthah tu cu thianternak ah thansoh ding a beisei thei lo. Pathian mi thianghlim ropi pawl lakah himi thil pawl a ngaihthat tu an um dah lo. Hi hmanrua pawl hi Thlarau Thianghlim in minung thlarau hnenah zangfahnak a tharter ringringnak le minung sunglamah hnatuan a thawhzo mi  ti-cak sinsin dingin a hnatuannak hmanrua ah Pathian ruatmi an si. Mi hrekkhatin hi pawl hi danih zirhmi a si tiah an ti men thei. Asinan, kan zumnak hrangah ‘tuarnak um loin thlarau lam hlawknak a um thei lo' ti thu phuan hi dung ka sip dah cuanglo ding. Lothlo pa pakhatkhatin a lo ah thlaici tuh ta belbelin thlairah lak a cut tiang vehvai nawn loin umsan men sehla a hnatuanmi pitling ding ruahsannak kan neih thei lo vekin, zumtu felfai te ih Baibal siar dahlo, mahte thlacamnakin Pathian thawn pawlawknak nei dahlo, le cawlhni hmandan khalah mumal neilo ih tisa nuamnak menah a rak hmang awtu le a sakhuanak hrangah Pathian in ziang a phut ti a ngaihsak lo tu pai hnen ihsin thianhlimnak hmuhding cu beisei ding a um lo. Kan Pathian cu a rua-hman cia mi 'thil' hmangin a fa lei nunah hnatuan tu a si. Curuangah mi pakhatkhat cu Pathian in a fale pawl hrangah a rua-hman ciami thil pawl ngaihsak lo tu cu amah le amah mi thianghlim zet vekin a um awkter hmanah Pathian ih thlawsuahnak famkim co tu a si dah lo ding.

9.                     THIANTERNAK cun zumtu pakhatkhat sunglam nunah thlarau lam buainak a kham lo. Buainak ka ti tikah zumtui nitin nunah ton dingmi, sunglam nunthar le nunhlun a silole thlarau le tisa a sual awmi hi ka ti duhsan a si (Kla.15:17). Cuvek sunglam nunah a sual aw buaimi hi zumtu mi pakhatin a tuar tikah thianter a si lo tinak a si lo. Hi pawl hin zumtui dinhmun a ti lang sawnih mi pakhat cu a thi lo ih a nung ti theihtheinak a si sawn. Khrihfa pakhat hi sungmuril daihnak men lawng a si lo, sunglam nunah tisa le thlarau a sual aw rero mi a um sawn a si.Curuangah, mi pakhat cu zumtu tatak a sinak hi a sunglam ihsin daihnak a luangliam nun in maw, a tisa le thlarau an do awknak in maw theihtheih a si ding. Hitin ka sim tikah 'sual neilo, famkim khristian nun' zirhnak pawm tu, khrihfa nunsang nei ti awtu pawlih hmuhdan thawn a kalh aw a si ti ka theihhngilh lo. Cubak cu ti ngaihnak a um lo. Thutak cu rem awknak manah pek ka siang lo. Ka simmi pawl hi Rom cakuat bung 7 nakih Paul tongkam pawl hin an nemhnget a si tin ka ruat. Ka ca siartu hmuahhmuah in Rom 7 nak hi fimkhur zetin nan siarih nan zir dingah ka lo duhsak. Himi bungcang hin mi piangthar lo a silole nauhak le khrihfa nunih a tuhhnget aw hrih lo mi pai thu a simmi a si lo ih Pathian thawn thuk zet pawlkawm awknak a nei ringring tui hmuhtonmi le thianter rero mi pai hmuhtonmi thu a simmi a si sawn. Mai nunah hmuhtonnak  la nei  lo tu in 'ka sung murilin Pathian ih danah ka lung a awi' a ti thei lo ( Rom 7:22). Cuitlunah hi leitlunih a rak nung dahtu Pathian mi thianghlim pawl hmuhtonmi in a dik ti a nemhnget a si. A dik ticu an ca nganmi, an thu hla nganmi le an nunnak pawl hin a langter. Hi pawl hi ka zum ih sunglam tal buainak hi zumtu pakhatkhat nunah a thianghlim lo ti theihternak a si lo ti simdingah ka thukthun dah lo ding. Cun sunglam talbuainak in a luat lo ruangah amah khal ti thian a si lo tiah ruat ding a si lo. Cuvek sunglam nunih talbuainak ihsin zalennak taktak cu vanramah kan nei leh ding. Hi leitlunah tisa thawn thenhnih aw in Satan le Leitlun ih thlemnak ihsin kan zalen taktak dah lo ding.Cucun voi tampi zumtu pawl lungawinak a ti siat theu a si. Khrihfa mi thabik pai thinlung hmanah a thinlung sunglamah a elaw rero mi in a luahkhat theu ding. Milai thinlung cu ralkap bur pahnih in an luah a si. Kawhhran thusuah hleithumnak le hleinganak hi kawhhran misa pawl in thaten ruat cio hai seh. Hrintharmi pawl sunglamah tisa mizia ciangkuanglo tak cu a tanglai a si. 'Khrih ah a piangthar zo mi le ti hnimnak la zo tu pawl khal hin vawi tampi a diklo mi kan tuah a si, cule sualnak ka neilo kan ti a si ahcun kanmah le kanmah kan bum awaw ih thutak cu kan sungah a um lo’.

10.                   THIANTERNAK cu milai thiamcoternak a si lo, asinan Pathian a ti lungawi. Hihi a makzet vek a bang dingnan, thudik a si. Leitlunah a rak nung dah mi thianghlim pawl ihsin a thianghlim bik pai tuahnak hman hi, a tam le a malmen, palhnak le famkimlonak a um thotho a si. An tumtahnak in maw, an umtudan inmaw, an ruahnak in maw, an tuahnak le tongkam in maw diklonak le famkim lonak ih khat 'sualvar' hnakin an tha deuh cuang lo ih Pathian thinhengnak le mawhsiatnak phu hrimhrim mi an si. Cuvek tuahnak pawl thawn Pathian thuthennak hmai ah ka ding dingih ka tuanhank in ka sual leiba a pe thei  ih vanram thleng tlak ka si tiah a ruat rero tu cu mi aa a si. Dan ih hnatuan nakin ziangvek tisa hman thiamcoter an si dah lo ding. Hitin ka sim, 'milai cu danih tuahnak tello, zumnak in thiamcoter an si' (Rom 3:20-28). Pathian hmaiah diknak thawn kan lang theinak cu, midang diknak ruangah a si-kan aiawh le kan palai, Lalpa Zesu Khrih ih diknak famkim, kanmai hnatuannak a silo, amai hnatuannak liolio in vanramah hmin kan neih theinak a si. Hihi thutak theihpi ngam kawpih kan pawm dingmi a si. Hi hmuahhmuah lakah Baibal in danglam zetin in simmi cu thiantermi pawlih tuahnak thianghlim lawng hi famkimlo zet cingin Pathian mithmuh ah lungawinak a si (Kol.3:20). A mithmuh ah a duhmi pawl kan tuah ruangah (I John 3:22). Himi zirhnak hi hnangam thlak zet a si ih theihhngilh hlah uhsi. Nauhak te pakhat cun a pai a fial mi pangpar fate pakhat sar nak inmaw, inn sungah lungawi zetih a pa a lawmrero nak inmaw a pai lung a awi ter vekin, vancungih a ummi kan Pa cu a fale pawlih tuahnak famkim lo zet parah a lung a awi a si. Nauhak te pakhat cu a pa in tidai suak a fial tikah a bah rero ih a  tidai suakmi in amah a tawihciar tlunah a pai hnen a thlen tikah cun zianghman  a pa in in ding a hmu lo nan, a pai thu ngaiin a thei tawk a zuam rero ruangah, tap hnianghniang in a pai hnen a thlen tikah a pa cu a lung a awi ngaingai a si. Pathian cu milai bawmtul in zianghman tlaksammi a nei lo. Asinan, milai in Fapa ropitnak kan tawm ve theinak dingah rawngbawl dingin mawhphurh pek kan si sawn. Kan tuahnak ih thatnak, tam le tamlo, kan cah le cahlo pawl kha zoh men loin kan cangvaihdan, kan tumtahnak, kan nuntudan, le kan hmalak dan pawl kha a zoh ih Pai duhmi tuah kan zuam rero nakah kan tuahmi cu ziangtluk famkim lote hman siseh la Pa’i lung a awi a si. A duhdawtmi a Fapa ih unau in in ruat hai ih kan parah a lungawinak cu A Fapa ruangah. Kawhhran misa zokhal himi a eltu cu Baibal kha thaten zohsal seh.

11.                   THIANTERNAK   cu thuthennak niah a lotheihlo ih tulmi, kan sinak langter tu ding a si. Kan zumnakah thianternak zianghman a umlo ih mit hmuhtheih ding ziangtal a um lo a si ahcun Khrih ka zum ti ih au rero cu umze nei lo a si. Lal tohkham Varpi cu suah a si tikah, nunnak cabu cu on a si dingih thlan pawlin an mithi pawl cu an thlahsal ding. Cuticun mithi pawl khal Pathian hmaiah thuthen an si tikah thianternak cu a lotheihlo ih theihtheinak tulmi a si ding. Thianternak um loin Khrih ah zumnak ticu a um kel lo thil a si ih thianter lomi hmuahhmuah cu ziangvek zumnak khal rak nunpi hai sehla mawhsiat in an um lak men ding. Cumi niah thianternak ti lo zianghman pawmtlak theihtheinak a um lo ding. Cumi niah thu in sut dingmi cu ziang kan sim le ziangtin kan ko aw ti a si lo ding, ziangtin kan nung tile ziang kan tuah ti a si sawn ding. Zohman hinah mah le mah bum aw hlah seh. Hmailam hrangah a ciangmi thil a um a si ahcun thuthennak cu a ciang mi a si; cui thuthennak thuthawn pehaw in a ciangmi pakhat a um a si ahcun minung pawl tuannak le tuahnak cu zohsak le cekfel thluh a si ding (John 5:29; II Kor.5:10; Thupuan 20:13) Tuannak in zianghman a coter theilo tiih ruattu cu theinak neilo Khrihfa a si. Pathian thuthennak hmaiah rundammi a si ti theihtheihnak zianghman um loin dinding hnak cun rak suak lo lawlaw in minungah rak piang lo lawlaw sehla a hrangah a tha sawn a si tihi a mit onsak a si hnu lawngah a hmufiang thei ding.

12.                   A netabikah, thianternak hi vanram umdingih zirh le timtuahnakah a tul hrimhrim mi a si. Mi tamsawn cun an thihtikah vanram kai dingah an zum aw, asinan mi hrekkhat cun vanram cu an ta siin an thlen ve tikah an nuam aw ve kei maw tiah an tih. Vanram cu a thianghlimmi Pathian ih umnak hmun a si ih hmun thianghlim a si a tul, a luahtu pawl khal an thianghlim ih hnatuan ummi pawl khal an thianghlim thluh. Vanramah nuam ve thei dingin leitlun kan um laiah hin zirh le timtuah cia kan tul ti hi a fiang a si. Misual pawl thianternak dingah Purgatory (mithi khau ih sual thianternak) timi zirhnak hi minung bum awknak belhcawp menmi a si. Baibal in khuitawk hmanah cuvek a zirh lo. Kan thihhnu ah cawimawimi siin mi thianghlim kan si ding a si ahcun kan nun lai ah ti thian hrimhrim kan tul. Mi tampi ih duhzetmi ruahnak, mi thi pawl an thleng awknak dingah sual ngaihdamnak le famkimnak lawng an mamawh ti zirhnak hi milai suangtuahnak men lawng a si. Thlarau Thianghlim hnatuannak kan mamawh vekin Khrih hnatuannak kan mamawh, thinlung-tharternak kan mamawh vekin thawinak thisen khal kan mamawh, cun thiamcoternak kan mamawh vekin thianternak khal kan mamawh. Mi tampi in an thihzawngih an ihkhun par in 'Lalpa cu ka sual i ngaidam dingah le cawlh hahdamnak i pe tu dingah ka mamawh' tihi an sim theu mi a si. Hitivek ih sim theutu pawlin an theihhngilh mi cu vanramah a nuam aw thei dingmi thinlung kan neih lo ahcun vanram cu kan hrangah umze nei lo a si ding ti a si! Thianter lomi pa pakhat kha rinlopin vanramah kai hruak sehla, ziangsaw vanramah a tuah ding? Hi thusutnak hi hmaton in zoh tha hnikseh. Zohmanin amai sinak thawi bang aw lo, a duhdan thawi ral aw mi hlir umnak hmun, a duhdan le a nuntudan mizia thawi bang aw lo hlir umnak hmunah a nuam aw thei an um lo. Curuangah khaupi kha thir bawmte sungah a nuamawk tikah, kel kha tisungah a nuamawk tikah, sumbuh in sun niling lai khi nuam a ti tikah, nga khalin leipho car lakih um nuam an ti tikah thianter lomi pa pakhat khalin vanram cu nuam a ti ve ding ti ah mi hrekkhat ruat vek hin ka pawm thei ve pei maw?

                        Thianternak thu thawn pehaw in thutlangpi hleihnih ka tarlangmi pawl hi an dik a si. Curuangah ka ca siartu hmuahhmuah in thuk zetin nan theihfiang thei ding ka lo duhsak. Pakhat hnu pakhat ciangzetih simfiangmi a siih mimal tin in thinlung le ruahnak ti-tak zet ih an ngaihtuah a phu a si. A hrekkhat cu eltu le kalhtu tla an um men ding nan ka tarlangmi pawl hi pakhat hman a diklo tiih hlawnthlak ding na hmuh ding ka zum lo. Cuhnak cun hi pawl hi fiang zet le famkim zetih na theihtheinak ding ka lo duhsak sawn. Ka sia-tha-theihnak ih ka zum le duhmi cu thianternak hmuhdan dik hi mi tinkim in nei thei dingah mi bawm hi a si.      

II.         THIANTERNAK MITHMUHTHEIH IH THEIHTHEINAK

                        Ruatkhawm dingah ka rak rua-hman ciami a pahnihnak ka sim hrih ding. Ziangtin thianternak cu mithmuh theih in kan thei thei, ti a si. A dang zawngin ka sim le, thiantermi cun ziangvek mit hmuhtheih theihtheinak a nei ding? A parah ziangvek hmuh ding kan beisei ding? Hihi thu kau le harsa zetmi a si.

                        Hihi a kau, ziaruangah tile hivek ca hnah parih telh thei lo dingmi, cipciar zetih telhtulmi a um ruangah a si. Hihi a har, ziangruangah tile, a do kalh zawng telh loin simfiang a theih lo ding. Ziangkhal va sisehla thutak cu ziangvek kalhki nak lak khalah sim hrimhrim dingmi a si.

1.                     Thianternak taktak cu sakhua thurelnak le leitlun sakhua mi sinak menah a um lo. Hi thu hi theihhngilh dah lo dingmi a si. Tulai sanih fimthiamnak le thusim thiamnak phunphun a thangso rero mi hin ralrinnak au aw suah dingah in phut a si. Mi tampi in Thuthangtha cu an thei tamtuk. Cule an thu theihmi cu tongfang nal zetzetin an thei theu nan a thu tlangpi pawl thlei dang thiam ding khawpin sim an si lo theu. Cuitlunah vawitampi cu khrihfa diktak sihmang ka si ti aw ding khawpin zirhnak thu pawl tla an sim ve theu. A tak ahcun hi pawl hi theih duh um lo zet le daithlang tongkam an si ih tongfang tampi an hmang sual theu ruangah Baibal sungih Pathian tongkam pawl hi Pathian in san a neihter lomi vekin san an neih ter theu. 'Piantharnak,' 'Rundamtu' 'Thuthangtha,' 'Daihnak,' 'Alakih zangfahnak' tivek Pathian thu thianghlim sungih tongfang a phunphun an hmang theu nan anmah cu sual rawngbawltu dinhmunah an dingih leitlun hrangah nung siin Thuthiang sungih tongfang pawl hi milai mit hmaitha hmuh duh ah an sang theu. Hihi Pathian hmai ah tenum zet a si ti cu rinhlelh ding a um kei maw? Camsiatnak hnakih a tha deuh fang, thukam awknakah Pathian hmin a lakih hmangtu an si? Lal Zesu Khrih in rawngbawlnak dingah kan lei lawng hi a si lo pe dingah in phutmi. Pathian in a minung pawl hi thawl kawrawng, darsumsel, le talhkuang on vekih on culci men dingah in siang lo. Kan 'lei le tongkam' lawng si loin thutak le tuahnakah thianter dingmi kan si (I John 3:18).

2.                     Thianternak taktak cu reilote sakhua lam hmuhtonmi menah a um lo. Hi khal nasaten ralrin pek tulmi a si. Mission khawmpi le thangphawknak khawmpi pawl hin ramsungah mi ngaisan an hlawh zetih phurnak tampi a suahter theu. Ramsung kawhhran hmin in thlawsuah vanruah a dawngih cangvaihdan thar nei ding a bang theu. Cuvek cangvaihnak ruangah Pathian hnenah lungawithu kan sim a tul. Asinan, hi pawl hin thatnak a neih vekin khatlamah tihnunnak a um ve. Sangvut ci cu vawrh a si nak hmunah Satan cun a thlaici a rak vawrh ve. Hihi tih a nung men ding. Mi tampi cu Thuthangtha an ngai tikah an thinlung a khawngih thlarau cangvaihnak thawn an ding tho vek a bang nan a takih an sunglam nun ahcun zianghman thleng awknak nei lo an rak si theu. Ramsa phurnak vek fang, midang an phur le an tap hmuh tikah hmul tho suarso in rak phur ve meimei hi an dinhmun a rak si theu. Khaw in hnen mi thi an um tikah duhdawt lem lo mi hman sisehla a tap thiam zetin awlawh an sam tikah mai lungzur zawng rak ruat ve tahratin lungzurih rak tap ve vek fang an si. Hliamhma an tuarmi cu vunhman hlenlo ding a rak si. Jesu in thuthimnak a simmi lungto lakih a tla mi thlaici vek an si, “Lunglak theitu” fang an si (Mth.13:20). A reihlanah leitlunah an kir salih a hlan hnakih hak sawn le sual sawnah an cang. Jonah ih umkuang bangin zanah an hung thangih zanah an hlo sal lala. Hihi theihhngilh hlah uhsi. Tulai sanih pawnlang ti damnak le daihnak a um lo nak hmunah 'daihnak' 'dainak' tiih au khuannak lak ihsin ralring uhsi. Sakhua lam phurnak a neitu hmuahhmuah hnenah Thlarau Thianghlim pekmi a thuk le a hngetkhohmi thianternak a umlo nak hmunah duhdawtnak thawn thinlung pe lo dingin fawrhfial uhsi. Sakhua diklo phur hlawptlo thlarau thangphawknak thawmvangin mi pakhat pai sungihsin thlarau sual kha dawisuak a si ih reilote ah  a inn bangah a ra kir sal tikah a letsarih in a rualpi pawl a rak sawm hai ih cui milai pa cu a hlan hnakin sual deuh ah a cang. Nuam teten a hram thawk ihsin harsatnak tinkim lakah tuarfainak thawn a nung zawm vivo mi thlau nun hi zianghman ruat ta loin hmakhatte ah a thawk hlawkmi, nuam teten dugnlam zohsal, Lot nupi vekin leitlunah a herkir salmi hnakin a let thawng thawng khatin a tha deuh a si. Hihi ka phuang ngam a si, sakhua phurnak ka nei ve ti ruangah Piangthar le Thlarau Thianghlim thiantermi ka si ve tiih a ruat aw mi pawl dinhmun hnakin thlarau dinhmun tihnung a um lo a si.

3.                     Thianternak dik cu pawnlang dan pa-ngai le lenglam sakhuami sinak menah a um lo. Hivek pawnlang le dan pa-ngai ih sakhuami sinak hi riahsiatthlak zet asinan kan hmuh tlangpi mi a si. Mi thawng tampi in thianhlimnak cu tisa sakhua mitha sinak ah a um ti in an ruat. Khawm awk ringring, Lalpai zanriah kil ve ringring, rawl ulhnak, thawhhlawm peknak, mi thianghlim pawl lakih um duhnak, khawmnak ih hawiher le lukun dan pawl, mithmai retdan le taksa cangvaihdan pawl, hnipuan phun dangdang hruk nak, khros zuk phunphun tarnak, mi pawlkawm thiamnak, mitin hnenah hnih zuamzo theinak pawlah hin thianhlimnak cu a um a si tin an ruat. Cuticun hivek cangvaihdan pawl hi mihrek cun thinlung taktakin tuah in thlarau lam hmasawnnak a um a si tin an ruat. Curuangah mi tampi thinlungah hivek pawnlang le lenglam sakhuami sinak hin sunglam nunih thianhlimnak taktak ai a awh pang ding ti ka phang. Cuvek a si ngaingai tikah thinlung thianternak hi an ngai nep a si ti ka fiang. Hi hmuahhmuah lakah, pawnlang sakhuanak, milai phurnak thluntu pawl le leitlun mi dan-pa-ngai ih khrihfa sinak neitu pawl hin hivek zianghman umzia neilo cangvaihnak pawl lakah ningzahnak sete hman nei loin an lu an phimmi hmuh tikah hi thu hi fiangzetin tarlangih simfiang a tul a si ti ka thei. A takih thianternak fawrkhat te hman a um lo lai khalah tisa rawngbawlnak ropi taktak a um thei a si. Cu pawl cu tikcu a kim tikah satan in  a mi bumnakah thlaici a rak cin ve mi, Lalpa'n a sim cia mi kha a si ti mi zate theih a si lai ding.

4.                     Thianternak cu dinhmun hlun kha bansan tahratih milai hnatuan mawhphurhnak pawl bansannakah a um lo. Cuvek cu sankhat hnu sankhatah mi tampi in thianhlimnak an rak hawl dan a si theu. Sualnak le bawrhhlawhnak ihsin luatih mi thianghlim ropi si tumin thulolak ruahnak tha lole diklo an thlunih mi tampi a zateltelin mahte umduh ah hramlakah phum an si. Nunua mipa ti um loin a thawng teltelin Baibal tlawng, zirh awknak tlawng pawl le mi thianghlim umnak hmun pawlah an mahte an tar aw (a hrek cu an vai an tawi). Ziangvek thirtum le talhtum thaw khalin thlarau saul hi an dawi hlo thei lo a si ti an theihhngilh. Khui tawk hmunah an umkhallen sual hrampi, an thinlung cu an phur vivo a si. Puithiam nu maw Puithiam pa sinak le Baibal tlawng le zirnak hmunih cenkualnak hi thianternak lamzinpi a si lo. Thianhlimnak taktak hin harsatnak a hrial ter lo, a tong terih a nehter a sawn a si. Khrih in a mi pawl a hmuhter duhmi cu, a zangfahnak cu thinghnahhring  daihnem hnuai lawngah a thang theimi a si loih ziangvek nun khawsak dinhmun harsa lak khalah a thangso vivo thei mi hak remrem a si, ti a sisawn. Thianternak a hramtawhnak taktak cu thil bal tawm lakih cite bangin le thimlakih eng vekin, Pathian in in kawh laiah kan umnak le dinhmunah kan mawhphurnak le hnatuannak ihsin a thawk sawn a si. Lungpuk sungih a thup aw mi pa hi thianhlimtermi a si cuanglo. Thuthianghlim vekin thiantermi cun bawi, sal, pa  fa dinhmun in maw, insang in, lamzin parah, hnatuannakah sumdawnnakah le ziangvek hmun khalin milai dinhmun zir si loin ziangtiak lai khalah Pathian a cawimawi sawn. Lalpa in a thlacam netnak ah hitin a ti, 'Anmah pawl hi leitlun ihsin la suak hai aw tiah ka lo dil lo, asinan thilthalo lak ihsin humhim hai aw tiah ka lo dil sawn a si' (John 17:15).

5.                     Thianternak cu pawnlang tuahnakah a thum aw lo. Atum le afate ti um loin nitin nunpi mi cangvaihdan, sunglamg thlarau nun ihsin a lang suakmi thlarau mizia sawn a si. Thinlung cu taksa sung murilah a um vekin thianternak cu thinlung sungmurilah a umih nuntudan ziangkimah a lang. Tipam lenglam ihsin kut thawn pam lawngah tidai a suakmi vek a si lo. Asinan, catbang loin a tidai a suahnak cirh vek a si sawn. Herod hman kha a thinlung cu Pathian hmai ah a sual zetnan Tihnimnak petu John thu simmi kha a theih tikah thiltha tampi a tuah ve a si (Mk.6:20). Tulai sanah mi tampi cu thiltha tuah dingah phurnak neih thut an hmangih thawk le khatah thinlung thar nei vekin an lang theu. Senpi vangtlang harsa tonnak, insang buaibainak, thinnatnak le damlo, hrisellonak pawl ruangah thiltha tampi an tuah theu. Cuti ih cangvaihnak an neih lai ah fimkhur zetih rak thlingthla tu cun an nunah thianternak le piantharnak taktak a um lo zia ciangten an hmu theu. Hezekiah vekih mithiang taktak pawl cu thinlung pakhat pu in an nung ding. Ziang hmuahhmuah hrangah Pathian thukam pawl hi a tha a si ti an hmu dingih zindiklo hmuahhmuah cu an hua ding (2 San.31:21 Sam 119:104).

6.                     Pathian Thlarai in a thiantermi cun Pathian thukam pawl upatnak a nei dingih nuntudan hruaitu dingah ruatin thulunnakin a cangvai ding. Dan le thukam pahra pawl hin thiam mi a coter thei lo ruangah khrihfa pawlin zianghman ngaihsak lo ih an umnak hi thil pawi ngaingai a si. Khrih zum dingah misual pawl a hruai tu Thlarau Thainghlim cun dan hmangin misual sinak mi a theihter, Khrih ah mi a hruai ih dan hmangin  zumtu pawl cu a thianter hnuah dan thlunnak hnuaiah mi a hruai sawn a si. Zesu khan dan pawl kha a ngainep dah lo. Tlangparah mipi pawl thu a sim tikah danih phutmi mizia hmuh theihdan kha a simfiang hai sawn a si. St.Paul khal khan dan pawl kha a ngai dep dah lo. Asinan "Dan cu a sidan vekih hman ahcun a tha" a ti. (I Tim.1:8; Rom 7:22). Asinan, thukam pawl kha hmangin thiamcoter si a tum tu pawl hnen lawngah “Mi Aa” tiah a rak ti hai a si. Mithiang ti aw ve si, thukam pawl zianghman ah siarlo tu cun thuphan ka per lo a ti ahcun, porh awknak, bumnak, le thinlung bawrhhlawhnak sungah a tangih thukam pasarihnak pahbal tu siin tihnung zet suangtuahnak hnuai ah a um a si.

Thiantermi taktak cun Khrih ih duhmi tuahdingah a zuam dingih Khrih in a dungthlun tu pawl hnenah nun khawsak dan ding a zirh vekin nung dingah a zuam aw ding. Khrih in a zirhmi nun khawsak dan pawl hi Thuthangtha buli sungah an darh aw, a biktakin tlangparih a thusimmi pawl ah kan hmu thei. Hi pawl hi thianhlimnak lam hmuhtu si loin khrihfa pawlin nitin nunah nunpi ding a tul lo titu cu mi aa hnak cun a zia um deuh kei, mi ngawngtawh, theihmi neilo le luhlul a si. Mi simmi rak ngai le mi ca nganmi lawng rak siar theutu mi pakhat cun hitin a sim men ding ' Kan Lalpa leitlunah a rak cen laiah khan zirhnak (doctrine) lawng a rak zirh ih nitin nun khawsakdan cu midang a dungthlun tu pawl zirh dingah a rak taanta a si' !Thuthangtha buli a pawnlang bik theihnak neitu hman in hicu thudik lo a si ti awlten a theithei ding. A dungthluntu pawlin an sim ding cu Lalpai zirhnak kha hmai lamah suahpi ringring ding a si. Thiantermi mi pakhatkhat cun hihi a theihhngilh dah lo ding, 'Tuah uh ka ti mi hmuahhmuah nan tuah a si ahcun ka rualpi nan si' (John 15:14)

8.                     Thiantermi taktak cu, Paul in kawhhran pawl hnenah ca a kuat tikah nun khawsakdan a sim hai vekin nun a duhnak le a zuamnakah a lang ding. Mi hrekkhat cun Paul cakuat pawl cu zirhnak thutlangpi le thu elawknak, thusutnak, le buainak pawl saannak, thiamcoternak, ruatcianak, siamcianak (Prophecy), le zirhnak (doctrine) pawl tarlangnak a si tiah an ruat ih cuvek ruahdan cu tulai santhar hnu lawngah a suakmi Thuthiang theih famkim lonak, milai ruahnak le suangtuahnak ihsin a suakmi a si. Mi pakhatkhatin Paul cakuat pawl hi fimkhur zetin a siar a si ahcun khrihfa pakhat cio tuanvo, nuntu khawsak dan le cangvaihdan ding fiangzetih a kawhhmuh mi le a fawrhfial mi pawl a hmu ding. Nitin ziaza, khrihfa thinlung put, pakhat le pakkhat pawlkawm awk dan, hnatuannak ah hman awk dan pawl a simmi hi awlten zovek zumtu khalin hmuhtheih a si. Himi nunsimnak Thuthiang pawl hi zumtu nun lamhruai tu dingah Pathian thawkkhumnak in a nganmi an si. Hi pawl a zum lole a thlun lo tu cun biak inn le khawm awknak hmun pawl ahcun a tlangnel zet ding nan Bible in thiantermi a timi cu a si ve lo.

9.                     Thianternak taktak cu zangfahnak ih hmalaknak, kan Lalpai zohthim ding mawi zetzet in tanta mi pawl ngaihvennak ah a lang ding. A biktak in duhdawtnak ih a hnatuannak ah a lang ding. "Nan hnenah thukam thar ka lo pe, pakhat le pakhat duhdaw aw uh, keimah in ka lo duhdawt vekin nannih khal Pakhat le pakhat duhdaw aw uh. Pakhat le pakhat nan duhdawt awknak hin midang in ka dungthluntu nan si ti an lo thei ding" (John 13:34,35). Thiantermi cun leitlunah thiltha tuah a tum ding, thil thalo le sual ti a theihfiangmi hmuahmuah cu a do dingih riahsiatnak pawl cu ti-mal in a kiangkap ah lungawinak suahter a tum ringring ding. A lalpa vek si a tum dingih mitin hnenah duhdawtnak le ngilneihnakin, tongkam lawngih 'duhdawtmi' tiah mi va ti vivo men loin tikcu remcang ih piangah maibul tan nak ruat loin tuannak le tuahnak in a duhdawtnak cu a langter ringring ding. Mahte bum awknak, theihnak cuangmuar zetih thuam awmi, mai bul hrang lawng ruat khrihfa zirhtu sang (Profesor), midang pawl helah maw vanramah an feh ti ruat lo, an pil maw an kai so ti khat ruat dah lo, cawlhni ah a tha bik le mawi bikih thuam aw, biakinn ah feh in "Number tumpi" tiih kawhmi-cuvek minung in thianternak zianghman a thei lo. Leiltunah mithiang tin a mahle a mah a ruat aw men thei, asinan vanram ahcun mithiang a si lo ding. Khrih cu, zothim ding a tuahmi pawl thlun lo tu ih rundamtu a si dah lo ding. Zumnak nung le thleng awknak a nei fel tu cun Zesui hmuihmel keng sinsin dingah cat loin a tharter ring ring (Kol.3:10).

10.                   Anetabikah, thianternak taktak cu khrihfa tuar theinak (zangfahnak) nun in a nunnakah a mahte a lang ding. Tuartheinak zangfahnak ka ti tikah Pathian duhnak ah a hngat aw mi hmalaknak pawl pakhat le pakhat theihthiamnak thawi bawmawk tonnak hi a si. Hivek hmalak nak thu hin Thuthlungthar sungah ziangtluk a sim a si tile ziangvek hmun a luah ti mi malte lawng in an thei ding. St.Peter khan kan Lalpa zohthim ding thupek in theihter tikah a biktak in in simmi cu, " Khrih a mah rori in nan hrangah harsatnak a tuarih a kai nan thlun theinak dingah zothimding a lo tanta a si. Khrih in sualnak zianghman a tuahlo, a hmurka in thuphan a per ti khal miin an thei dah lo. Miin an hmuhsuam tikah a hmuhsuam velo, harsatnak a tuar tik khalah hro a suang ve lo, sikhal sehla dikzetih thu a thentu Pathian sawn a ruahsan a si " (I Pet. 2:21-23). Hihi lalpa in thlacam in zirh tikah kan tuah dingih in phutmi pakhat a si; " Mi kan parah an mawhnak kan ngithiam bangin kanmai mawhnak in ngai thiam ve aw." Hi thu hin Paul ih thlarau rah a simmi thenthum thenih thenkhat cu hmun a luah. Pakua sugnah pathum cu, thinlung zaunak, lungnem tangdawrnak, thinsup theinak pawl hi zangfahnak ih hmalaknak a si (Kal.5:22,23). Khrihfa pawlin hi thu hi famkim zetin an ruat theu a si ti fiangten ka sim ngam. Tuarnak-zangfahnak hi zangfahnak nun dang pawl hnakin nunpi a harsawn, asinan mitampi a nehtu sawn a si. Fiangzetin kan theihmi pakhat cu : Bible ih a sim thupit zetmi thinlung nemnak, tangdawrnak, tuarfainak le ngaidamnak pawl kan nunpi lo ahcun thiantermi si awk ter tum hi umze nei lo a si. Cangvaihdan ah thintawi, nitin nunah thin heng ringring, tongkamah hriam teoteo le kiangkap minung thawi thurual thei dah lo, mi nuatat hmang, mi siatnak pawi ti lo, thung rulh hmang, phuba lak hmang, mi setet hmang- cuvekcu leitlunih khrihfa ti aw pawl lak hmanah a khat tuk -cuvek minung pawl cun thianternak thu hi an theih ding tlukin an thei lo ih khristian nun pitlin nak thu maltakte lawng an thei a si.

                        A tlunlamih ka tarlangmi pawl hi thaintermi pai nunah hmuh theih mi theihtheinak pawl a si. Pathian fa le pawl nunah hipawlhi a zaten hmuhtheih ding a si ka tinak a si lo. Hipawlhi mi pakhat cio nunah a zaten famkim zetin hmuhtheih an si lo ding ticu ka pom ko. Asinan, hipawlhi Baibal vekin thiantermi theihtheinak pawl an si ti ka fiang zet ko. A thei dah lo tu cun zangfahnak ziang tal an co maw colo ti tla an ringhlel men thei. Miin ziangtin an sim khal va si sehla thianternak diktak cu hmuhtheih a si ti thu ah dung ka sip dah lo ding. Cun, hi thianternak mithmuh ih theitheinak ka tarlangmi pawl hi a tam le a mal ti-men an dik thluh a si.

3.                     Thiamcoternak le thianternak ih danglamnak.

                        A netabikah, thiamcoternak le thianternak ih danglamnak ka run tarlang ding. Khuitawk vekah an dangaw ih khuitawk vekah an bangaw? Ka casiartu pawl zate thinlungah a thupi tuk lo men thei nan, hi thutak hi a thupi zet mi a si ih ngaihthah men ding a si lo. Thil hrekkhat cu sakhua lam thil hrilhfiahnak lawngah an tha ih Pathian thu zirhnak ah 'hmin' 'tongfang'  le 'thusutnak' pawl hi thu theihbuai deuh mi pawl hrilhfiahnak ah an tha zet. Zokhal mai thlarau hrangah a ruat taktak tu pawl hnenah ralrinnak ka pe, an thinlung cawkbuaitu khristian  zirhnak 'a bang aw lomi pawl dan awknak' pawl hi thil thupi ngaingai an si ih a sunglam nunah daihnak neih a duh a si ahcun a fiang zetmi hmuhdan nei thei dingin hawl dingah a biktakin ka forh duh hai. Thiamcoternak le thianternak hi a dang awmi an si ti kan theih ringring ding a tul. Asinan, hmun thenkhatah bangawknak khal an nei. Ziang an si ti thaten theih tum uhsi.

Cuti a sile, ziangtin thiamcoternak le thianternak cu an bang aw?

a.         An pahnih in Pathian zangfahnak liolio ih suakmi an si. Pathian laksawng sunglawi lawng in zumtu pawl cu thiamcoter ih thianter an si.

b.         An pahnih in Khrih in sankhuk thutiammi vekin a minung pawl ai a awhnak in a rak tuahsuakmi rundamnak sunglawi le ropi sungih ummi an si veve. Khrih cu thiamcoternak,             thianternak, thianhlimnak le ngaithiamnak a luansuaknak nunnak cirhti a si. Ziangkim ih hram cu Khrih a si.

c.         An pahnih in mi pakhatah ummi an si. Thiamcotermi minung cu thiantermi minung a si ringringih thiantermi minung cu thiamcotermi minung an si ringring. Pathian in     milai pakhat parih cang dingah hmun khatah a kom hai ih then theih an si lo.

d.         An pahnih in vawikhat te ah a thawkmi an si. Mi pakhat cu thiamcoter a si ve ten thianternak khal a parah a thawk ve. Amah cun a thei lo men ding nan cucu a dikmi a si.

e.         An pahnih in rundamnak ah a tul veve mi an si. Zohman hi pawl tel loin vanram an tleng dah lo ding; thinlungthar le ngaidamnak, zangfahnak thlarau le Zesui thisen, sankhuk cawimawinak hrangih tangdawrnak pawl hi mi pakhat hrangah a tul vekin midang    hrang khalah a tul a si. Pathian zangfahnak in Zesui thisen in thiamcoternak le Thlarau rawngbawlnak ih zumtui thinlung thianternak pawl cu vanram kai dingmi mi pakhat hrangah a tul mi an si.

            Hipawlhi thiamcoternak le thianternak ih bangawknak pawl an si.

                        Tucu, thiamcoternak le thianternak ih danglamnak pawl mit hmuhtheih thluk ih fiang dingin run tarlang ka tum ding.

a.         Thiamcoternak cu mi pakhat kha Zesu Khrih sugnah a dik a si tiah pawmnak, Khrih sungah miding ah siartel a sinak a si. Thianternak cu mi pakhat kha a sungmuril thianfai in diknak in thuam awknak a si. Cucu nuamtete le maltete khalin a si thei.

b.         Thiamcoternak ruangih diknak kan comi cu kanmai sungsuak asilo. Khrih kan Palai tumpi in sankhuk diknak kha zumnak in kan parah bensak cawp ih kan comi a si.

            Thianternak ih diknak kan comi cu kanmai sungsuak, fahmi, roco mi le Thlarau Thianghlim in kan suangah a tuansauakmi a si sawnih kanmah minung sinak ih tawngtainak le famkim lonak thawn a rawi aw mi a si.

c.         Thiamcoter kan sinakah kanmai tuanmi zianghman a tel ve lo ih kan tuahnak in zianghman hmun a nei lo. Khrih zumnak pakhat lawng hi a tulmi a si. Thiantermi kan sinak ahcun             kanmai tuannak hin hmun kaupi a luah. Cucu Pathian in do dingah, fimkhur dingah, thlacam dingah, harnak tuar dingah, le tuan dingah hma in laktermi a si.

d.         Thaimcoternak cu tuanthluh zomi le famkim zomi a siih, mi pakhat cu a zum ve ten famkim zetin thiamcoter a si. Thianternak cu a famkimlomi, hma sawn rero lai le vanram kan thlen hlanlo famkim dah dingmi a si.

e.         Thiamcoternak ah ti-pun le than ti a um lo: mi pakhat cu Khrih hnenah a rat tikah thiamcoter a si pekte ih a sinak vekin a kumkhua in thiamcoter a si ringring ding. Thianternak cu hmasawn vivo dingmi a si ih a mah a minung a damsung cu catbang loin      a thang vivo dingmi le a karhzai vivo dingmi a si.

f.          Thiamcoternak cun vancungramah hmin in pek ih lut ngam dingah ralthatnak in pek fawn. Thianternak cun vancung ram ih umtlak sinak in pek ih vanram kan thlen tikah nuam aw thei dingin in sersiam.

g.         Thiamcoternak cu Pathian in kanhrangah in tuahsakmi a si ih midangin awlten in theisak thei lo. Thianternak cu Pathian in kan sungah hna a tuanmi a si ih pawnlamah a langmi hi mit hmuh ihsin thuhtheih a silo.

                        Himi danglamnak pawl hi casiartu pawlin ngai pawimawh dingah ka forh duhhai ih tha zetih ngaihtuah dingah ka fial duh. Mi hrekkhat felfai taktak pawlin an sakhuanak lamah mithmai tha lole tha nuam loin an um theunak cu thu an theih pawlh theu ih thiamcoternak le thianternak thu an thleidan thaimlo ruangah a si theu. Kan ruahnak sungah himi pahnih hi thil danglam pahnih in kan theithei lo ding. Rinhlelh dingum loin thentheih an si lo. Zokhal pakhat a co tu cun a dang pakhat khal a co a si. Asinan, an pahnih kar lakah cawhpawlh theih lo ih an danglamnak khal hi rawi ding a si hrimhrim lo.

                        Himi thu tlangpi cemternak dingah tongkam tawite thawn nunih nunpi ding pawl ka tarlang dingmi lawng a tang. Thianternak ih umtu zia le mithmuh ih theihtheihnak pawl kan hmai ah tarlang an si zo. Kan nunah kan lak dingmi ziangvek ruahnak pawl ha kan thinlung sungah hunglang ding?

1.                     Thil pakhat nakah, khrihfa ti aw pawlih dinhmun tihnung zet hi kan zaten thangharh in ngaihven cio uhsi. Thianhlimnak um loin zohman in Lalpa an hmu lo ding; thianternak um loin rundamnak a um fawn lo. (Heb.12:14). Cuti a siahcun sakhaw mi ti aw pawl lakah hman tlaklo mi ziangzat saw um ding! Siatnak zin kaupi zawhtu, biak inn ah dan-pa-ngai ih khawm theu tu, kawhhran ah tisa sakhuanak menih hmang aw tu pawl, hipawlhi ziang tluk tam saw an si! Mangbangza, rapthlak, tihnungza ruahnak a si! Aw! zirhtu le Thuthangtha simtu pawlin an mit an vang ter dingih an kiangih thlarau pawl dinhmun an theithei ding! Aw! cuticun mipi pawl parah a ra thleng dingmi thinhengnak ihsin tlanho dingah sawm an theih ding. Thianter lomi vancung ram kai a theih a si ahcun Baibal a diklo a si ding. Baibal cu a dik ih thuphan a per dah fawn lo! A cem netnak cu ziangvek saw a si ding!

2.                     Cun thildangah, kanmai hnatuan hi ciang aw uhsi. Thiantermi kan si ti kan theih awk hlanlo cu cawl hlah uhsi. Ziangvek ha kan thinlung hin thaw a ti ih nuam a ti, kan hrilmi, kan duhzawng, le kan suangtuahnak pawl hi ziangvek ha an si? Hihi hliahnak thusutnak tumpi a si. Kan thihhlan ah ziangha kan duhmi, kan beisei, ziangha kan duhthusam pawl teh an si? Tuah hin ziangha kan si? Ziang kan tuah rero? Thianter kan si maw, si lo maw? Kan si lole mawhnak cu kanmah liolio ah a si ding.

3.                     Cun khatlamah, thianter kan si ding ahcun kan hmalak ding cu a ciang in a fiang a si. Khrih thawn thawk ding kan si. Amai hnenah misual pakhat vekin le thil dil duh men ruangah si loin mawhphurhnak tumpi thawn Amah kan pan a tul. Cuticun Pathian thawn remnak le daihnak kan neih theinak dingah kan thlarau cu a parah zumnak in kan thum awk a tul. Kan mah le mah cu a kut parah sibawi kut vekin, kan hngat awk ih zangfahnak le zawnruahnak hrangah kan tah a tul. Thiamcoternak hnakih nep cuang loin, thianternak hrangih a hmaisabik kan kekar ding cu Khrih ah zumnak ih rat a si. Kanmah kan nun hmaisak hnu ah tuan ding kan si.

4.                     Cun thildang leh ah, thianhlimnak ah thangso in thianter sinsin kan sinak ding ahcun ka si pek vekin Khrih ah nunthar kan lak ringring a tul. Amah cu taksa peng hmuahhmuah cawmdawltu Lu a si (Eph.4:16). Hihi thianternak ih thanlennak thuruk a si-nitin Pathian Fapa zumnak ih nungin, a mi pawl hnenih a kam ciami zangfahnak le thazang cahnak cu famkim zetin nitin nunah dawngih nunpi theinak hi thianhlimnakah hmasawnnak hrampi a si. Zumtu dinhmunah ding ti aw si hmasawn thei lo pawl cu Pathian thawn pawlkawm awknak hi an daithlanih cuticun Thlarau cu a riah an siatter a si. An khenbeh hlan zan netabik ih  "Anmah pawl cu thianter hai aw" ti ih thla a cam tuin zumnak thawn bawmnak a diltu le thianghlim sinsin si a duhtu cu bawm a duh hrimhrim a si.

ZOHZO/24/11/00

5.                     Cun thildang pakhat, kan mai thinlung sungah hi hnak ih tam hi beisei hlah uhsi. Kan thatnak bik in nitin kan nun ah kan hmuh dingmi cu beidawnnak le nazia kartin te zangfahnak le zawnruahnak tul ih leiba nei kan si zia hmu suak aw dign lawng kan si. Eng kan hmuh tam poh le kan famkim lonak kan hmu tam deuhdeuh ding. Kan thawh pek te ah cun misual kan si ih kan feh vivo vekin misual kan si ti kan hmu aw sinsin ding; theintermi, ngaidammi, le thiamcotermi kan si nan nineta bik tiang misual kan si ringring. Kan famkim nak ni cu a ra thleng lai ding mi a si ih cumi kan beisinak cu vanram kan hngakhlap nak pakhat a si.

6.                     A netabikah, thianhlimnak ngai pawimawh ding ah le thianternak ah tampi hma la ding ah zah hlah uhsi. Mi hrekkhat cu dinhmun niam ngaingai ah an lung a awi tawk ih, a dang pawl lala cu thianhlimnak um lo lawlaw dinhmun ah ziang hman ningzahnak an nei lo. Biak inn feh theu le kawhhran member si hi an duh tawk. Sumhmun ih rangcang bang in hmalam pan an tum lo. Kam lamzin hlun te ah thaten dingih thianhlimnak ropi cu thlun uhsi. Cuticun raltha zet in midang forhfial tu a si uhsi.

                        Midang in ziang vek an sim khal len hihi ciang uhsi, thianhlimnak hi lung awinak a si. Nunnak ih hnangam ruknak a nei tu cu ti thianmi a si. Rinhlelh ruallo in khrihfa taktak mihrekkhat pawl cu hrisel lo nak, innsang buainak, le a dang buainak ruangah vanram lamzin an pan nak ahhin hnangamnak fatakte lawng an nei ih riahsiat nak in an khat theu. Hi pawl hi ngaih thah deuh mi an si. Dan tlangpi ih nunkhawsaknak ahcun 'thiantermi' pawl hi mi lungawi bik an si. Leiltun in a pek le a laksak thei lomi lungawi hnangamnak hngetkhoh an nei. Fimnak lamzin cu lungawinak lamzin a si. Hitin thuphan a per thei lo pa in a sim, "Kan kawn cu a awlsam ih, ka phur cu a zang a si." A sinan hitin khatlam ah ngan ja si "Mitha lo pawl hrangah daihnak a um lo" Thu.3:17; Sam 119:165; Math.11:30; Isai.48:22).

                        Kan thutlangpi pawl bawmtu dingah Pathian mihman thenkhat pawl ih tongkam ka run kaikawh ding :

I.                      "Thuthangtha sungah 'thianternak' timi tongkam hmannak dawthnih tarlangmi a um ih cuvek thotho in 'thianhlimnak' timi tongkam hmannak dawthni in a um. A pakhatnak ah cun thilri le minung par ih hman tlangpi mi a si ih Pathian rawngbawlnak ih lakhranmi, thlanmi le rethran mi an si. Amah Pathian in a hril vekin Amai hrangah thianghlim ih ret mi an si. Levi mi lakih puithiam pawl, thukam kuang, maicam, biakbuk, biak inn pawl hi thianter ih a thianghlimmi an si; ziangvek thianhlimnak khal ah Pathian hnenih hlan awk nak le Amah Pathian rian nak dingih lakhranawknak a um a si. A simmi cu fianhrial le a fal ih umnak a si.  Asinan a tlun ih a simmi thianternak pawl hi thianternak ah tuan zumzawmnak a um hran lo. Asinan a dang Thuthiang sungih thianternak le thianhlimnak ti tongkam a hmannak ahhin Pathian hrangih lakhran awknak hi a hmaisa ah tumtah mi le tuahmi a si lo ih cumi thianternak ih a rahsuakmi sawn a si. Hihi a tak ih sunglam nunah a cangmi a si, thianhlimnak ih dan-le-dun pawl kha kan sinak mizia ah khua luahter a si ih theiter a si hnu ah cui thianhlimnak mizia cun milai sunglam ah cangvai ih hna a tuannak in Pathian hnen ah thianghlim zet ih thu awi nak thawn mawhphurhnak cu tuah suak a si. Cuvek thianternak cu tu ih kan si rero mi a si. " (John Owen On "The Holy Spirit", Work, Vol. III, P.370, Banner of Thruth Trust, 1977).

II.                     Satan thawi daite ih umnak hnakin Satan ih ral a si a tha deuh. Mi aa thianhlimnak cu rinhlelh a um. Uico cu inn lengah kan ret tikah innsung luh duhah a bengeo ciamco theu. Thil kalhaw mi an ton awk tikah daihnak in um khawm thei an si lo, meisa le tidai an tawn awk tikah an pahnih in an sinak kelten anum khawm thei lo. Cuvekin a kalh aw mi, thiantermi thinlung le satan an tawn awk tikah satan cun theihtawk suak in a thlem ciamco theu. Pathian le a duhdawtmi a Fapa ih milai pawl an tamnak hmun ah thlemnak nasa zet theawn meisa alh vek in thlem an si. Cuticun an zumnak ah rinhlelhnak thawn khat dingah tawlrel an si "(Samuel Rutherford : The Thrial and Triumph of faith, P.403)

III.                   Mi pakhat a mai duhduh ih a nung mi pai hrang ahcun Pathian hnen ihsin zianghman beisei ding a um lo. A hrangah ti nunnak, thianternak thicen ih kholhfainak, thianhlimnak pawl hi zianghman ruahsan ding an nei lo ih Pathian ih lungawinak le thlawhsuahnak hmun ah hruaisoh a si dah lo ding. A hrangah Pathian cu a lungawinak a si lo ih Pathian thawn nuntlang ding cu a tisa duhnak thawn a kalh aw mi a si. Thianhlimnak famkim nun cu vanram ah a ummi a si nan a hramtahawk cu leitlun ah zumtu pawl nun ah nunpi thawk a si. (John Owen on 'The Holy Spirit' Works, Vol.III. P.574-575, Banner of Thruth Trust, 1977).

IV.                   Thuthangtha sungih kan hmuhmi Zesu Khrih hi kan thianhlimnak le nuntudan hrangah kan cawm ding le kan zohthim dingmi a si. Thuthangtha sungih Khrih thu hla an nganmi pawl hi Zesui nunnak a tawpnak a si ih kan nih hrangah zianghman kan zir ding a um lo ti ih a ruat tu cu unse dawng a si. Zothim ding in tanta mi le a mah bang sinsin ding ih in forhfialnak pawl ziang hman ah ziarlonak cu ruahnak sual thlarau siatsuahtu a si. Curuangah a thianhlimnak bang dingin, a hmuihmel kan put thei nak dingin, in kaihhruai duhnak ruangah ziangvek a rak si, ziangvek a rak tuah, ziangtin hna a tuan, harsatnak ziang vek a rak tuar ih ziangtin kan hrangih a tulmi hmuahhmuah a maitaksa rori in a rak phursuak ti pawl hi kan ruahnak sungah ret in le kan nun ah zir in nunpi tum cio uhsi" (John Owen on 'The Holy Spirit' Works, Vol.III. P.513 Banner of Thruth Trust, 1977).

V.                    Thianternak thu hi a thupi in a thuk zet in theihsualnak pawl hi a pawimawh zet theu. Curuangah Owen on 'The Holy Spirit' (Works, Vol.III. Banner of Truth Trust, 1977) timi ka khihhmuh nak hi phuhrn awk ding a um loih thianternak thu a taw le a lu fiangzet ih a zir duhtu cun hmang cio dingah ka forh duh hai. Himi cabu vek in cabu pakhat ciocio ah cun fiang le famkim zet ih nganmi a um lo ding.

                        Owen ih canganmi hi tulai ahcun a lar lemlo ding ti ka thei lo. Mi tampi in Puritan pawl vek a si an tiih ngaithah men a tha an ti! Asinan Oxford ih Khrih kawhhran ah Pathian ih mi ropi kawhhran hruai tu mi pakhat hi cuti ih ngaihthah men ding a si lo. Himi Owen ih hnatuan suakmi pawl a duh lemlo tu pawl kut parah kutzung tampi a ummi hnak in Owen pakhat par ih kutzung malte hin Pathian thu theihnak ahcun a rak tuansuak tamsawm. Nitin nun khawsak nak ih hmuhtonmi thuthawn pehaw in Pathian thu a zir duh tu pawl hrangah cun Owen le a rualpi pawl in thuthiang famkim zet in an tarlang mi thutluk in cabu dang famkim a um lo ding tihi thukthun lo ten ka tarlang bet duh.