VI. KAWHHRAN LE SACRAMENT (Bawipa zanriah le Ti hnimnak) Sacrament hi a hrekkhat cun ordinances ti tla in an ko. Hi tawkah sacrament tiah ttongkam kan hmanmi cu bawipa zanriah kil khawmnak lawng si loin kawhhran in a hman ttheu mi a thianghlimmi rawngbawlnak asi. A san cu “ti thianghlim, Pathian hnenah hlanmi, lole thianghlim zetin hmanmi” tinak asi. Roman Catholic pawl cun sacrament 7 an nei ih Protestant pawl cun 2 lawng an nei. Baibal sungah sacrament le ordinance timi danglamnak nei in a sim lo. Ordinance timi cu khristian sakhua biaknak sungah thlaraulam hlan awknak a thianghlimmi hmanrua pawl an si. Scrament khal Pathian ah zumnakin hngat awknak sunglam thlarau nun, Pathian thawn peh zawm awknak mit hmuh theih in tuahsuak mi, a thianghlimmi biaknak hmanrua a si. Protestant pawl cun sacrament pahnih lawng an hmangih bawipa zariah le tihnimnak asi. Sacrament (a thianghlimmi thawi awknak) ahhin thupi zet san neihmi pali a um. 1) Jesu Khrih amah rori in a rak hman mi asi. Biaknak ah kan hmanmi hmanrua pawl lakah hlasaknak pawl hi a lothehlo in fialmi an si lo nan, bawipa zanriah hi Jesu Khrih amah rori in a rak hman vekin amah theihhngilh lonak dingah le amah thawn kan peh zawm awknak langter tu dingah a lotheihlo ih tuah tengteng dingin fial kan si. 2) A thianghlimmi thawi awknak ahhin Pathian thawn thlarau in kan peh zawm awknak pawl kha mit hmuhtheih in phuansuah le langter asi. Pawnlangah hmuhtheih mi cu a lem a siih mit hmuhtheih lo sunglam thlarau nunah peh zawm awknak cu thil thupi sawn asi. Pawnlang mit hmuhtheih ah tuahmi pawl hin zohman khristian ah a can ter lo, Khrih thawn peh zawm awknak a neihter fawn lo, asinan a langih tuah mi in sunglam thlarau nunah a cangmi kha a lailang sawn asi. 3) Tthaten a hmangtu pawl hrang ahcun an parah zangfahnak a laungliam theinak ding hmanrua ttha asi. Pathian zangfah rundamnak coin, Pathian insang sungtel siin, Pathian in a kamcia mi ro co tu dinhmunah dingin, Pathian insangah an dinhmun thar an neih mi Pathian thawn peh zawm awknak cu a langin hminsinak tuah mi asi. Pathian in an hnenah a kammi pawl cu a tharin theihter sal a siih Pathian thuhnuaiah an umnak cu theihter le phuansuah asi tikah anmai hrangah thazang karhzai sinsinnak le malsawm sangka a on awknak sawn asi. 4) Pathian zangfahnak an parah a thlengmi hminsinnak, nemhngetnak, le phuansuanak asi fawn. Hminsinnak cun a cang zo mi le a um zo mi ih sinak kha a fianterih Pathian in a fa le pawl a pawl kawmnak le an hnenah a thukam pawl a famkimter ding asi tinak a langter asi. A. Ti hnimnak (Baptism) Ttongkam hmanmi le le umtuzia Baptisma-dip or emerse in water, dip oneself wash- hnim lole phim ti nak asi. Jews sakhua in an rak hmandan ah: wahsing, wash, cleanse, purify by washing tiah mirang ttong cun an letih khawlh, thianfai lole khawlh ih ti thianghlim tinak asi Mk 7:4. Curuangah bastisma timi umzia cu tidai thawn khawlh ih ti tianghlim tinak a kawk. 1) Tihnimnak cu zumtu pawlin kawhhran sungah hman a ttulnak thu cu a hnuailam vekin kan sim thei. i) Jesu Khrih amah rori in tihnimnak a rak dilih (Mth 3:13-15) a dungthluntu pawl tuahnak kha a rak pomsak Jn 4:1-2. ii) Hi Great Commission, rawngbawl dingin a thlahnak ah khan a dungthlun pawl tuah dingin a fial Mth 28:19-20; Mk 16:16. iii) Adungthluntu le zumtu hmaisa pawlin an zirh in an hmang Dung 2:38; 8:12,13,36,38; 9:18; 10:47-48; 16:15,33; 18:8; 19:5 2) Naute ti hnimnak (Infant Baptism) i) Refomed pawl dinhmun a) Reformed pawl dinhmun pomtu cun naute tihnimnak cu ti tianhlim nak asi tiah an pom. aa) Ti thianhlimnak timi ruahnak cu Thuthlunghlun san laiih ti thianhlimnak lole khawlhfainak timi ruahnak ah a hngat aw lole a zulpeh aw Sam 51:7; Ez 36:25; JN 3:25 bb) Thutianghlim sungah kan zoh a sile tihnimnak cun Thlarau Thianghlim ih ti thianhlimnak a kawkzia kan hmu thei Dung 2:38; 22:16; Rom 6:4; I Kor 6:11; Tit 3:5; Heb 10:22; I Pet 3:21; Thup 1:5. b) Tihnimnak in ti thianhlimnak (purification) a kawk lole a khihhmuh ahcun a umzia cu tisa lole taksa ti thianhlimnak a silo. Thlarau in milai thlarau a thianhlimternak kha taksa in hminsinnak tuah mi sawn asi. Cui hminsinnak cu a langin ziangtin kan tuah ding ti fiangfal zetin in sim lo. “Hnim” timi ttongkam hman a sinan ziangvekin ti sungah hnim asi ding timi cu fiangfel zetin sim asi loih a thupi sawn mi cu a langin tuahmi hnakin mi pakhat sunglam thlarau nunah Pathian thlarau in a ti thianhlinnak sawn kha asi. c) Refomed dinhmun pom tu pawl fehpi danah ti hnimnak a la hrih lo tu upa pawl tihnimnak a um ko nan zumnak thutlangpi cu naute tihnimnak vek asi thotho. aa) Pathian in Abraham hnenah thukam a rak pek mi kha thlarau lam thil a siih alangin tisa ah serhtannak in hminsinak tuah a rak si Rom 4:16-18; Kal 3:8,9,14,16. bb) Abraham hnenah thukam pek mi cu santhar thukam thawn a peh zawm aw vivo ti theinak a um Dung 4:12; 10:43; 15:1-11; Kal 3:16; I Tim 2:5,6. cc) Naute pawl kha Pathian thukam ro co tu an si ve vekin an parah hminsinnak serhtan cu tuah asi Mth 21:43; Rom 9:25-26; II Kor 6:16; Tit 2:14; I Pet 2:9. dd) Cuvek thotho in santhar khalah Pathian thukam nak cu milai hnenah theihter le pek a siih hminsinak cu tihnimnak in (seal vekin) tuah a si Dung 15:1-2; 21:21; Kal 2:3-5; 5:2-6; 6:12,1315. v) Khrih dungthlun tu pawl san laiah rawngbawlnak dinhmunih zirin rawngbawltu pawlin zumtu pawl tihnimnak lawng an rak hmang. Asinan biaknak dang neitu pawl piangthar ih khristian ra cang mi pawl insang hrang ahcun naute khal tihnimnak pek an rak si ttheu. ii) Naute (nauhak) tihnimnak pomdu pawl ttansan Thuthlunghlun san laiah Pathian thukam hminsinak ah serhtan kha naute lai ihsin tuah a rak si vekin reformed pawl pomdan a pom tu pawl hin Thuthlungthar san khalah Pathian thukam cu tihnimnak in naute pawl par khalah hminsinnak (sign of covenent) tuah asi ti ah an pom. iii) Naute tihnimnak a dik lo asi tiah a eltu pwl ttansan a) Serhtannak cu tisa thil (hminsinnak) a hlo cing dingmi asi. Reformed pawl elnak: Serhthan kha Pathian in Abraham hnenah thu a rak kammi kha hminsinnak le nemhngetnak vekin rak tuah mi asi. b) Khuitawk hmanah nauhak pawl tihnimnak pek ding thu simnak Thuthiang sungah a um lo. Reformed pawl saannak: Khuitawk cathiang hmanah nauhak pawl tihnimnak pek lo ding thu simnak a um ve cuang lo. c) Thuthlungthar sungah khui tawk hmanah nauhak tihnimnak pek mi zohtthim ding a um lo. Reformed pawl saannak: Insang zaten tihnimnak pek mi thu a umih nauhak an tel le tel o kan thei lo. d) Thuthiang vekin tihnimnak cu Khrih ah zumnak le Khrih thihnak le thawhsalnak ttawmpi tu sinak langter tu hminsinak asi. Reformed pawl saannak: Thuthiang sungah kan hmuh thei vekin tihnimnak cu zumnak a nei tu upa pitling pawl hrang lawngah tuah a rak si. Asinan tihnimnak co dingah pitling zumnak cu a lotheihlo ih ttul mi asi ti a um cuang lo. Naute khal Pathian hnenah hlan asi thei ve thotho ih Pathian in naute khal zumnak nung a pek thei ve thotho. 3) Zumtu ti hnimnak i) Zumtu ti hnimnak ti mi cu pitling zumtu pakhatin Jesu Khrih thihnak le thawhsalnak thlarau in a thih le a thawhsal venak langtertu lenglam hminsinnak le phuanzarhnak asi Rom 6:3-4; Kol 2:12; I Pet 3:21. a) Cuitlunah, ti hnimnak in a khihkhmuh mi ah thianternak khal asi. Misual pakhat cu Jesu Khrih ah ti thianghlim a sinak langtertu khal asi. b) Asinan a thu hrampi bik cu misual pakhatin Jesu Khih thihnak le thawhsalnak a tthawmpinak langter tu asi. Curuangah Khrih thawn pumkhat an sinak langtertu asi Rom 6:3-4. ii) Zumtu tlangpi in ti hnimnak an hmandan tlangpi cu hnimphim, taksa pum ti sungah phimnakin asi. a) Cuti in tisungah phim a sinak cun Jesu Khrih thawn phum a si venak kha a khihhmuh ih khatlamah a sualnak kholhfai a sinak kha ti sungah kholh a sinak in a khihhmuh ih tisung ihsin kaihthawh asi tikah Khrih thawhsalnak a ttawmpinak a langter. b) Thuthiang ttongkam hman le Adungthluntu pawl san laiah an rak hmandan thawn khal a mil aw bik in a lang. iii) Thuthlungthar sungah zumtu ti hnimnak hmangtu pawl ttansan thu hrampi pawl: a) Ti hnimnak cu sual thianfainak thawn pehtlai awknak a nei Dung 22:16; Heb 10:22 b) Ti hnimnak cu thlahtharnak/hrintharnak/piantharnak thawn pehtlaih awknak a nei Tit 3:5; Jn 3:5 c) Ti hnimnak cun Khrih ah peh zawm awknak thawn peh tlai awknak a nei ih Khrih thawn pumkhat sinak ( Kal 3:27), a thihnak ah thih venak, phum in a umnak le a thawhsal nak ah tel ve nak thu pawl thawn peh tlaih awknak a nei Rom 6:3-6. d) Ti hnimnak cu Pathian thawn kan petlaih awknak ah fa sinak thawn pehtlaih awknak a nei Kal 3:26-27. e) Ti hnimnak cu rundamnak laksawng thawn petlaih awknak a um Mk 16:16; Jn 3:5. Hi mi bungcang pawl hmuahhmah ahhin ti hnimnak cu rundamnak dung a thlun ding tiah tarlang asi. ( Mithi lawng kan phumih phumih a ummmi pawl lawng nunnak thar thawn kaihthawhsal an si). B. LAPAI’ ZANRIAH KILKHAWMNAK 1) Lapai’ zanriah khilkhawmnak a rak thawhnak a) Jesu kha zuar in a um ding zanah amah in zanriah a rak buatsaih mi a si Mth 26:26-30; Mk 14:22-26; Lk 22:17-20. b) Zumtu pawlin lalpai’ zanriah khilkhawm ringring ding thu cu Paul cakuat pawlah kan hmu thei I Kor 11:24. 2) Lalpa’ zanriah umtuzia cu “ Khrih ih thihnak le thawhsalnak nun ttawmpinak, hrintharnak ihsin a thawk mi nunthar cawmdawlnak le famkim ternak dingah Khrih thawn pawlkawm awknak langtertu dingah zumtu pawl kawhhran pumkhawm awknak ah sangphel le sabit ti cu hminsinnak ah hmangin an ei le an in tlangnak asi”. 3) Lalpai’ zanriah kawhnak hmin pawl a) lalpai’ zanriah I Kor 11:20 b) Lalpai’ dawhkan (cabuai) I Kor 10:20 c) Sangphelnak Dung 2:42; 20:7 d) Lungawithu simnak (The Eucharist ) le Thawlsuahnak ( Eulogia) I Kor 10:16; 11:24 e) Pawlkawmnak (communion) 4) Lanpai’ zanriah kilkhawmnakih thu hngat awknak a) Jesu amah rori in tuah ringring dingah a rak dinmi asi Mth 26:26-28; Mk 14:22-24; Lk 22:19-20. b) Jesu in lalpai’ zanriah cu tuah ringring dingah a sim Mth 26:29 c) Lalpai’ zanriah kilkhawmnak cun Khrih thihnak a simsal ringring I Kor 11:26 d) Lalpai’ zanriah kilkhawmnak cun a hmangtu pawl thlarau lam tthansohnak a pe. 5) Lalpai’ zanriah hmuhdan pali a) Roman Catholic pawl hmuhdan i) (Transubstantiation) Trent khua ih kawhhran tawn khawm awknak (Church Council) ih thusuah (degree) vekin hmanmi asi. Zanriah kilkhawmnak ah sang le sabit ti a zemtu cu puithiam pawl an si. A hmangtu lakah sang cu kawhhran sungtel (member) zaten hman a siih sabit ti cu rawngbawltu a nautabik (laity) ihsi thawkin hman asi. Hi mi ruahnak vekin a rak hmang hmaisa bik tu cu Thomas Aquinas asi. Lalpai’ zanriah khilkhawmnak ih hmanmi sang le sabit ti kha Jesui’ taksa le thisen ah a cang taktak. Khrih ih taksa le thisen kha a takin a tel ve. Sang le sabit ti kha Pathian hnenah hlan asi ve ten Thlarau in sang le sabit ti cu a takin Jesu Khrih taksa le thisen ah a canter. Lalpai’ zanriah kilkhawmnak ih umtuzia le san cu a hmangtu pawl hrangah thlarau rawl asi. Ahmangtu pawl an sual ihsin a luatter ih thlarau thazang a pe hai. iii) Consubstantiation Himi hman hramthawk kan hmuhthei mi cu Augsburg Confession, Smaller Catechism ah asi. Zanriah zemtu cu ordained rawngbawltu pawl an siih sang le sabit ti cu Pathian hnenah hlanin a takin taksa le thisen ah a cangmi a si tiin an ruat. b) Lutheren pawl hmuhdan Himi ruahdan vekin a rak hmang hmaisa bik tu cu Luther asi. Lalpai’ zanriah hmannak ah hman mi sang le sabit ti cu Khrih ih taksa le thisen taktak ah a cang si loin Lalpai’ zanriah hmanmi hmanrua sungah, kiangah le a karlakah Khrih cu a um asi. Lalpai’ zanriah kilkhawmnak ih umtuzia le san cu Khrih ih taksa le thisen ttawmpi nakin a hmangtui’ sualnak cu ngaidamin a umih a zumnak cu nemhnget sak asi. A hmang tu in zumnak thawn a hmang lo a si ahcun zianghman umzia nei lo asi. c. Reformed pawl pomdan Hi pawl pomdan hi Westminister Confession, Second Helvetic Confession ah kan hmu thei. Zanriah kilkhawmnak ah sang le sabit ti a zemtu cu Pastor le rawngbawltu kawhhran upa pawl an si. A hmangtu pawl cu zumtu zaten an si. Presbyterian reformed le reformed kawhhran dang pawl pomdan a si. Himi pomdan hi Calvin ih pomdan le hmandan asi. Jesu Khrih cu sang le sabit ti lakah a takin a tello nan thlarau in zanriah kilkhawmnak ah a tel sawn. Zanriah kilkhawmnak ih umtuzia le san cu a hmangtu pawlih nitin thlarau nun hngetter dingah asi. Zanriah kilkhawmnakin a hmangtu pawl thlarau nun a ttiangliamterih Khrih thawn an nitin nunah a naihniam awk ter sinsin. d. Memorial pomdan Himi pomdan hi Scheithem Confession, Dordrecht Confession ah kan hmu thei. Zanriah zemtu cu pastor le kawhhran upa pawl an si. A hmang thei tu cu zumtu lawng an si. (Zanriah kilkhawm nak ah tel thei dingin a hrekhat cun kawhhran sungtel (member) an si a ttul tiah an ti). Ulrich Zwingli ih rak pomdan le hmandan a siih Baptist le Mennonite pawlin an thlun. Zanriah kilkhawmnak ah Khrih cu thlarau in siseh a takin siseh a tello. Zanriah kilkhawmnak ih umtuzia cu Zesu Khrih a thihnak theihhngilh lonak hrangah asi. Zanriah kilkhawmnakin a hmangtu zumtu pawl hnenah Khrih thihnakin a rahsuakmi tlennak le rundamnak kha thiehter sal an si. |
WELCOME TO MY PAGE > KAWHHRAN THU >