Hruaitu

HRUAITU

I. Pathian thawn pehzawm awknak:

1.                   Hrinthar/Sersiamtharnak/Pathian thawn pehzawm aw mi: Hruaitu cu Khrih ah Pathian thawn pehzawm awknak a nei tu asi hrimhrim a ttul. Ziangah tile mi pakhat Pathian Thlarau in a cencilh mi lawngin vanlam thil theihthei nak a nei. A tawizawngin Pathian ih theih mi le Pathian thei tu asi ding.

2.                   Pathian kawhnak: Pathian kawhnak cu ziangtin theihtheih asi ding? : Pathian in a kawhmi, hnattuan a fial mi, Amai tumtahnak vekin a kawhmi lawngin mibur hrangah Pathian thiltum le duhmi khal theihtheihnak a nei.

i)                     Thinlung sungah meisa bangin Thuthangtha simsuak dingin kaang alhtu (1 Corinthians 9:16, Jeremiah 20:8-9).

i.                                                             Thlarau laksawng co mi vekin: Pathian in mi pakhatkhat a kawh tikah a rawngbawlnak hrangih a tulmi thlarau laksawng khal a pek asi. Ephesians 4:11).

ii.                                                            Theihpi tu zumtu dang pawl theihpi nak in: Dung 6:3

3.                   Mahlemah hnawl aw aw(Self denial): Hruaitu cu amah milai duhnak hnakin Pathian duhnak le tumtah kha thupi sawnah a ret ringring, Pathian le amah karlakah zianghman in hmun a nei lo ih amai nunnak liam tiang khalin Pathian duhnak tuansuak dingin a pe aw aw. (Lk. 9:23-25)

4.                   Pathian Thlarau Thianghlim thununnak: (Rom 8:9) Hruaitu cu tisa thinlung ih thunun mi si loin Khrih ih Thlarau Thianghlim ih thunun mi asi a tul. Dung 6:3, Thlarau le fimnak in a khat mi asi ding.

5.                   Thutak thuken theihnak: Rom. 8: 5-8, Thlarau Thianghlim thunun, le kaihhruai nak hnuai ah a tuhlut aw tu asi dingih milai ruahnak le Pathian thutak thleidang thiamtu asi ding.

6.                   Thutak thuken nuncilh nak: Thutakin a nun an hmuh tikah Pathian an cawimawi ding.

II. Mahlemah:

Mimal nun: Hruaitu sinak cu pianpi le zircawp mi asiih hnatuan kaihmi ruangah si loin lungput le nuntu mizia in a hrin suak mi tuahnak in a langmi asi sawn. Cuvek hruaitu pawl nunah a hnuailam vek pawl hi hmuh theih asi. Hruaitu nitin nuncan le mizia, a insang le mimal nun zoh tikah Pathian a cawimawi maw, satan a cawimawi sawn, timi hi hruaitu tehfang tthabik pakhat asi.

7.    Sunmang: Hruaitu cun mi senpi hmuh le theih ban lomi, Pathian in a milesa pawl hrangah a tumtah mi, tumtah-sunmang, zumnak mit in hmuhcianak a nei ih khuitawk lamzin ah afeh, khuitawk ah a tawp ding ti a thei fiangih cui lamzin ahcun dungsip loin a feh theu. CUticun ziangvek man pek a ttul khal asile hruaitu cun cui sunmang a hlawhtlin theinak ding hrangah cat bang loin a feh ttheu.

8.                   Mah le mah theih awknak: Hruaitu cun amai cahnak le cah lo nak a thei aw aw ih ziangkim thei ttheh tu asi lo ti khal a thei aw aw. A theih mi sung ihsin a sim ih a tuah, cule a theih lo mi ah a thei tu hnen ihsin zir a hreh dah lo ih a zir ringring sawn.

9.                   Mah le mah thunun awknak: Hruaitu cun midang a thunun hlanah amah le amah a thunun aw hmaisa. Thlarau rah, Gal. 5:23; ziang sal hmanah tang lo ding, 1 Corinthians 6:12; tisa cu khenbet in umzo, Galatians. 5:24. Pathian in “thunun ding” in pek mi “mah le mah” hi asi.

10.               Mah le mah rinsan awknak: Hruaitu cun a tuah mi parah hnget khoh zet zumnak a nei ih ziangkim a tuah mi ah mah le mah rinsan awknak thawn a tuah theu. (Pathian in ifial mi cu keimah cahnak si loin Pathian Thlarau in keimah hmangin a tuah duh mi a tuah sawn asi ti fiang zetin zumnak mit in a hmuh tikah milai cahnak parah si loin a cakter tu le thiltha a tuah ter tu Pathian ruangah rinsan awknak thawn thil a tuah theu).

11.               Thinlung tthenhnih aw theinak: Hruaitu cun fianhrial zetin Pathian Thlarau thu a rawn hmaisa ih a sung muril ihsin a suakmi ruahnak thiang le fim thawn khua a ruatih ziangkim a tuah theu tikah a tuah mi le thuthluknak parah thu tthenhnih aw zetin a tuah theu. Galatians 1:10, 2 Corinthians 4:16, 2 Corinthians 4:8. Mah le mah hman rin aw hnai lo hruaitu ah zohman in thlun an duh lo.

12.               Mi law: Mize pawl hruaitu an si thei dah lo. Tikcu cantha zoh in taima zet in hnatuan tu, Eph. 5:16), hmailam can thleng lai ding zoh in hnatuan tu John 9:4, a tikcu te ziangkim ttuanman an ngah lai ding ti thei tu Gal. 6:9, Pathian hmin hnatuan mi zianghman a lak asi lo ding ti thei tu, 1 Cor. 15:58, Pathian huham cahnak le zangfahnak in an sung in hna a ttuan ti thei tu, 1 Cor. 15:10, thazang neih hmuahhmuah in hnatuantu an si sawn, Col. 1:29. Matthew 11:27, 28 and Philippians 4:7, 8 and Isaiah 64:4.

13.                        Rin-umnak, raltthatnak, rin tlakmi sinak: Hruaitu cun a nuntuzia le lungput cu a tuah nakin a langter tikah a mah a thei fiangtu pawlin anmai siatnak tuah tu asi lo ti an theih fiang tikah rinsannak le tlaihsannak lungthin a neihter. Cuticun amah khalin midang tthatnak hrangah ziangkim a tuah mi asi ti a theih fiang awk tikah raltha zet in ke a kar ngam theu.

14.               Tumtah mi ah pek awknak: Hruaitu cun a tumtah mi, tuanvo a neih mi tuah suak dingin ziangvek man pek a tul khal asile a pek theu, amai lungawinak le nun nuam/nun-awlsam tanta khalin midang hrang tthatnak le thiltha a tumtahmi tuah dingin a pek awk sawn theu. Milai phurnak le nuam ti zawng, kiangkap milai in ziang an sim ti mi parah a hngat aw lo ih a tumtah mi le ttuanvo tuah suak dingin milai tisa duhlo zawng dinhmun khalah rinum zetin a ttuan suak sawn theu asi

15.               Phurnak le lungawinak: Hruaitu cu ziangvek can khirhkhan le milai ruahnak in a cang thei nawn lo ding dinhmun khalah a tumtah mi le a tuanvo mawhphurnak a liangparah a tthum aw mi cu phur le hlawptlo zetin lungawi siamso ten (hnihsuak sai phahin) a ttuan theu.

16.               Cawlh hahdam thiamnak: Hruaitu cun ziangvek le ziangtluk buainak kar lak khalah cawlh hahdam a thiam ih hmailam saupi a tumtah mi tuahsuak ding tiang ruatin a thazang le tikcu hmanrua pawl hman a thiam theu. Ziangtluk in a ttuan in a tha a bang hmanah midang hnakin ttuan hleice le thiltha tampi tuah cuang vekin a porh aw dah lo ih a ttuannak a hlawkpi tu pawl hmai ah mithmai zoh ngam lo dingin a lang dah fawn lo.

17.               Ttihnung lakah hmai tuang ngam tu: Hruaitu cun tthatnak tuahsuak dingin amai lungawi zawng le duhnak pawl tlansan in siseh a ttul asi ahcun amai nunnak tiang hman liam ding tiangin thiltha tuahsuak nak ding hrangah a pe aw sawn theu. Thil tuah sual pang mile dunglam thu ah a hngat aw lo ih ziangkim hmuhton mi ihsin zir in hmailam thiltha sawnah a thinlung a hngat aw ringring.

18.               Mawhphurhnak la tu: Midang mawhsiat tu le fial mi lawng tuah tu si loin a famkim lo mi le a tlasam mi a hmuh tikah tttuan vo a la in tthatnak hrangah a ti thei tawk suah in a pum a pe aw sawn theu.

19.               Khawruah thiam nak, lamzinthar hawl thiamnak: Hruaitu cu a tumtah mi tuahsuak dingin lamzin pakhat lawngah a hngat aw lo ih Pathian in lamzin a onsak mi sawnah hngat aw aw in Pathian pek mi fimnak, khawruah thiamnak le hmanrua tha pawl cu hmangin lamzin a hawl thiam theu.

20.               Tuah mi parah thazang le thinlung ruahnak zapi ten phur zetin tuah theinak: Hruaitu cun a tuah mi parah thinlung taksa le ruahnak thawn phur zetin a ttuan ih thinlung hrekhat thawn siseh tthuktthun le phunzai phah in zianghman a tuah dah lo.

21.               Ziangkim hi a hmun lo vekin thleng awknak hrang sangka a ong sawn theu: Hruaitu cun ziangkim hi a hmun ringring lo ti a thei ih thiltha suahpi tu ding, a rianmi mipi hlawknak hrang thleng tul mi thleng dingin a timtuah cia ringring. Cuihleiah, amah in a thlenpi nak hmun hnak ih hla le tha thleng thei dingin a kaihhruai mi pawl duhsaknak a nei sawn.

22.               Thinsaunak le pek awknak: Hruaitu cu tikcu le can a zoh thiam ih rei lo te hlawknak, hminthannak, nuamnak hrangah siseh rei lo te harsatnak le sunnak ruangah siseh a tumtah mi lamzin dal dingin zianghman a tuah dah lo.

23.               Tthatnak hrangah a hlei in kekar zuam tu: Hruaitu cun ttuanvo, sumpai le upat hmintthatnak ngah duh ruangah si loin thilttha tuah thei ding dinhmunah a din tikah mi zohman theihpi lo khalin thiltha a tuah theu. Amah hnakin thasawn le felsawn in tuah thei tu an um tikah tumtah mi thiltha a suah thei nak ding ruat in lamzin daltu ah a ttang dah lo.

III. Midang parah: Pathian in tumtah le duhdawtnak sungah tthanglian dingin midang tungding tu, amah a duhdawt tu le a hua tu pawl rualran ten a duhdawt thei tu le rian thei tu

24.                        Thleidan nei lo: Hruaitu cun a kaihhruai mi mipi lakah amah a duh deuhtu, hua deuh tu, amah in a duh deuh mi, duh lo deuh mi khal an um thei, cumi lakah rualran ten a pehtlaih thiam ih thleidan nei loin mi senpi hrang tthatnak hrangah a pe aw sawn.

25.               A thazawng ih hmuhthiamnak: Hruaitu cun Pathian rawn hmaisa in ziangkim a tuah ih Pathian in a pek mi fimnak le khawruah thiamnak hmangin ziangkim a tuah tikah ruah lo pi le milai duh lo zawng in thil a cang mi par hmanah Pathian in tthatnak hrangah a hersak thei asi ti a thei cia ringringih ziangkim a tthatnak zawngin a hmu thiam. Midang pawl cu amai hlawknak le hmakhua hrang ruatin a zoh lo ih Pathian in ziangtin a hmu timi sawn kha thupi sawn ah a ret ringring.

26.               Midang tuah mi parah hngat aw lomi hma la tu sinak: Hruaitu cun thil a cang mi parah midang mawhsiat, lole, mai hrang tthatnak ding a hawl lo ih amai liangparah Pathian in ziangvek ttuanvo a pek ih ziangvek canah ziangvek mawhphurnak a nei timi sawn a zoh ringring tikah a mawhphurnak parah a taw a tlai dah lo ih midang mawhsiatnak in a tikcu a cem ter in a canttha a liamter dah fawn lo. Midang in an tuah ruangah, tha an ti ruangah si loin amai sung muril ah mawhphurnak nei in a theih awk vekin tuah ding mi sawn cu ralttha zetih a fehpi sawn theu. A lungawinak le tuahnak cu midang tuah mi parah a hngat aw dah lo.

27.               Midang tthatnak hrangah pek awk duhnak: Hruaitu cun ziangkim a tuah nak cu amai hrang hlawknak si loin a tuah mi le tuan mi thawn a pehpar mi midang hrang hlawknak, tthatnak ruatin ziangkim a tuah tikah a ngah mi parah a phunzai dah lo ih a peksuak mi parah a lung a awi sawn.

28.               Hmintthatnak: Hruaitu cun a tuah mi le ttuanmi ruangah zo in hminthatnak an ngah ih zo in cawisan an hlawh timi hnakin a tumtah mi ttuansuak ding kha thupi sawn ah a ruat ringring. A tuah mi ruangah mi zo hnen hman in cawimawinak le hmintthatnak a phut dah lo.

29.                        Mah vek midang pawl thawn pawlkom le pehtlaih awknak : Hruaitu cun amah vek thiltha tuah duhtu pawl thawn kutkai in ke an kar tlang theu ih amah lawngin ziangkim a tuah ttheh thei lo asi ti a thei aw aw.

30.               Zohtthimthlak nun: Hruaitu cun midang thunnunnak le kaa in simnak in sisawn loin amai nunah a tumtah mi le nun-thuken lam hawi zawng nuntu ziaza le tuahnak in hmai a hruai sawn theu.

31.               Bang awk lo nak upat thiam: Hruaitu cun milai mizia, duhdan, hmuhdan, le pianken bang aw lo mi pawl upat hna a thiam ih ziangkim in hmun le can an nei a si ti thei in rualrem ten mi zapi ttangkainak ding lamzin a hawlsak sawn theu.

32.               Mai hrang hlawknak le ngah nak hnakin midang rian dingin pek awknak: Hruaitu cu midang hnen ihsin ziangvek upatnak, cawimawinak, canpual tha ziangvek ka ngah timi hnakin a neihmi, theihmi, tuah thei mi hi zovek milai in ziangtivek canah an hlawkpi ding timi sawn kha a ruat ringring ih canttha hngakin thiltha tuah dingin a timtuah aw cia ringring.

33.               Tuahnak in rinsannak: Midang upatnak le rinsannak cu midang hnen ihsin a phut dah lo ih a dil dah lo, a nun le tuahmi parah midang in an pek mi sawn asi ti thei in midang a vuivai dah lo.

34.               Midang lungawinak siahsuah tahhratin mai hlawknak hawl dah lo: Hruaitu cun midang lungawinak le hlawknak siatsuah tahrat in amai hmakhua a sial dah lo.

 

 

HRUAITU

Himi casiartu zokhalin casiar tikah thuanthu mawite vekin siar men loin, mi pitling zovek khalin hotu thu thawn hnawmhnawih awk lo a theih lo vekin, mai umnak le kiangkap cio ah hotu tuan tikah siseh mah in hotu tuan lo khal asile mai kawhhran, vengsung le pawlkom hotu pawl dinhmun, lungput, hnatuandan le cangvai pawl thawn khaihkhin in ziangvek mizia, lungput, sinak, le tuannak pawl (k)an tlasam ih ziangvek kan bawm ve thei ding, ziangvek hmasawnnak kan tul ti pawl khaikhawm thei dingin zuam cio sisehla ti ruahsannak thawn himi ca hi ngan asi. Hotu maw a thupi sawn mipi, tiah thu sutnak a suak theu; a tawizawngin. hotu le mipi an thupitnak a dangdang na’n an thupitdan cu a bang aw ti sehla a dik zet dingin a lang. Hruai theih lomi mipi an um thei, hruaitu tha um lo ruangah mipi vavai rero tla an um thei thotho. Cuvek thotho in hotu tha ruangah mipi cu lamzin dikah cakzet in fehpi a theih can a umih mipi in hotu dungin napi’n an nawr ruangah cakzetin society a feh can khal a um thei. A hmaisa ah hotu sinakah a tul hrimhrim mi pawl zoh tlang hnu ah mipi tulnak tla zoh thlang hnik uhsi.

Thuanthu tiluangin kan miphun thuanthu cu laksuahsal theih lo dingkhawp in khurthukpi sungah a fen rero mi hi tawp ter dingin thinlungin khua a ruattu, mitthli a tla tu pawl cun hi ca hi siar a tha.

Hotu lungput:

#. Summang: “Sunmang (vision) a umlo tikah mipi an siatral” ti a si. Umzia cu, senpi vangtlang thinlung sungah fiangzetin ram, miphun, mipi thuanthu cu khuilam zinzawh in thuanthu tiluangin a fen ih mimal pakhat cio le mipi mibur in an nitin nunah ziangvek tuanvo le mawhphurnak an nei cio ti an thei lo, hmuhnak an neihlo tikah mipi (society) a tlasia, tiah kan simfiang tum asile a sim duhsan ciah a huap theh lo hmanah a nai zet ding. Cuticun mipi dinhmun le mimal pakhat cio khalin thuanthu in an liangparah tuanvo a tthummi pawl tuah pitlin loin mah mimal thinlung diriamnak, lungawinak fangfang hawlin an vakvai tikah tuukhal umlo tuurual vek fangin milai pawl cu a pir apak ah an vaktawi theu. A tawizawngin, hotu pakhat cun a homi milai pawlin ziangvek thuanthu an nei ih ziangvek lamzin zawh in an thuanthu cu thuanthu tiluangin a fen rero, ziangvek mimal le mibur tuanvo an nei ih ziangvek ziangtikah an tuah/tuah lo tikah an hrangah a tha bik in mi tambik hrangah a sangbik lungawinak le hlawknak an nei thei ding, mipi thuanthu tuahtha dingin zovek le ziangvek milai, ram, thu hla, midang pawl an tel ve, ti cu fiang kelkel in a theih le hmuh thei a tul. Senpi vangtlang in an hmuh thei lomi, hotu pakhat cun hmuhnak le theihnak a neih a tul. A hmuh mi le a theih mi cu mipi hnenah fiangzetin a simthei le theihter khal a tul. Cutikah mipi pawlin lamzin dikah a tikcu te ah an hotu thlun in an feh rero asi ti an thei ih rinsannak thawn an fehnak lamzin zawh in an feh ngam khal a tul. Mipi, senpi vangtlang hmuhnak le duhnak pawl khal khaikhawm in zapi thatnak bik, hlawknak bik lamzinah hotu cun a fingkhawi ih a kaihruai thiam khal a tul. Laimi pawl dinhmunah fimnak le theihnak kan tlaksam tuk tikah, riahsiatthlak zetin, hotu khalin cuvek ziktluak sunmang neih a har rualrualin mipi khalin ziangvek sunmang hi senpi vangtlang (an mai) hrangah hmailam saupi tiang hrang thathnemnak le a thabik lamzin asi ti an thei lo theu. Cutikah hotu le mipi khalin ziangvek hi thiltha sathliah an si ih ziangvek lamzin hi a tha bik le mipi hlawknakbik lamzin asi ti an thlei dang thiam lo theu. Cutikah mi tawm sawn cun anmah le naivai, sungkhat unau, rualpi tha, lamtangah an ruat mi pawl kaihhruainak vekin senpi vangtlang thu khalah an feh in rual dung an thlun theu. Society, miphun, le mibur pakhatkhat cu a hnget khoh zet mi miphun, mibur thurin le thuken in a kaihruai lo asile an miphun sinak (identity) cu a ni le thla kum a rei tikah an hlo vivo theu asi ti leitlun thuanthu ah hmuh theih asi.

Chin mipi khuilam zin kan zawh? Kan sakhua biaknak khuilam zin a zawh? Kan pawlkom khuilam zin a zawh? Kan hotu pawlin kan mipi khui lamzin zawh in in hruai? Kan miphun hrang sunmang kan nei maw? Sunmangtha zet na nei asile kan mipi in an lo tul zetmi tla na si thei?


#Fimnak
“Fimnak” le “theihnak” hi voi tampi mi tampi in kan theihpolh theu. Cuvek thotho in “neihnak” le “fimnak” hi thleidan thiam a thupi zet. “Neihnak” ti tikah sumpai neihnak, bungruatha neihnak, dinhmuntha, canvotha, sungkhattha, lamtangtha, tvp, neihnak pawl an tel theh. Asinan fimnak cun cu pawl hmuahhmuah, theihnak le neihnak pawl “hmanthiamnak” kha asi sawn. Mipi hrang fimnak theihnak le neihnak pawl kha senpi vangtlang thuanthu tuahtha dingin “hmanthiamnak’ kha asi. Laimi pawlin zirnak lamah dikari nei pawl hi “fimnak” nei tiah kan ti theu mi hi a dik ko na’n a diklonak can a um. Hi tawkah “fim” timi simduh mi cu theinak le neihnak pawl cu a tikcu le hmun le can te ah senpi vangtlang le mimal hrangah siseh a tuldan vekin “hmanthiamnak” kha asi. Cutin hmang thiam dingin hotu pakhat cun mipi thuanthu cu khuilam hawiin khuizin a zawh ih ziangvek dinhmun ah a ding, miphun thuanthu tuahtha dingin ziangvek theinak le neihnak, milai le thildang ziangvek a tul, neihcia mi ziang a um, ti pawl a theih a tul lawng si loin cu pawl cu senpi vangtlang thatnak bik lamzin tuah tha dingin a hman thiam a tul. Fimnak nei tu cun amai thiamnak, theinak le neihmi pawl hmang thiam lawng si loin mipi neihmi, theihmi, le titheimi pawl cu mipi thianthu tuah tha dingin le mipi lungawinak sangbik tuansuak dingin hmanthiamnak a neih a tul fawn.

“Hotu fim” a thupitnak pakhat cu, hotu a fim lo asile mipi neihmi, theihmi, le tithei mi pawl cu mipi hlawknak hrangah a hmang thiam lo ding; cuhnak in a se sawn mi cu, mipi bungrua le neihmi pawl kha mimal hlawknak hrangah a hmang riangri dingih mipi lakah amah hnakin a fim deuh, thei deuh, le nei deuh pawl kha a huphurh ding, a hua in a dodal ciamco theu ding, a mah hnakin a fim le fel hotu tha suak thei lo dingin lamzin a kham fwn ding. Ziangtik lai khalah hihi theih a tha, mi pakhat in theih famkim, neih famkim, le tithei famkim ti a um dah lo vekin, hotu fim cu mipi neihmi fimnak, neihnak, titheimi pawl kha mipi hlawknak hrangah hman thiamnak a neih a tul sawn.

#Zohthimtlak Nun

Ziang tinkimah mi zapi zohtthimtlak nun neih ding cu a cang thei lo tluk asi vekin “zohtthimtlak nun” ti tikah tuahmi hnakin tuah lo mi sawnah zohtthimtlak nun neih a thupi sawn vekin tla a lang can a um. “Tuah lo mi” ti tikah senpi vangtlang, mipi mimal lungawizawng, duhzawng, phurzawng siatsuahtu tuah lo, a thup in maw zatlang lakah maw cuvek tuah lo, hi asi bik. Nuncan ziaza zohtthimtlak sim duh sawnmi asi. Ziangah tile sakap pa cun amah hnakih sakap mal lole sakap dah lo tu pa hnenah sakah thu zohthim ding a nei dah lo ding. Cuvek thotho in bawhlung sit thiam pa cun bawhlung sit thiam lo pa hnen ihsin bawhlung sit zir ding a nei lo ding. Cutikah hotu pakhat cun ziangkim thiamkim le theihkim a theih lo tikah a nuncan, mizia, a tuah mi le tuah lo mi pawl zohtthimtlak sinak a neih a tul. A sakhua nun, a thlarau nun, a taksa peng hman awk dan, a neih sumsaw le bungrua hmandan, tikcu hmandan, midang a insang mi le lenglam mi a pehtlaihdan, a mah huatu le duhtu a pehtlaih dan, a duhmi le a huatmi pawl a pehpar dan, a tumtahmi hrang a zuamnak, thiltha lo a hrialnak le thiltha ngah dingin a zuamdan, fimnak a ngai pawimawhdan le fimnak a hawldan, canpualtha a neihmi a hmandan, zuam awknak ah a mizia le cangvaihdan, midang thu le amai thu a reldan, thudik a dinpi dan, thuphan a hrialdan, a tawizawngin thiltha lo a do dan le thiltha hrang a pek awknak le zuamnak pawl hmuahhmuah ah hotu tha cu zohthimtlak si ding mi asi. A tuah mi le nuntu mizia pawl midangin an zoh tikah “khi vek cu ka fale nuncan le mizia si ve hram sehla” tiah duhthu an sam ding mi asi a tul. Thiltha lamah famkim zetin a nunah zohthim ding a um lo hmanah a nuncan ziaza in mawhnak nei lo midang mitthli tla ter rero tu asilo a tul, casungah ngan mi dan lawng si loin kan miphun sakhua le nunphung danbuar tu asilo a tul. Cucu hotu tha si dingin a malbik sinak nuntu mizia neih hrimhrim dingmi asi. Zohthimthlak nun thu ah fimkhur tul zetmi a um. Thil rak tuah sual pangmi nei lo, tlaksamnak zianghman nei lo, “sawisel bo” an timi vek si tengteng ding tinak si loin a nun thuken (life principle) hi zohthimtlak asi ding ih a nunthuken a kenkawhnak khalah zothimtlak si ding hi a thupi sawn. Curuangah, tuahsual pang mi pawl cu nitin nun thuken thawn thleidan thiam a thupi. Bible sungah Pathian mihman hotu zohthimtlak, Israel hnam hotu pawl nun kan zoh asile Abraham in thuphan a per dah, Moses tualthat, David a uire, cuticing cun an nitin nunthuken zoh asile hotu tha, an nun thuanthu an kekar, an mipi hrangah hotu an sinak pawl zoh asile hruaitu tha, zohthimtlak an rak si thoho.


# Mi Pehtlaih nak (Rrelationship):
“Leadership is relationship”,”Hotu cu pehtlaihnak asi” an rak ti theu. Curuangah politician pawlin lamtang an hawlnakah midang an pehtlaih tumnak hrangah lamzin a umum hmangin an tuah theu, sungkhat sinak, rualpitha sinak, phurzawng bang aw aw, khua le ram, pi le pu ihsin pehtlaih awknak lamzin an dap ciamco theu. Hotu pakhat cun a homi pawl thawn pehtlaih awknak tha zet a neih ringring thiam a thupi zet fawn. A pehtlaihmi mimal pakhat cio a pehtlaihdan khalah nunphung le sakhua biaknak thuthlung pawl thawn a mil aw mi asi a tul. A pehtlaihmi pawl thawn lawng hman si loin a pehtlaih mi, a homi milai pawl thawn a pehtlai tu milai pawl tiang khal pehtlaihnak tha a tuah thei asile a tha, amah mimal in a pehtlai thei lo hmanah ral awknak le huat awknak um lo ding a thupi fawn. A homi, mipi duhnak le lungawizawng siattuahtu pawl thawn rualpitha asi thei fawn lo.

# Raltha:
Khuhlan ral san lai ahcun hotu pawl hi ralhmaithi ngam, paraltha an rak si theu. Santhar san khalah hotu pakhat cu a ral a that hrimhrim a tul. Senpi vangtlang thatnak hrang ah a nun a pek ngam asile dungtluntu mi zapi khalin raltha zetin an thlun ngam sinsin ding. Hotu pakhat cun midang kut in rul kaihtum men a ngah lo. A tul asile thihnak le nunnak karlak khalah a din ngam a tul. Senpi vangtlang tumtahnak a hlawhthlin theinak ding hrangah le thudik thuhman a dinpi nakah nunphung, dan le dun, nunthuken pawl kenkawh dingin raltha zet in a mai nunnak le dinhmun canpual tiang hloh ding khawp khalin a tuldan vekin a pek awkih ke a kar ngam a tul. Pa raltha cun amai mawhnak khal a pawm ngam ih mipi hmaiah “ka mawh ngai asi” a ti ngam khal a tul. A homi pawl khal lamzin dikah feh dingin raltha zetin thudik le lamzin dikah a hruai ngam a tul. Hotu raltha cun a homi pawl lamzin pengah an feh pang lo nak ding hrangah raltha zetin thu a sim ngam a tul fawn.


# Taima/Tuarfai:
Hotu tuan tu pawl hin an homi pawl theih lo le tluk lo ding khawpin taimak le tairialnak an nei theu. Mipi lennak le thatnak ei le in in cen men si loin mipi harsatnak le thuanthu tuahthat ding cu liangparah suangin mipi theih maw theih lo khalah taima zetin cantha hmuahhmuah tangkai zetin hmang thei dingin a zuam tento theu. Hotu pakhat cun mipi hnen ihsin ngah dingmi hlawknak hnakin mipi hrangah ziang thiltha ka tuahsak ding timi thinlung a nei ih mipi theih lo khalah an hrangah thiltha tuahsak dingin le lamzin tha sialsak dingin hna a tuan rero. A mipi hrangih a sunmang a hlawhthlin theinak ding hrangah mit hmuh in ruahsan ding a um lo can khalah a zuam sunzawm rero theu. Phurnak men ah hngat aw aw in kekar le fehtu si loin sunmang, le tumtahnakin a kairuai ih can tawite sung harsatnak cu a kumkhua hmailam saupi hrang thatnak ding hrang ruat in a tuar tento, a tuan tento theu.


#Thinsau:
Hotu pitling cun thinsahru (emotional feeling) a neh hrimhrim a tul. Thinsahru thawn thinheng nakin a cangvai theutu mi pa in hotu a tuan tikah tawh hren lomi insungah thil mankhung ret tikah ziangtik lai khalah fifir pawlin an ruk thei ringring vek khi asi. Thinsahru thawn thinheng a hmang tu cu ziangtikah a thin a heng ding ti sim theih asi loih a homi mipi le mipi tumtah mi lamzin khal a thinsahru in ziangtikah a siatsuah theh ding ti sim theih asilo. Cun hotu pitling cun mipi in an theihthiam lo lai khalah thinsau ten simfiang in lamzin dikah mipi a kaihruai ringring theu. Dinhmun a tha lo ih mipi hrang zianghman ruahsan ding a um lo lai khalah hmailam saupi sawn kha zoh in lamzin dik le kumkhua daih lamzin sawn kha a mit in a hmu ringring theu. Can tawite sung thinhengnak ruangah kumkhua daih thiltha kha siatsuah loin can tawite hrang thiltha pawl cu a kumkhua daih senpi vangtlang thatnak hrangah hman a thiam in khua a ruat sawn theu.

#Duhdawtnak: Hotu cun duhdawtnak a tlaksam asile amah mimal hrang hlawknak a um lo can ah mipi hrangah zianghman thiltha a tuah dah lo ding. Duhdawtnak ti tikah amah a duhdawttu le a mai hrangah thiltha a tuah tu pawl lawng si loin a homi pawl lakah a mah a duhdawt lotu, a mah a huatu, a mah in a duh lem lomi pawl hrang khalah rualran ten hlawknak le thiltha khal a tuahsak theu. Duhdawtnak cun amai hmaikhua a sial lo ih mipi hrang thiltha sawn kha a ruat. Ziangkim a neihmi milai nunnak le bungrua hmuahhmuah khal a duhdawtmi pawl lungawinak hrangah a pe siangih thatnak hrangah a ziangkim cu a peksuak theu. Midang hnen ihsin ziangvek hlawknak, lalnak, upatnak, hminthatnak le canpual tha ka ngah ding timi hnakin a duhdawtmi pawl hrangah ziangvek thiltha ka tuahsak thei ding timi a ruat sawn. THiltha a theihmi cu ziangtik hmanah a sup aw dah lo ih amai hrang lawngah a ret/thup dah fawn lo. A duhdawtmi pawl hrang thatnak le lungawinak hrang cu a zuam tento in lamzin a hawl tento theu. Cuticun a homi pawl thatnak le lungawinak, tumtahnak a hlawhtlin theinak ding hrangah a nunnak le neihmi pawl kha a pe sawn theu. A tawizawngin, duhdawtnak cun pek awknak a hring suak sawn theu. Mipi lungawinak cu a lungawinak asiih mipi hlawhtlinnak cu a hlawhtlinnak vekin a ruat sawn.


# Hotu hringsuak: Hotu pitling cun hotu dang a hring suak. Milai cu a kumkhua dam ding kan um lo vekin leitlun theihnak le hmuhnak khal sankhat hnu sakhat a karhzai sinsin. Curuangah, hotu tha cun a homi pawl lakah amah hnakin fimsawn, theisawn le thiltithei sawn an suak theinak ding lamzin hawlin hotu dang, a duhdawtmi mipi pawl hrang thiltha le lungawinak tamsinsin tuahsak thei tu ding hotu a hring suak theu. Cutin siloin hotu tha lo cun amah hnakin a fim deuh le thuthei deuh, thiltha tuah thei sawn ding pohpoh cu a hua ih a dodal, lamzin a phih sak theu. Cutikah amah a thi asilole a mah in thiltha a tuah thei nawn lo tikah a kaihruai mi pawl (mibur maw pawlkom khal) a cemlam an pan theu. Hotu pakhat cu hotu tha asimaw ti theih duh asile hotu dang a hring suak maw ti hi zoh in theihtheih asi. Khuahlan san ahcun lal le hotu pawl cun an damsung, an mit an men sung hotu le lal an rak tuan theu. Santhar san ahcun kumkhat hnu khumkhat fimnak, theihnak, le hmuhnak a karhzai sinsin tikah hotu pakhat in a damsung a mit a meng sung hotu a tuan ringring asile senpi vangtlang thansohnak tampi a dal sawn theu. Hotu tha cun amah hnakin a fimsawn le senpi vangtlang hrang thiltha tam sinsin a tuah thei tu hotu dang a hring suak ringring theu.

Hotu cu ziang asi?
Laimi pawlin hotu cu ziang asi ih ziangtin hril asi timi thu ah san a thleng awk vivo vekin thleng tulmi a um.

Hotu cu ziang asi?
Milai thuanthu kum thawng reipi kan zohsal asile hotu cu ziang asi tile mibur umkhawm (band age) san lai ahcun anlakah a cakbik, sakah sanlai (hunting age) asile sakap thei bik, tribal san asile tribal chief pawlin hotu, lal an rak tuan. Laimi “khuahlan san lai” ahcun pupa san ihsin a thlahthlah in mah le ramthen sungah hotu an tuan vivo theu. Santhar san, kawlram independent hnu lam kan zoh asile laimi lakah hotu cu zo asi timi ah thinglungput ruahdan (concept) thleng tulmi a um. Santhar tlan zuam awknak sanah kan miphun hin rual a ban in rual a pawl ve ding asile kan khawruahdan le lungput hrimhrim hi khuahlan san lungput le khawruahdan tlansan in kan thleng hrimhrim a tul. Khuahlan lal san le kawl ralkap pawl in ci in tuh mi thinlungput pawl khal thleng a tul. “Sabikti thar cu savun tithawl hlun sungah kan thun nawn lo a tul.” Santhar san ahcun pawlkom dindan le kaihruai awkdan khal thleng vivo a tul vekin le senpi vangtlang tulmi, mimal pakhat cio in hotu pawl parah an hngat awknak san (thu) khal a thleng awk vivo vekin hotu cu ziang asi ti kan ruah dan pawl khal kan thleng vivo a tul. Santhar san ahcun hotu pawl cu mipi pawl lu-hngatnak, kumkhua lal, rosar in sar mi dinhmun, khuahlanah an hminthatnak ruangah hotu tuanter mi, tvp, si nawn loin santhar minung pawlin ziang kan tul, santhar minung pawl ziangtiang hotu le senpi vangtlang parah an tthum aw ding, senpi vangtlang duhmi le tumtah mi tuansuak dingin ziangvek thiamnak le theihnak a tul, ziangvek pek awknak a tul, ziangvek lungput a tul, tvp, pawl parah hngat sawn in hotu hawlthiam le hrilthiam a thupi. Khuahlan san ahcun hotu pawl cu mipi uktu an rak si theu; asinan santhar san ahcun hotu pawl cu mipi duhmi le senpi vangtlang hrang thiltha tuansuak tu ding, senpi mipi siahhlawh vekin hma latu sawn a si a tul. Senpi vangtlang tulmi le mamawh mi tuahsuak thei dingin senpi bungrua (public resources) pawl kha hmualnei zet (efective) in a hmang thei tu mipi kaihruaitu asi thei sawn a tul. Hotu cu dinhmun siloin hnatuan tuantu asi tiah ruat le hmuhthiam a thupi.


Hotu hrildan:

Laitlang um mi laimi hrekhat hnenah “Rawl ah ziangrawl a thawbik?” tiah kan sut asile “Ngahpih” tiah a sang tu tla kan um men thei. A sang tu khal cun a ei dah zo mi rawl hmuahhmuah lakah a thawbik cu “ngahpih” asi ahcun a sannak cu a dik zet tiah a ruat thei. Asinan “rawl hmuahhmuah” titikah a ei dah lomi rawl leitlunah tampi a um ti a theih ahcun fimkhur zetin a tong sawn ding. Kan ram mipi in ziang kan tul, kan tuah duh timi parah hngat aw aw in kan hotu pawl khal kan hawl, kan hril thiam a thupi. Leitlun khawmual tin huapin hnatuan duhmi kan nei, kan ram le miphun thuanthu cu leitlun khawmual huap in ausuahpi le dinpi kan duh asile leitlun khawmual huap thei tu ding hotu le hruaitu khal kan tul. Cuvek hotu le hruaitu nei thei dingin kan mipi khalin kan milesa lakah thazang pek awk le dunglam ihsin sawmdawl awk thiam a thupi sinsin. Democracy cu mi tampi theihdan vek asile “zalen zetin hril awknak a ummi kumpi kaihruai awkdan, uk awkdan” ti asi. Kan mipi lakah a tamsawn cu casiar lo lawnglawng, news paper le kan mai khua le peng lenglam thu hla zianghman ngaihven lo lawnglawng kan si tikah kan ram le miphun thuanthu hi kan Chin mipi zapi lakah siseh kawlram ram dinkhawm lakah siseh leitlun khawmual tin lakah siseh ziangtin zoin ziangvek tiang in hruai thei dingih kan mipi hrang hlawknak ziangvek a um ding ti thu pawl hi mi tampi thinlung sungah ruatbna harsazet asi ti cu a fiang. Cui hlei ah mi tampi hrangah mai mimal duhzawng, rualpitha, sungkhat le lamtang si loin mipi tulmi, mamawh mi hotu pakhat dungthlun in kekar ding khal kan harsatzet lai hrih.

Kanmai insang, rualpi, kawhhran, pawlkom lenglamah kan mipi, miphun huap in kan ram miphun thuanthu cu leitlun khawmualtin ah tlangaupi in tuahtha thei tuding hotu kan hawl in kan hril ding maw, cuvek hotu nei thei dingin kan thinlung kan timtuah ding maw?


Mipi lungput le tuahnak:

A tucu hotu dinhmun lam fehsan in mipi lam dinhmun zoh hrih hnik uhsi.

#Phurtlang mi (Common interest):
Miphun/mibur pakhat in ziangruangah hotu kan tul? Phurtlanngmi, tul tlangmi, duh tlang mi kan neih ruangah asi. Khuahlan lal san lai ahcun senpi vangtlang buainak um loten loram zem awknak, hnatuan tikcu khiah (lo vah can, lo ur can, tvp,) a rak tul, ral lak ihsin humhim awk a rak tul, harsatnak canah bawm awk a rak tul, lungawican ah lungawipi tu an rak tul. Senpi vangtlang thu le hla pawl khal mimal pakhat cio in tuah thei lomi a rak um tikah senpi vangtlang in a bur in tuan tikah hlawknak le lungawinak a tam sawn ruangah a bur in umkhawm le hnatuan tlang a rak tul. Cutikah rualrem ten a bur in senpi vangtlang nungtlang, hnatuan tlang, lungawinak hawl tlang dingin hotu an rak tul. Santhar sanah milai pehtlaih awkdan a thleng aw vivo. Pakhat le pakhat parah hngat awknak a mal sinsin. Theihnak le fimnak khal mimal pakhat cio in hawl le zir asi. Mahte tohdelh, mahte ke in dinsuak theinak lamzin a ong aw vivo. Cutikah mi tampi in hotu parah hngat awknak a mal sinsin. Asinan hotu tha thupitnak cu a tumsuk cuang lo. Mimal pakhat cio in senpi vangtlang hrangah ziangvek tuanvo an nei timi khal a fiang lo sinsin. Mi tampi in senpi vangtlang thu thawn peh aw in ziangvek tuanvo an nei timi an ngaihthah sinsin. Cutikah mi tampi cu senpi vangtlang thu hla buaipi loin mai mimal hlawknak le lungawinak lamzin an zawh vivo. Cutikah mi tampi thinlung sungah senpi vangtlang thawn a pehpar mi, miphun thuanthu tuahtha dingin phurnak an nei lo sinsin, miphun nunphung kenkawh ding, calai thansohnak thu, miphun thuanthu tuahtha ding, leitlun khawmualah miphun canpual ausuahpi ding thu pawl hi mi tamsawn in a ruat hman an ruat paih nawn lo; mimal hlawknak le lungawinak lamzin hawlin tlan an zuam aw vingvo. Cutin, senpi vangtlang tuah tlang dingmi phurtlang mi (common interest) a mal vingvo tikah hotu tulnak khal mipi thinlung sungah a hlo sinsin. Tuahtlang ding a um lo ahcun mibur cangvaihnak khal a tul lo ih hotu um khal a tul nawn lo.

Thimnakah, Kawlram misa pawl kan zoh asile mi tamsawn cun anmai pumcawmnak, mimal insang lungawinak le hlawknak nun khawsaknak thu lawng an ruat. Cutikah senpi vangtlang hrangah thiltha tuah ding le rampi uk awknak thu pawl cu mi tampi in an ngaihven paih nawn lo. Cumi dinhmun thleng dingin kawl ralkap pawl khalin ram dinhmun le mipi thuanthu cu an herkawi rero mi asi. Cutikah mipi lakah senpi vangtlang thu (public issue) buaipi dingin phurnak an nei lo sinsin.

Cutin mipi phurnak a tlaniam laifangah thuanthu in herkual in mipi thinlung a kaitho sal lole mimal pahnih khat, hotu pahnih khat in kaihthawh theih asilo. 1988 ah kawlram rampum tlawngta pawl cangvaihnak in mipi thinlung cu a kaitho ih mipi phurnak cu a sang ngaingai. Asinan mipi phurnak cangvaihnak cun an ruahsan mi vek rah a rah suak sal lo tikah mipi phurnak cu a tlaniam sal.

Ramleng suak laimi pawl hin zaahza asilo hmanah zaah 99 cun senpi vangtlang, miphun thuanthu tuahtha ding hnakin mimal le mai insang hrang hlawknak le lungawinak hawl cio an si kan ti le a sual lo zet ding. Curuangah senpi vangtlang thu (public issue) hrangah phurnak a tla niam tuk, a um lo lawlaw asi lo hmanah. Curuangah hotu pawlin ramleng suak laimi pawl hi ram le miphun thu, senpi vangtlang thu ah mipi phurnak kai tho ding in nasa ten an zuam lo asile ramleng suak laimi pawl cu a kumkum in lairam le lai miphun cu an theihhngilh sinsin dingih an tesinfa pawl cu hnamdangah an cang theh lo hmanah lairam le lai miphun hrangah thiltha tuah ding cu a ruat hman an ruat nawn lo ding.

“Rang cu tidai in ter dingin tiva ah na hruai thei nan amah in a in lo asile tidai na in ter thei lo ding” an rak ti vekin mipi pawl in senpi vangtlang, ram le miphun hrangah phurnak an nei nawn lo asile ziangtilam hmanin mipi, ram le miphun hrangah thiltha tuah dingin fial theih an si lo ding. Cutin a bur in ram le miphun hrang thiltha tuah tlang ding an nei lo tikah hotu khal an tul nawn lo. Mai hrang cangai khawrhnak hmunah zohman hotu tul an um lo. Cutin anmah in an ruat paih lo, hotu tulin an thei lo lawng siloin, mi tampi cu, anmah vekin midang khal sive dingin an kaihruai ve tikah “hnam hloh hri” nat hrik vekin mi tampi thinlung sungah a cam.

Mipi in ziangvek phurnak an nei? Ram le miphun thuanthu tuah tha dingin phurnak nei an um maw? An phur lo mi tuahter dingin fial le nawr awk rero cu a ti a hal lomi rang cu tidai in ter dingin tiva sungah hruai rero vek asi.



# Rinsannak (Trust):
Kawlram ralkap uknak in a siatsuah mi lakah a pawibik pakhat cu mipi thinlung sungah kumpi le hotu pawl zumnak a siatsuah mi hi asi. Mi tampi in kumpi, cozah cu an zum nawn lo, hotu cu an zum nawn lo lawng si loin an hua. An tlunlamah hotu pohpoh an hua ta. Hotu huatnak lungthin an neih phah. Cutikah mipi le kumpi lakah siseh mipi le pawlkom lakah siseh mipi le hotu lakah siseh rinsan awknak a um nawn lo. Mi zo hman in a rinsan lomi hnenah a sumpai a kawlter dah lo ding vekin mipi pawl khalin an rinsan lomi hotu pawl parah an lungawinak le ruahsannak khal an hngat aw dah lo. Ram a farah tikah mipi thinlungah ngahnak ding lam lawng an ruat thlang, nitin ei le in ngahnak ding lawng an ruat thlang, anmah in ram le miphuan thuanthu tuahtha dingin ziangvek tuanvo le mawhphurnak an nei timi an ruat nawn lo. A dik maw dik lo maw, a mawi maw mawi lo maw, anmai hlawknak le ei le in an hmuh theinak ding lamzin asi ahcun mitsing rumro in lamzin an zawh thlang. Cutin mipi le kumpi, mipi le hotu lak lawng si loin mipi lakah mimal pakhat le pakhat kar lak khalah rinsan awknak a hlo vivo. Mipi lakah mimal rinsan awknak a hlo vivo, hotu le pawlkom rinsannak a um lomi khua, ram le miphun khal a thangso cak thei lo vekin laimi pawl khal rinsan awknak a tlak niam vekin mipi mibur cangvaihnak ah kan tla niam sinsin. Khuahlan lal san lai ihsin kawl ralkap uknak sungah hotu le uktu pawl cun mipi canpual le lungawinak pawl cu anmai hlawknak le lungawinak hrangah rak laksak an si theu vekin santhar san milai pawl khalin hotu le uktu pawl huatnak thinlung an thancih tikah rinsan awknak hi a tla niam tuk zo. Rinsan awknak a um lo tikah zianghman senpi vangtlang hrangah hnatuan tlang a theih lo. Cuhnakin a sesinsin mi cu, rinsan awk lo nak lawng si loin mi tampi in “huatnak thinlung le lungput” an thencih tikah senpi vangtlang hrang le mibur cangvaihnak hrang siatnak tampi a suahter theu.

Miphun, mibur pakhat cu cakzetin a thangso ding asi ahcun mipi lakah siseh tuanvo kaitu hotu parah siseh pawlkom le hotu pawl parah siseh rinsan awknak a um a tul. Zokhal hotu a tuan, tuan a duh asi chun a ho mi pawl, mipi in ziangvek nuntumizia, tumtahnak le lamzin cu an rinsan timi a theih a tulin cuvekin a nung, a tumtah, lamzin a zawh a tul.

Ziangtin mipi lakah rinsan awknak a thar suak sal thei ding?


#Tuhlut awknak (submission):
Mipi a bur in cangvaihnak hrangah mipi lak ihsin mimal pakhat cio in pawlkom le hruaitu pawl hnenah a tulcan ah neih sumsaw le bungrua siseh upatnak siseh an pek thei a tul. A tuldan vekin mi senpi vangtlang thuanthu tuah tha dingin pek awknak an neih thei a tul. Senpi vangtlang thatnak hrangah tuah dingin an pawlkom le sihcih awknak ah an tuhlut awk a tul. “Leitlun kumpi pawl cu milai thisen le ruak parah sakmi an si” an ti. Culai lakah mipi pawl cun senpi vangtlang hrang thiltha tuah dingin phurnak an nei lo, hotu le pawlkom parah rinsannak an nei lo asile ziangtin an rinsan lomi le an phur lomi ah anmah le anmah an tuhlut aw thei ding? Ziangtin an nunnak tiang an pe aw thei ding? Hotu khalin senpi vangtlang thuanthu tuah tha dingin siseh mipi lungawinak hawl dingin siseh mipi cu ziangtluk tiang an phur, ziangtiang an pe aw thei ding, ziangtiang rinsannak an nei, ziangtiang an tuhlut aw thei ding timi a hmuh cia lo asile raltha zetin ziangtik hmanah a feh ngam lo ding. Milai cu ramsa bangin hridai thawn kaihruai mi kan si lo ih thu le hla, tumtah mi sawn in kaihruai awk asi tikah mipi pawlin an phurmi thu le hla tumtahmi tuahsuak dingin mipi khalin hotu le pawlkom parah an rinsan ih an pek awk thei ve a tul. Cun senpi vangtlang tumtah mi ah an tuhlut awk lawnglawngah ziang kim pitlin theih asi theu.

Kan ram mipi lakah a tampi cun anmai tuan mi, telnak le tuhlut awknak zianghman tel loin ram le miphun thuanthu cu anmai duhzawng le lungawi zawngin tuahthat sisehla an duh zet ding ti cu el ding a um lo ding. Cucu ziangthawn a bang aw tile, van ih khawdur ki a kaa sung ihsin a suakmi milai thaw thawn sem kiang thei sehla tiah duhthusam vek fang asi. Ram mipi pawlin phurnak, rinsannak, pek awknak, thawn an neih sunsaw le bungrua thawhsuak ve in ram le miphun thuanthu tuahtha dingin an tuhlut awk lawnglawngah mi senpi vangtlang lungthlitum cu tuahsuak asi ding. Cutin asilole thuanthu tiluang cu hngak cuahco in mai hrang cang-ai khawrh lawngin mai mimal diriamnak le lungawi zawng hlawlin kum le can a liam vovo lai ding. Miphun thuanthu cu midang duhzawng le lungawizawngin a feh rero sawn ding ti khal theihcia a tha.


Mipi thinlung sangka a ong aw aw maw? Ziangtin kan ram mipi pawl cu ram le miphun thuanthu tuahtha dingin an hotu le pawlkom ah an tuhlut aw thei ding?

Man pek a tul:
Kan miphun hin hotu tha nei dingin ‘a man’ kan pek a tul. Mi zapi duhmi cu ‘man’ pek tul loin hotu tha, mipi, ram le miphun thuanthu tuahtha tu ding hotu tha nei sehla ti asi men thei. Mah in sumpai piakhat hman thawh lo, upatnak sete hman pe duh lo, thu le hla zianghman theihpi paih lo, tikcu le can zianghman pe duh lo in zo in simaw kan ram le miphun thuanthu cu kan duhthusam vekin in tuahthatsak tu um sehla kan duh cio tla asi men thei. Cucu a tawk deuh lai, ‘man’ pek zuam lo lawng si loin hotu tha, thangthar a suak dingin dodal, lamzin phit, relsia le namthlak tum ringring cingin kan miphun in hotu tha, ram le miphun tuahtha tu ding hotu tha an suak ding tiah ruahsan nak cu ziangthawn a bang tile cangkha kung cing rero ih cini (thlum) zet theirah rah dingin rak ruahsan rero vek asi. “Mipi pawlin anmah thawn a tlakmi hotu an nei” (People get leader who they deserve) an timi hi laimi pawl khalin theih a tha. Hotu tha, kan ram le miphun, leitlun khawmual, kawlram ram dinkhawmah dinpi le kan miphun in canpual tha a co ve theinak dingin hotu tha kan duh asile mimal pakhat cio in “MAN” pek a tul. Cui ‘man’ cu sumpai, bungrua, le upatnak, thapeknak, lungrualnak, mai duhnak tlansannak, mai atnak tlansannak, mai hmaikhua sial duhnak tlansannak, mai hnambing sung lawng ruatnak, mai mimal thatnak tlansannak khal asi thei.

“A man” pek kan zuam maw? A man kan pek zuam lo asile kan miphun thuanthu cu miphun dang pawl kutsungah kan pek vek asi dingih kan tesinfa pawl in ‘man’ an pek cawk nawn lo mi “thuanthu kawrkawruam, khursungah kan tanta tinak asi. Thuanthu tiluangin kan miphuan thuanthu cu midang duhzawngin a fen vivo dingih tah rero khal tidanglam theih nawn loin kan tesinfa pawl khalin kan tesinfa siding an ningzakin miphun dang ah an cang theh lo hmanah kan miphun sinak cu an kenkawh nawn lo ding, miphun hloral ah kan cang ta ding.

Comments