II. Mahlemah neh awknak: Thinlung ruahnak huham kaihhruai nak

 

Mi pakhkatkhat cu a thinlung huham cahnak thawn a thinlung suangtuahnak le a taksa cangvainak hmuahhmuah cu kaihruai aw ding asi. Asinan mi pakhat thinlung ruahnak cu thaten zirhmi asi lo ahcun a thinlung suangtuahnak, khawruahmi, le a taksa cangvaihdan pawl kha thaten kaihhruai asi lo theu. Cucu a thinlung ruahnak cah lo ruangah si loin thaten zirhmi asi lo ruangah asi sawn. Milai thinlung ruahnak cu thaten zirh asi lo tikah thinlung suangtuahnak, caknak, hiarnak, thinhengnak, mi huatnak, asezawng lungput pawl kha duhtawk in an cangvai tikah a thinlung huham cahnak kha a tla niam ih zianghman ruahmi hmun hnget nei thei loin a um theu. Thinlung vavai in a um theu. Cuticun, na thinlung ruahnak kha thaten kaihhrem asi lai hlan lo cu thaten zianghman zir thei mi khal nei loin na thinlung a vavai ringring ih thiltha tuahsuak dingin hman tha lo ah a cang theu. Cuvekin na thinlung a um asile: 1) na thinlung ruahnak kha zirh lo mi asi thei, 2) na thinlung ruahnak kaihrem tu sungah ziangmaw famkim lonak a um tla asi thei, 3) culole, na thluak a thawl asi thei.

Cuvek dinhmun ah na um tikah, thinheng  tuknak, cak hiarnak, phur hlawptlo tuknak pawl lak ihsin kaihhrem awknak ihsin nehnak zir a theih. Milai thinlung cu zirh theih mi asi.

Voi tampi cu milai thinlung cu thu ruat thei loin a cau theu. Voi tampi cu thinlung in ziang thil pakhatkhat hman ruat thei loin a um theu. Ruahmi bulba nei loin a vak tawi theu. Cuvek in a vaktawi ringring mi thinlung cu thinlung cak lo asi. Thil pakhatkhat ruahnak hnget nei thei lo mi thinlung cu thinlung cak lo mi asi. Voi tampi cu cutin milai thinlung a um theunak cu mi pakhatkhat cu thu a ruat si loin thu pakhatkhat in a thinlung luahkhat asi sawn theu. A thinlung a luahkhat tu thu pakhatkhat cun a thinlung kha a ei rero asi, a thinlung in thu kha a ei si loin thu a tha maw a sia maw thu pakhatkhat in a thinlung kha a ei rero. Cutikah, milai cun ziang thu bik a ruat ti khal thei mumal loin a thinlung cu  a vak tawi theu. Cutgikah buainak pakhatkhat maw thu theihfiang lomi pakhatkhat maw ruat thei nak a nei nawn loih a thinlung ruahnak sungah ziangkim a rawi aw celcel men. Asinan a cakvak mi thinlung cun thu a ruahmi kha ziang asi ti a thei ih thinlung huham cakzetin a ruat thiam, buainak ummi pawl lak ihsin ziangvek tlansuaknak lamzin asilole ziangvek in buainak cu tuah that theih asi timi a ruat thiam. Cui hleiah a thinlung sungah ruahnak tha lo pawl kha a thleidang thiam ih a hlawn hlo in a tanta thiam fawn.

Curuangah na thinlung sungah a lut mi ruahnak suangtuahnak pohpoh kha na pom ih na lak theh, na thinlung sungah khua na luahter asile na thinlung kha a cak lo, a dam lo tinak asi. Ruahnak tampi cu a tul lo le hman tlak lo tampi na thinlung luah tu menmen asi theu ruangah cu pawl cu na thinlung huham cahnak in na dawi kiangih na hlawn thei ringring a tul. Culole ruahnak tha le thu tha na ruah ding hmuahhmuah alo siatsuah sak dingih na ruahnak pawl kha zianghman hma tlak lo ah an cang theh ding. A thianhlim lo mi, midang siatnak, midang mawhsiatnak, huatnak, le thiltha lo lam lawnglawng in na thinlung a luahkhat asile na nun in a rah suak mi cu na thluak, ruahnak sungih thlaici na tuhmi vek asi ding.

 

Na thinlung huham cahnak kha na duhmi le tumtahmi ah hnget zetin na bun ih na hmang thiam asi ahcun na thinlung huham le na taksa cahnak hmuahhmuah kha na tumtah mi pakhatkhat parah a zaten na hmang thei dingih hlawhtlinnak na hmu ding. Ziang thil pakhatkhat na tuah tikah na thinlung cahnak le na thazang cahnak zate thawn na tuan tikah pitlinnak cu na hmu cia tluk asi.  Na tuah mi parah na lung a awi dingih na tuah mi parah na hmui a ngil fawn ding. Cuti silon na thinlung kha a duhnaknak ah na vak tawi terih na thinlung in a lo hruainak pohpoh ah na thlun vivo a si ahcun zianghman tuah pitlin thei mi na nei lo ding. Thinlung vaktawi mi mi pitling an suak dah lo. “Mi vaktawi” , umnak hmunbulba nei loin a vak rero mi, tuanmi le tuahmi le tumtahmi bulba nei loin a vak rero mi cu tuanvo tumpi pek tlak khal asi dah lo ih mi rinsan mi khal asi dah lo vekin thinlung a vak tawi mi zianghman tumtahmi pitling a neih dah lo vekin tuah pitling mi khal a nei dah lo ding. Cuvek milai cun thil thupi a tuah suak dah fawn lo. Thil thupi tuahsuak mi a neih hmanah a siatsuah tu lam sawn asi ding. Curuangah ziangkhal na tuah asile na thinlung, na thazang le na ruahnak thawn tuah aw la, “Pathian tumtah nak ka nunah pitling dingin, ka tuah thei, ka tuah duh, ka tuah pitling ding asi” ti zum aw la na ka in ka tuah pitling ding asi tiah sim fawn aw. Thinlung hmunkhatah thum tahratin tumtahnak nei in thu a ruatih hna a tuan tu cun a thinlung ruahnak zate le a thzang zaten a ruatmi tuah mi parah a thum awk ruangah a thinlung le a thazang cu tikcu can pakhat sungah a tumtahmi parah lungrual ten hna an tuan ruangah a milai sinak pumpuluk in hna a tuanih a pitling theu asi. Culaifangah a mai thinlung sungah hnaihnawktu ruahnak dangdang pawl lak ihsin a thiarfihlim aw thei ringring tu asi fawn.

 

Ziangtik hmanah manhlap tukin zianghman thu ruat dah fawn hlah. Na phur hlawptlo tuk asilole na manhlap tuk tikah na tluak sungih na ruahnak pawl kha kimcang ten hna an tuan thei lo. Nangmah le na thinlung ruahnak kha na kaihhrem thei hlan cu a cancan ah na duh lo zawng na tuah pang ding ti  phan um zet. Mi pakhatkhat in mei thal a kap zik tikah daiten a hmuisel a bih ta ih ciamciam ten a kap lawngah a tumtah mi a ngah thei vekin thil pakhat na tuah zik tikah thu ciamciam ten ruat ta ringring aw. Thu ciamciam ten a ruat dah lo mi cu ciamciam ten  a hmuisel bih ta lo in mei thal a kap theu tu vek asi. Ciamciam ten a hmuisel bih tha ta loin meithal a kap theu tu cun a kah duh mi a thelh lawng hman si loin a tum lopi a kap ngah theu ih thil pawi zetzet a tuah pang theu. Cuvekin thu thaten ciamciam ten ruat ta loin, man hlap zetin thu a ruat ih thil a tuah theu tu pawl cu an kiang um tla a tih nungzet. Ziangah tile an tum lo pi in an meithal in in kap ngah pang ding a phan um zet. Curuangah mi hrekkhat cu an phur hlawptlo ih an thisen a za tuk tikah an tum lopi an tuah an sim theu ih an kiangkap um mi hliamhma an put theu. Cuvek minung cu mi tampi in an duh dah lo ih an kiang um tla an duh dah lo. Rei lote an um hmanah an sinak taktak an theih fiang tikah an tih theu.

 

Mi pakhatkhat thawn nan biak awk tikah na biak mi pa/nu kha tha ten zoh aw la na thinlung zaten na simmi thu kha ruat aw. Ziang thu na sim ding ti ruat cia aw. Mi pakkhatkhat na biak tikah na thinlung ruahnak le na taksa zaten tel ringring seh. Cun na biak mi pa/nu ih mitmeng le taksa cang pawl kha fimkhur ten zoh aw. Nangmah kha mi thawn nan biak awk tikah na taksa cangvai le na mitmeng pawl kha thaten kilkhawi aw ringring aw. Khawdang tang phah in mi be aw hlah. Mi na biak laiah na ka in na tong mi le na thinlung in na ruahmi, na taksa cang dan pawl kha rual aw ringring sheh. Mi thawn biak awk tikah na tongfang in na sim duhsan mi ih a hrek tluk maw a hrekhnak ih tam fang lawng a sim fiangih a tanglai mi cu na taksa cangvaih dan le na mitmeng zoh in na biak mi pa cun na sim duh mi kha san a rak neihter mi a si. Cuvek thotho in na biak mi mi pakhat khat ih mihmai le taksa cang zoh in a sim duhsan kha ziang asi ti na thei thiam a tul fawn. Mi pakkhatkhat na biak tikah na thinlung ruahnak le na taksa kha ziangtluk in hmunkkhat te ah lungrual zetin hna an tuan tlang timi parah hngat aw aw in mi na pehtlaih nak in hmual a nei in a hlawhtling ter ding asi.

 

Thu pakhat khat mi in an lo sim tikah, nangmah in na sim tikah, phur tuk le thisen sa tuk in um hrimhrim hlah. Cuvekin na um tikah na tluak thahri kha tamtuk na hmangih na thinlung khawruahnak kha a cak lo ter asi. Cutivekin lungawi tuk maw, thinheng tuk ruangah na thisen a sat tuk tikah na thluak thahri tamtuk a cemih na thinlung khawruahnak kha a cak lo ter. Curuangah thinsahru a nei mi, thinheng hmang le lungawi hlawp tlo tuk mi mi lai pawl khin thinlung cah lonak an neih theu nak asi. Cutikah an thinlung kha hmunkhat te ah cakzetin an hmang thei nawn lo, an thinlung sungah suangtuahnak tampi a suak theu mi pawl lak ihsin thiarfihlim awk theinak an nei lo.

 

Na thluak thahri le taksa peng pawl kha na thinlung ruahnak ih hmanrua pawl an si. Na thinlung ruahnak cangvaihdan le hna tuan dan ih zirin cu pawl cu an cangvai theu. Cun khatlamah na taksa peng pakhatkkhat a cangvai tikah na thinlung ruah nakin  a fial ruangah a cangvai mi asi fawn. Mi pakkhatkhat kha na biak lai ah asilole a mah te a ummen lai kha zoh aw la a mit a cang asilole a taksa peng pakhatkhat kha a cang rero na hmuh tikah a thinlung ruahnak in a fial ruangah a cang asi ti kha thei mei aw. Voi tampi cu mah le mah a neh aw lo tu asilole mai thinlung a kaihrem thei lo tu pawl cu anmah le anmah thei aw lo cingin an taksa peng hi an cangvai ter rero theu. Cucu san nei lo lawng si loin thazang heu khau ter tu men lawng si loin an ruahnak sungah anmai tumtah lomi le duhzet ruangah si loin suangtuah nak ziangmaw pakhatkhat kha a cam rero tinak asi.

 

Thisen a sosang ter tu hnatuan, asilole ei le in, asilole thil pakhatkhat tuah tikah thinlung a cawkphur ih tumtah lopi ruahnak pawlin thinlung ruahnak sungah hmun an luah theu. Cutikah phurtuk nak in thinlung cu a neh ih thinhengnak, lunglengnak, hiarhalnak, asilole lungawi tuknak pawl thawn thinlung cu a sosang ter tikah thinlung hmunkhat te ah ret theih asi nawn lo. Curuangha zu a in mi asilole thinlung hloptlo tuknak pakhatkkhat a tuah tu pawl hin an thinlung khawruahnak hi hmunkhat te ah an kai hrem thei nawn loih an tumtah lo mi thu tampi in an thinlung sungah khua a luah theu nak asi. Cutikah an thinlung siathatheihnak in ro a rel thei nawn loih phurnak, caknak, huatnak ti pawl sawn in anmah cu a mawng sawn theu asi.  Curuangah zu a ri theu mi pawl le thinheng a hmang mi pawl hi an thinlung an kaihhrem thei lo tikah anmah lala in an duh lomi an tuah pang theu nak asi. Curuangah anmah le anmah an kai hrem aw thei ih an thinlung an neh lai hlan lo cu a ziktluak mi pitlingnak an nei dah lo ding.

Thinlung sia tha theihnak thawn a thinlung le thazang neih mi hmuahhmuah amai duhnak ah ciamciam ten hmang aw thei lo, mah le mah a neh aw lo tu cu ziang a tuah tik khalah a pitling ngaingai thei lo ding. Ziangruangah tile a tumtahmi parah a thinlung zate le a thazang zaten hmunkhat te ah lungrual ten a pek awk thei lo tikah a thalennak ding le a pitlingnak ding hrangah a neih mi hmanrua kha a zate’n a hmang aw thei lo asi. Thil pakhatkhkat na tuah tikah na thinlung ruahnak zaten na pek ih na thazang zaten na hmang awk thiam lo ahcun na huham cahnak kha a zaten na hmang thei dah lo ding, na pitlin dingzat na pitling thei lo ding.

 

Mizuk thiam pakhatkhatin minung asilole mi pakhat a zuk zik tikah a zuk duh mi te fiangzetin a lang thei nak dingah thildang a langmi pawl kha tanta in a duhmi te lawng kha fiangzetin a camera sungah a langter theu vekin thil pakkhatkhat na tuah tikah ziang na tuah khal asile na tuah mi kha pitling zetin na tuah suak thei nak dingah kiangkap ah hnaihhnawk tu pawl kha na tanta thei a tul. Cun thil pakhatkhat na tuah tikah a tlamtling lo mi na hmuh veten cucu na rem lohli a tul. Na rem lohli lo asile na tuah mi kha zianghman na rel lo vek asi ih nangmah le nangmah khal kha zianghman ah na rel aw lo vek asi. Meeting pahkhatkhat na kai asilole zung hna na tuannakah voikhat cu na tlai. Asinan a thaisun asilole a nineta khal cuvek thotho in na muangih na tlai lala asile na thinlung ruahnak zaten na tuahmi parah na hmang aw lo tinah asi. Cutikah cumi na tuahmi parah na pitling dingzat na pitling thei lo ding.

 

Milai zo vek khalin, kanmah in kan tumtah le kan ruat ruangah siloin, kan sunglamah in cangvai tertu a um. Curuangah zokhal in mahlemah kan kaihrem awk thei a tulnak asi. Cutin, mi zokhalin a mitmeng, a kutzung cangvai le a taksa peng cangvaihdan pawl tiang a kaihhrem awk ringring a tulnak asi. Thinlung ruahnak lawng si loin mit, ka, lei, kutzung, le taksa peng dang pawl cangvaihdan pawl khal hi kaihhrem tul ringring mi an si.  Midang thusimmi ngai duhlo in mahlawng tong dutdo cu a awlsawn theu. Asinan mi pakhatkhat in thu asim, a tong tikah fimkhur zetin na ngai tikah nangmah le nangmah na thinlung le taksa peng na kaih hrem awk bakah na thinlung khal na kaihrem ih mi pakhatkhat in a tong mi ihsin na zir aw sawn asi.  Mi pakhatkhat thawn kut na kai awk tikah na kutin ziangtin na kai ti kha ruat aw la na kaihmi pa ih miting le taksa cangvai kha zoh fawn aw. Cun na kaihmi pa kha ziangtluk a thinlung le taksa hmunkhat te ah lungrual ten hna an tuan timi zoh fawn aw. Kut na kaihmi pa ih milai sinak upatnak thawn na kut le na thinlung zaten na kaih tikah na tuah mi parah huham tumpi a um ti thei ringrign fawn aw.

 

Thinlung a thiangmi le a cak mi mi pahnih kut an kaih awk tikah an ka in an simmi lenglamah thinglung le thinlung pehtlaih awknak a um asi. Milai thinlung ruahnak sungah a ummi ruahnak pawlin milai mithmai a tisia in a ti mawi thei ruangah mi na biak ding, milakah na suak ding asile na thinlung sungah ziang a umih ziangvek milai pawl thawn nan tong aw ding, ziangvek tongkam le mithmai thawn na suak ding timi hi ruat hmaisa theu aw. Taksa mawinak hi thinlung sunglam mawinak a tel lo asile huham a nei lo. Curuangah mi pakhatkhat na tawngding, a kut na kai ding asile na thinlung sungah ziangvek ruahnak suangtuahnak a um ti mi kah cek aw fel hmaisa theu aw. Cuvek thotho in mi hmaiah na suak dingih thu na sim ding maw na tlangleng ding a sile na thinlung sungah a thiang lomi ruahnak thinhengnak, huatnak, iksiknak, thinnatnak le thutha lo pawl kha um ter hrimhrim hlah. Cuvek ruahnak suangtuahnak tha lo cun na hmel a lo tisa thluh, na milai sinak man kha a ti tla thluh asi. Cutikah milai huham cahnak na nei nawn lo ih na biakmi le na tonmi pawlin na parah cahnak huham an hmu lo lawng siloin nangmah le nangmah cak lo le thukthun cingin na thei aw ding. Cuvek in na um pang asile to ciamciam aw la ziang pakhatkhat na tuah zik tinten na thinlung kha dap fel ta theu aw la na thinlung sungih ruahnak suangtuahnak tha lo pawl kha hlawn thluh aw la na thinlung sungah ruahnak tha thutha pawlin luah khat thei dingin na thinlung zaten zuam aw. Midang hnaihnawk nak um lonak hmunah nangmah te to ciamciam aw la na thinlung sungah khua a luahtu ruahnak le suangtuahnak pawl kha ziangvek ruahnak le suantuah nak pawl an si, thiltha lo thu tha lo an si maw, lungawinak le thatnak an si, ti ruat aw aw. Daiten to aw la na thaw a sau thei bik in napi in thaw aw la thu tha ten ruat aw. Cutin na thinlung kha hmunkhat te ah ret tum awla thu thalo le ruahnak tha lo pawl hmuahhmuah cu na thinlung sung ihsin hlawn hlo thluh aw. Pathian zumtu na si ahcun Pathian hnenah thlacam aw la cui ruahnak sual pawlin a lo hnaihnawk mi na thinlung kebai in a lo tuah tu pawl kha tlansan thei dingin bawmnak dil aw. Pathian hnenah bawmnak na dil tikah nangmah in na tuah hrimhrim a tul mi pawl kha theihhngilh fawn hlah. Pathian cu nan hnenah ra tahratin pha-hlai thawn na ruahnak sungih suangtuahnak ruahnak tha lo pawl kha a lo haihsuak sak lo ding. Nangmah rori’n na thinlung sung ihsin cui ruahnak tha lo pawl cu na hlawn hrimhrim a tul.

 

Nangmah le nangmah na ruat awk tikah na suahkeh ihsin santlai lo le mi  bang loin na suakah ruat aw dah hrimhrim hlah. Na neihmi thazang le ruahnak pawl kha thaten na hmang lo ruangah midang dunglamah tangin na duhmi na pitlin thei lo theu sawn asi. Curuangah thinlung cahnak le tisa thazang na nei lo asile cak dingin na zuam hrimhrim a tul. Thinlung ruahnak le tisa thazang cahnak na nei asile cu pawl cu thiltha tuahsuak thei nak ding hrangah na hman thiam tengteng a tul. Ziangthil na tuah tik khalah na thinlung zate le na thazang cahnak pawl kha hmunkhat te ah a hlawmin na hmun thiam a tul. Tumtahnak bulba na nei lo asile na ruahnak thinlung le na thazang kha a tufang na tuah mi parah a zaten na hman theinak dingin nangmah le nangmah neh aw dingin zuam aw. Na thinlung ruahnak le na thazang neih mi hmuahhmuah kha tumtahnak pakhatkhatah fumfe zetin na hmang thei asile ziangkim na tuah mi ah na pitling dingih na si thei dingmi zat cu na si ding. Tongdang in kan sim asile, Pathian tumtahnak sungah na nungih Pathian in na hrangah a tumtah mi tuahsuak dingin na zuam tikah nangmah sung ihsin a tuan suak tu ding cu amah Pathian lala asi ih nangmah lam cun na sinak thinlung, ruahnak, le thazang zapi ten Pathian tumtahnak le hnatuannak hnuai ah na up awk a tul. Cuticun Pathian in amai hmuihmel kengin a lo sersiam vekin nangmai na milai sinak in a tlin tawk na si thei dingmi zat dinhmun na thleng thei asi.