I.                                                                     SUAL

           

                                    'Sual timi cu danbuarnak khi a si' (I John 3:4)

 

                        Khrihfa nun thianhlimnak hmuhdan dik neih a duhtu cun sual thu ih a thukzia, a vervekzia le a kauhzia pawl ihsin a theih thawk a tul. Innsangpi sak ding cun a khur thukpi laih a tul vekin a hram toh sual pang cun pawi a khawih natuk theu. Thianhlimnak thu hmuhsualnak pawl hi a tlangpi thu in minung sinak hmuhdan diklo pawl ihsin a thawk theu. Thianhlimnak thu ngannak cabu sungah hin sual thu thawn ka thawh nak san hi thla-hrun awk ding zianghman umlo ten ca siartu pawlin na theithiam vivo ding ti ka zum.

                        Sualthu thutak theihfengnak hi rundammi khrihfa sinak hramah a phah aw. Sualthu theihfengnak tel loin sual thianfainak, piantharnak, (thlengawknak), le nun ti thianhlimnak zirhnak pawl hi 'tongkam le hmin' men, zianghman san neilo tluk an si. Curuagnah, Pathian in pakhatkhat Khrih ah a sersiam thar tikah a hmaisa bikah a tuahmi cu milai thinlung sung cu eng thawn sun engin misual a sinak ruagnah mawhsiat a si theihter hi a si. Semtirnak sungah Pathian in thil sersiam a thawh tikah eng thawn a thawkih thlaraulam sersiam tharnak a thawh tik khalah cuvek thotho in eng thawn a thawk. Thlarauthianghlim hnatuannakin "Pathian cu kan thinlung sungah a eng," cuticun thlarau nun cu kan thawk a si(II Kor.4:6). Sual thu theihfeng lonak le thleidan thiamlonak hi tu laiih fehdan sual, zirhnak sual le a kalh awmi zirhnak pawl an suahnak hrampi a si. Mi pakhatkhatin thlarau natnak hrik hi a tihnun zia a theih lo ahcun tidamnak ciangkuanglo le silem te thawn a lung awi tawk khallen mangbang ding a um lo. Kum zabi 19 laiih a tul tuk mi le tulai khalih a tul tukmi pakhat cu fiangdeuh le famkim deuh ih sual thu zirhnak a si ti ka zum.

 

1.                     'Sual' timi ih san simfiangnak thawn ka thu ka thawk ding. 'Misual' le 'Sualnak' timi tongfang cu kan thei nal zet ko ding. Leltunih nung kan si vekin 'sual' timi le 'sual' a tuahmi milai kan si ti cu vawi tampi kan sim leuhleuh ko. Asinan, himi tongfang le ca-tlang pawl hin ziang  kan tiduhsan a si ti fiangten kan thei maw? Himi thu ah lungbauinak le thliarhran theilo nak a um pang ding ti ka phang. A tawi thei bikin sualih umzia le san pawl ka run tarlang tum ding.                     

                        A tlangpi thu in sual timi cu, kawhhran thusuah pakua nakih a rak tarlang bangin, "Adam cithlah hmuahhmuah, Adam thisen thlah hmuahhmuah sual mizia nei in an suakih sualin an  nung. Cuticun minung cu a hramthawkih diknak ihsin hlapi thlengin, minung mizia cun sual cu a hring suakih tisa cun thlarau kalhzawngin a hiar. Curuangah leitlunih sersiammi milai pohpoh cun Pathian thinhengnak tuar ding kan si". A tawizawngin sual cu milai cithlah hmuahhmuah siatsuah tu thlarau nathrik a si. Cui nathrik cun ziangvek dinhmun, ziangvek miphun, ziangvek hmin, ziangvek ram, ziangvek mibur, ziangvek tong hmang pawl khal, nunau hrinmi pakhat siarlocu, an zaten an luat lo. Cui nunau hrinmi pakhat cu Lal Zesu Khrih a si ti sim a tul maw?

                        Cuitlunah, sual timi cu fal deuh in ka sim a si le, tongkam, tuahnak, ruahnak le suangtuahnak, le umtu mizia in Pathian sinak, ruahnak le a dan pawl thawn a mil aw lo mi a si. Thuthiangih a sim vekin a tawibikin sual timi cu 'danbuar' hi a si (I John 3:4). A awlsam bikin sunglam inmaw, lenglam inmaw Pathian duhnak a langmi le langlo siseh a mizia le dan hnuai ihsin pen suaknak hin sual a hringsuakih cucun Pathian hmai ah hmakhatte ah misual ah in can ter.

                        Baibal ralring zetih siartu cu sim rero tulah ka ngai lo. A langpangih tuahnak um loin mi pakhatkhat cun thinlung  ruahnakin Pathian dan a buar thei a si. Kan Lalpa in tlangparih thu a simnakah elding umrual loin a than zo (Mth. 5:21-28). Kan phung thluk hla khal in dik zetin in sim ve, "Mi pakhat cu hni zuamzo hni zuamzo cingin a sunglam cu raksual zet ziar thei".

                        Cuvek thotho in, Thuthlungthar tha te ih zirtu pawl cu lo sim tulin ka ruat lo. Sual ahhin "tuahnak sual" le "tuahlo sual" tin a um. Kan thlacamnak bu in in sim bangin 'kan tuah lo dingmi tuahnak' le 'kan tuah dingmi tuahlonak' hi a si. Kan Lalpa in elrual loin St. Mathew Thuthangtha sungah in tanta. Hitin ngan a si: 'Hi tawk ihsin tlanaw..nang unse dawng, sankhuk hremhmun sungah ... ka ril a rawn laiah eiding i pe lo, ka ti a haal laiah ti in ding i pe lo’ (Math.25:41,42). Archbishop Urshar in a thih zawngah thuthuk zet le khun zet a ruat hnu ah hitin a sim: 'Lalpa ka sual i ngaidam aw, a biktakin ka tuah lo sual pawl hi,' a ti.

                        Hiti a si laiah ka ca siartu pawlih theih dingah a tul timi ka nei hrih. Mi pakhatkhat cu a mai sualnak a theih awk lo laiah “Na sual a si” tiah mawhsiat a si thei ih amah le amah cu sual neilo vek ten a ruat aw ziar thei. Tulai mi hrekkhat pawlih an betmi thil pakhat hi Baibal sungah ka hmu riailo: "Zingkhal tuah ningna ka thinlungin ka theih ih ka sia-tha-theihnak in i mawhthluk lo ahcun sual a silo" an ti. Cuti si lamlam hlahkaw, Baibal in a zirhmi cu, mitampi ngaihthah mi Puithiam Hnatuan bung 4-5 le Mipum Siarnak bung 5 nakah Israel pawl kha an theihlo mi sualnak ruangah mi thianghlimlo (mi bawrhhlawh) ah ruat an si ih thawinak pek a tul thu kha zirh an si (Pui.4:1-35,5:14-19; Mipum.15:25-29). Kan Lalpa in fiangzetin a zirhmi ka hmu, “Siahhlawh a pu paih duhnak a thei lo, a tuahlo tupa” kha a theih lonak ruangah ngaidam si lamlam hlahkhaw vuak a silole cawhkuan pek a sikha (Lk.12:48). Hihi kan theih ringring a tha, a tlamtlinglo le famkimlo kan theihnak le kan siatha thleidannak hi kan sualzia thuthentu ih kan hman tikah thlaphan um zet dinhmunih um kan si. A thu cipciar zetin Puithiam hnatuannak bu hi kan zir ahcun in rem tha ko ding ka zum.

 

1.                     Kan sia-tha-theihnak bu sungah nasazetih siatsuahtu 'sual nathrik’ ih a suahkehnak thawn pehparin malte ka sim a tul. Hi thu ah khrihfa ti aw pawl mi tampi theihdan cu a famkim loin a ciangkuang lo ding ti ka phang. Curuangah, hi thu hi ka tanta ngam lo. Cuti a sile milai sualnak cu lenglam si loin sunglam sawn ihsin a suakmi a si ti kan thinlung sungah bunhnget phawt uhsi. Hihi tuihlanih hruai sual awknak ruangah a si lo. Khrihfa tawntai pawlih an sim theu vekin sualnak hi rualpi pawlmi thatlo ruangah le cawnmi thatlo ruangah a si lo. Asilo lawlaw. Hihi sungkua natnak a si ih in thlahtu Adam le Evi ihsin ro kan comi a si ih kan suahkeh ihsin kan neihmi nathrik a si. A hram tawkah sual neilo le Pathian hmuihmel kengih sersiammi kan rak sinan, in thlahtu Adam hi a hram thawkih diknak ihsin a rak tluksiat ruangah misual le diklo ah kan cannak a si. Cuisi thawkin mi hmuahhmuah nunau mipa ti um loin a tlu cia, Adam le Evi ih hmuihmel keng in kan suak.

 

2.                     Milai sia-le-tha-theihnak sungah 'sual' nathrik in hmun a luahkauhzia, a hngawng kauhzia le thil a siatsuahmi pawl thu kan sim tikah thil tisual lo dingin ralring uhsi. A sual thei lo hram kan hmuh theimi cu Baibal ih a rak duan cia mi lawng a si. Thinlung ruahnak ih suangtuahnak hmuahhmuah cu a mizia in sual lawnglawng a si ih, cucu a kumkhua in a sinak mizia a si. Thinlung cu ziang hmuahhmuah hnakin bum hmang bik a si ih siatnak hlir ih khat ringringmi a si (Sem. 6:5 Jer.17:9). Sual timi cu sia-tha- theihnak bupi kan thinlung le kan ruahnak sungmuril bawmpi sung tiangih a darh aw thluh mi thlarau natnak a si. Theihnak, ngainatnak, khuaruah thiamnak, duhnak pawl hi a siatsuah net lammi a si. Kan sia-tha-theihnak khal hi sual nathrik cun a mit a cawtter ih felfai zetih mi kaihruai tu dingah rintlak lo a si ih Thlarau Thianghlim ih mitvanternak le kaihhruainak um lo cun lam diklo pi khalah a dik vek ih mi hruaisual thei a si. A tawizawng cun 'Kan kephah ihsin kan lu thlung tiang ka mah ah zianghman thatnak kan nei lo' (Isai 1:6). Hi sual natnak cu pawnlang nunmawi ziaza thatnak, vohphalnak le mi kom thiamnak, tuahthatnak le sakhaw mitha sinak pawl puan khuh hnuai ah a langlo men thei nan, sunglam muril bupi ah a rak phah aw diahdiah aw mi a si.

                        Minung cu ngaisan tlak zet, thilti theinak tamzet pekmi a si ti ka pom ko. Arts, science le calai lam thiamnak khalah ropi zet thiamnak kan hmu thei ko nan thlaraulam dinhmunah thil a cangmi cu pumhlum ih thihnak a si. Cuticun Pathian tihnak, duhnak le theihnak hi minung thinlung suakin neihmi a nei lo. Minung ih thatnak bik cu thatlonak le siatnak pawl thawn cawhpawlh aw tluhmi a si tlunah thutak kalh zawngin tluksiatnak rah karhzai tertu a si sawn. Sersiammi milai hi khatlam ahcun sang zet vek si-in khatlam ahcun niamzet nak a nei. Sersiammi ropi zet vek kan bang nan thinlung le mizia sual cu thisen ro kan co. "Mi pakhat ruangah sual cu leiltunah a lut". "Tisa ih hrinmi cu tisa a si". "Kannih cu kan suahkeh mizia ihsin thinhengnak fa kan si". Tisa thinlung cu Pathian thawn a ral aw". Thinlung sung ihsin (amahte, cerhti put vekin) ruahnak sual a hring, uiretnak le sual citin reng a hring (Rom.5:12; John 3:6; Eph.2:3; Rom.8:7; Mk.7:21). Naute mawibik, kumthar ih insang sungtelah telhve mi hi a nu cun a duh kawhnak in "Vancung Naute," "Sual Nei Lote" a ti ding. Asinan, a sinak taktak cu hi tin a si sawn "Sual Neite" "Tisa Mite". A-la-hai! Naute bawm sungih hnih zir tleohtlo le bawkvak tum rero mi sersiam mi fate hin a thinlung sungah thatlonak hmuahhmuah ih ci a phur cu ee! A taksa le a thinlung a hung pitlin vivo vekin rak zoh ringring aw la thilthalo tuah duhnak lamah catbang loin a thanlen vivo laiah thiltha lam ahcun a than tlai zia na hmu ding. Cui sualci cun thuphan pernak, thintawinak, duh amnak, hamtamnak, thulun lonak, mai bul hrang duhnak, iksiknak, halhsiknak, hiarnak, mihuatnak, mahte sualbawlnak hi pawl hin zamrang zetin a nun a luahkhat na hmu ding. Zo in saw nauhak te hivek zirhtu? Khui tawk in saw hivek pawl a zir? Baibal lawngin himi thusutnak a sang thei. Nu le pa pawlin an fa le thu ah thil tha lo an sim theumi cu, “Kan fa cu a thinlung takcu a tha si maw, asinan mitha lo pawl lakah a tlangih a silo dingpi a si a sicu. Vangtlang tlawng pawlhi hmun thalo an si. Zirhtu pawlin nauhak an ngaihsak lo”. Nu le pai sim dan cun an fate cu mi tha zet asinan, a sinak taktak cu duhum lo zet a si. A pakhatnakah nauhak pai sualnak cu suahkeh thinlung sual, thatlonak ruangah a si. Vangtlang tlwng kha a si lo. Minung cu a fate zet, ngaisan um zet , thilri tuah sernak ahcun ruahnak ropi zet a nei nan a ngainat zawng ahcun mumal lo tak a si. Athenon ih Parthenon le Igypt ram ih Luxor le Carnal pawlih inn ro pipi pawl vek in ro pi taktak inn le lo sersuahnakah ruahnak ropi a nei ko nan bawkvak le vate, nunau pathian le pathian lemte pawl cu a bia. Thucydider ih thuanthu, Aeschylus le Sophocles ih lemcan mak taktak a cang thei konan siatnak thlentu sualnak ih salah, Rom cakuat bungkhatnak ih a sim bangin a cang. Hi pawl hmuahhmuah hi Pathian thu nganmi hrilhfiah tu pawl hrangah cun thinnatnak thlak buainak, kan hnenah Baibal ca in a sim vekin "nutat setet tu" an si. Hihi hritenmi vek a si ih Baibal thawn kan phawih sal thei a si. Minung hin biakbuk sinak  ruangpi cu a neilai ti kan theithei. Pathian a rak umdahnak biakbuk a sinan tu ahcun a ram hluahhlo mi biakbuk, a sangka te pawl khatlamah, a sangka pi pawl khatlamah, a pindan pawl khatlamah tiih a thek darh awh thluh mi a si. Cuticing cun biakbuk hmuithlam te cu a keng hrilhlai. Asinan, biakbuk khatlam ihsin khatlam tiang mawinak um nawn loin a hram thawk  dinhmun ihsin a tlase zomi a si. Minungih dinhmun theih harzet thu hi zianghman in a simfiang thei lo kan ti laiah tluksiatnak ih a hngawngmi, suahkeh sual a si lole pianpi sual zirhnak pawl hin a sim fiang thei.

                        Cuibakah, leitlunih thil citin tian hin sual cu zapi tuarmi minung nathrik a si ti an langter a si. Khawvel tawp deng khatlamih sin khatlam tiang, nisuahnak ihsin ni tlaknak tiang zohhnik, leitlun killi ihsin ramtin le hmuntin khi zohhnik; kan ram sung tlang a niam bik ihsin a sang bik tiang, ziangvek dinhmun le ziangvek karlak khalah, le ziangvek miphun karlak kalah zohhnik, na hmuhmi cu a bang aw ringring ding. Pacific tipi thuanthum ih a falbikmi tikulh khi Europe ram, Asia, Africa pawl thawn pakhat le pakhat dai aw ban lo mi a si. Mirang le ramdang pawl thawn santhar fimnak le calai thiamnak dang pawl thawn hnawmhnawih awk bannak a um lo, cabu, tangka le ralthuam ti pawl thei lomi minung pawlin hi tikulh cu an luahkhat thluh, santhar nun khawsakdan pawlin a hnawmhnawih ban hai lo. Asinan, a hmaisa bik hitikulh an hmuhsuak tikah an tonmi cu thiltha lo cak hiarnak, thatlonak, bum awknak, mitkher thiamnak, le dawithiam zumnak pawl a si. Minung thlah pawl hin thildang zianghman an theih lo hmanah sual tuah ding cu an thei ringring! Khuitawk hmun khalah minung thinlung cu a mah a sinak mizia ten 'ziang hmuahhmuah hnakin bum hmang bik a si ih, sual tawmhlawm a si' (Jer.17:9). Kanmah lam cun Moses in Semtirnak cabu sungah minung semtirnak, sual hramthawhnak, a hngawngkauhzia le mi zapi tuarmi a si zia pawl a nganmi hi zianghman nemhnget theinak kan nei lo. Pathian khawkhannak le huham cahnak ih rua-hmanmi a si ti lo cu zianghman bet ding kan nei lo. Minung cu nupala tuakkhat ihsin thlahzai mi kan si ih (Semih a sim vekin) cui nupa tuakkhat cu a tluksiat ruangah an thlah tapoh cu an tluksiatnak ah siar tel kan si. Mi tampi in Pathian thu ih a simmi hi an zumlo vekin rak zumlo ve aw la, simfiang  theih rual loin harsatnak sugnah na tla tinak a si. Milai hmuahhmuah cu sual cithlah an sizia cu minung nunah diknak um loin sualin a luahkhatzia pawl hmuh tikah a dik ti a ciang ter a si. Hi hmuahhmuah tlunah sualin milai nunah a hngawng kauhzia kan theihtheinak cu mi pakhat a pianthar hnu hmanah Thlarau Thianghlim ih cencilhnak le kaihhruainak a tulnak hi a si. Kawhhran thusuah thutlang pakuanak kan zoh a si ahcun 'A siatzo mi milai mizia hi hrinhnihnak a co zo tu pawl nun khalah a um' ti tongkam an hman mi kan hmu. Minung sungmuril thuk zetah hram a bun aw zomi cu sual ruangih milai siatnak hi a si. Kan  pianthar hnu, siamthar, thianhlim, kholhfai, dikti ih phuan mi siin Khrih inn sungsangah telhcih kan si hnu hmanah, innsang pakhatih pharnatnak cu a kumkhua a daih bangin, himi sual hrampi hi kan thinlung tawdapah a tangih hi leitlun puanthlam inn (kan taksa) hi kan suahsan hlan lo cu kan tisa sual hrampi sung ihsin kan tlan suak thei dah lo a si. Zumtui thinlung sung ahhin rinhlelh ding um loin sual cu a lal nawn lo. Zangfahnak nuntudan cun cui tisa sual cu zohhliah, kaihhrem, ti-rem le khenbehmi a si. Cucu Thlarau in zumtui nunah huham cahnak thawi hna a tunnak in tuah suak a si. Curuangah zumtui nun cu sual lakah a duai mi nun a si lo ih nehtu nun a si sawn. Asinan, zumtui tang sungih a sual buai aw rero mi, doral nitin do tulmi, sunglam nunih a cangvai rero mi thiksiatnak le itsiknak sual, thlarau le tisa lakih zuam awknak, zohman ih theihpi lomi sunglam nunih hrum rero nak pawl hin thutak tumpi pakhat an langter, sualih rahsuakmi le thiltitheinak pawl in hmuhter. Aw, ziangthluk racak saw a si! khenbeh hnu hmanah a nung ringring lai cu! (himi thutak a theifiang tu le Khrih ih a lawmmi zumtu cu mi lungawi a si. Fimkhur zetin tluse lo dingih thlacamnak thawn "Nehnak in pe tu kan Pathian cu a hmin thangthat si ko seh" ti thei tu cu mi vantha a si.) Hi thuthak a theifiangih nehnak in petu kan Pathian cu thangthat in um koseh ti cingin, thlemnak sugnah tluse lo dingah tisa ah hngat aw loin fimkhur zetih thlacam a theihhngilh dah lo tu cu zumtu mi thlawsuak a si

3.                     Pathian mithmuh ah sualih mawhzia, laktlaklo selinglet a sinak le dan a siatsuahnak pawl thawn pehpar in malte lawng ka sim ding. Theihternak fangah 'malte' ka tinak a si. Pathian hmaiah sualnak a tuah rero tu, a tawih thei mi milai hin Pathian mithmuh ah sual hi ziangtluk sual a si ti a theifiang thei ding tiah ka zum lo. Ral khatlam ahcun Pathian cu kumkhua sankhuk Pathian a si ih a hmaiah vancungmi pawl hman in aa lialo ten amah an rianih a mithmuh ah van pawl hman khi a thiangfai tawk lo a si. Pathian cu milai mizia, ruahnak, umtudan le tuahnak pawl zohfiangtu a si ih minung sunglam nunah thutak umdingin a phuttu khal a si (Job.4:18;15:15; Sam 51:6). Khatlamah kannih cu mitcaw, a tawngtai zet sersiammi, tlaksamnak hlirih khat, tuisunah nungih thaisunah a hlo dingmi sual cia ih suak, misual pawlrual thawi kimvel aw mi, cawrnat le damlonak ih khat, zianghman sersiam theimi neilo, neihmi umsun cu thatlonak, a bawrhhlawhmi ruahnak nei le famkimnak hrimhrim um lo mi kan si. Cui kan sungih um sual cu tah theinak hri le cuaithlai theinak (cuai) khal kan nei lo. Mitcaw pa cun khawsung catarmi parih siangpahrang nui luzuk le Raphael ih zuk kha thleidan theinakanei loih kut thilthiam nei pawlih thiamnak khal thleidan theinak a nei lo. Kan lakih mi hnaihnawk, ramsa rimse ngaignai pawl khal khi anmah le anmah karlakah cun anmah te an rimsia an thei aw lo lawng si loin an rimsiatnak in mi a hnaihnawk le hnawk lo an thei aw lo ih ruah khal an ruat dah lo. Cuvek thotho in a thluse zomi le sualnak in a buahcih zomi minung hin Pathian hmaiah sual hi ziangtluk a sualih ten a um ti a theihthei ding ka zum lo. Pathian kutsuak ziangkim hi a famkim, telescope le microscope sungin kan zoh khallen a famkim; Jupiter tivek planat ropi taktak pawl kan zoh khal len a famkim. Van ih arsi le Ni hel rero tu pawl khal tikcu zianghman sual lo ten an feh; leilung parih a tebik cucik kharbawk tiang a tuahnak ahhin a famkim a si. . Ziangkhal sisehla, sual cu 'Pathian ih huatmi thilthalo ngaingai a si' tiin kan ruahnak sungah hnget zetin ret uhsi. Pathian cu mawhsiatnak pawl zoh thla tu mit hnakin a thianghlim sawnih thiltha lo cu a zoh thei lo a si. Curuangah Pathain ih dan fate bik buarnak khal hin a zate sual tlukin in mawhsiat a si. Curuangah, a sualmi thlarau cu a thi ding, ziangah tile sualman cu thihnak a si. Minung in a thupten an tuahmi pawl par  khalah Pathian in thu a then ding. Rulkhuk a thi dah lole meisa a mit dahlo a um a si. Cuticun mi thalo pawl cu helah thlak an si dingih sankhuk hremhmunah an feh ding; a thianglo micu ziang ti hman in vanram an kai lo ding (Jer.44:4; Heb.1:13; James 2:10; Ezek.18:4; Rom 6:23; Mk.9:44; Sam 9:17; Math.25:46; Thupuan 21:27). Hivek tongfang pawl hi Pathian lainatnak cabu sungah ngan an si ti ka ruat tikah tongfang maksak an si ka ti!

                        Sualih a pittawpnak hi suangtuah ban lole saan rual lo a si ih thingkhros parih Lal Zesu’i tuarnak, aiawhnak le thawinak pawl thu zirhnzk tilo ziang thu dang hmanin simfiang theinak kan nei lo. Pathian Fapa thisen lawngin a thian theimi sual dup rapthlak a si. Minung sualnak cu ziangtluk phurrit saw a si ding! Zesu in Gethsemane hmuanah a thlan thisen suak tiangin thla a camih a  bang tuk ruangah a ru-um a raak rero lawng si loin Golgotha hmuanah "Ka Pathian, Ka Pathian, ziangah saw i tlan san?' ti-ah leiltun sual sual hrang thawinak pe dingin a au rero nak hi ruat hnik (Math. 27:46). Hihi ka thei ciang a si, thildang ziang hmuahhmuah hnakin, thawhsalnak ni ah sual hi ziangvek a si tile, siarcawklo kan cang sualnak, kan famkimlo nak pawl kan hmuh tikah kan mang in bang ter leh ding a si. Khrih a vawi hnihnak a rat hlanlo sualih sual zia hi famkim zetin kan theithei lo ding. Cuti a silaiah George White Field in hitin a sim, vancung ramih hla pakhat cu "Pathian in zing a tuah!" ti a si ding, a ti.

 

4.                     Sual thuthawn peh aw in ka tarlang hrih lomi um. Cucu sualih mibum hmannak a si. Hihi thupi tuk asinan miin an ngai pawimawh lo a si tin ka ruat. A mibum hmannak cu minung in a phunphun puhmawhnak thawn sual an ngai pawimawh lonak, Pathian hmaiah a rapthlak zia hnakin nepin ngai pawimawh lonak, sual pawm rem theinak an neih zia, sualih sualzia hi puhmawhnak hawlin ti-nep an tumnak pawl ahhin na hmu ding. Asinan, hi cu thil fate a si! Pathian cu mi zawnruat tu a si. Pathian cu thil pakhat tisualmi hminsin fekfek ding khawpin a sekha lo! Mi pakhatkhat tuar bul ti a um theilo ding! Khui tawkah saw sual aansia cu a um! Mii tuah vekin kan tuah ve ih zosaw hivek tongkam pawl a thei nal dekdek lo tu um! Mi tongkam thiam pawl cun siter an duh ruangah Pathian ih thatlonak hram le Thlarau siatnak a timi hman nal zutzo in an sim men ding. Ler, mi ur, mi vaktawi, fawr, thinlung hmunlo, sihhnip, ningzah nei lo, hmalam ruatlo, dinhmun hngetlo, mi hrawkhrawl, pawisat nei lo, boruak hai-hi tongkam pawlih san hi ziang ha an si? Sual hi Pathian in sual a ti tlukin sualah an ngai lo ih, an mai sinak khal hi Pathian in misual a tihai vekin an ruat aw lo. Anmah le anmah mitha vekih thei aw in mah le mah an bum aw aw. Khrihfa ti aw pawl lak hmanah nu le pain sual cu an ngainep ruangah an fa le cu saul lakih rinhlelh kai dinhmunah an um khallen leiltunih an duhmi tuahsuak nak ding a si ahcun an pawisa lo. Ci ti vekin sakhua dinhmun niam zetah mi tampi an um na hmuding. Kan thlarau natnak hrikih vervek zia hi kan thei tawk lo ding ti ka phang. Vawi tampi cu mlai le milai ti lungawi awknak men in kan sual hi kan khuh tum theu. Sualnak cu hitin ka auh "Thihnak tlak khawpin ka lo ralih, helram ih a kumkhua siatral dingah ka lo duh," cule sual dingih thlemnak cu a takin kan nunah a thleng thei dingmi kha kan theihhngilh rang tuk theu. Aw, sihlah, sualnak cu kan hnenah Judas bangin kan biang in hnam tahratin, Joab bangin bawmnak kutin, le zangfahnak faknak tongkam thawn a ra theu a si. Ei khapmi theirah kha Evi mithmuh ah a tha a bang nan hmuan sung ihsin dawisuak tu a si. Siangpahrang inn parah hahdam le mit diriam zetih khuaram cawn kha siatnak um lo vek a bang nan David kha uiretnak le mi thahnak ah a thlen tu a si. Sual hi a thawk ahcun sual a bang dah lemlo. Thlemnak ah tlu lo dingin thlacam uhsi. Thatlonak hi hmin mawi zetzet kan vuah men ding nan Pathian mithmuh ah a sinak le a sualzia kan ti danglam thei lo. Paul ih tongkam hi theihhngilh hlah uhsi, "Pakhat le pakhat tha pe aw uh... sualih bum hmannak ruangah zo hman in a thinlung thlaphang hlah seh." Hihi thlacamnak tongkam fim a si, "Lalpa ! Satan, Leiltun le Tisa ih bumnak sungin in humhim aw."

                        Thudangah ka feh vivo hlanah zeprual loin ka thinlung sungih a hung suakmi thil pahnih ka run tarlang ding.

                        A hmaisa ah, ka casiartu pawl ka sut duh mi cu, ziaruangah riah siatnak, phuhrun awkak, ningzahnak pawl hi kan neih cio? Baibal ih a tarlangmi sual thu hmai ah hin to in, sual cu Pathian hmaiah ziang tluk sual, tha lo, le mawh a si ih kanmah teh ziangvek kan si ti thaten ruat hnik uhsi. Ziangruangah thleng awknak, piantharnak, hrintharnak kan ti ih minung thinlung cu zate ih thleng thluh a tulnak? Kan thatnak bik hmanah hin ziangvek hrisel lonak le famkim lonak pawlih khat saw kan si! Cuti a silaiah Baibal in in simmi cu "Thianhlimnak um loin zohman in Pathian an tong lo ding" ti a si (Heb.12:14). Ziangruangah kan tuahnak sual le tuahlonak sual kan ruat tikah Pathian hnenah zantinte kan nunnak ah hin "Pathian ! i ngaidam aw, misual ka si" tiin kan tah ringring nak hi? (Lk.18:13). Khrihfa ti aw pawl hrang ahcun duh um zet thlacamnak cabu kan nei. Zanriah kilkhawm zawngih Pathian fa le pawlin thlacamnakah an hman theu mi tongkam pawl hi Pathian fa le pawl hrangah ziang tluk a mil aw! Kan tuah sualmi ka ruat sal tikah kan lung in zur ter, kan phurrit cu tuar theih a si lo. Zangfah thiam kan Pa, in zangfah aw, in zangfah aw, in zangfah aw; na Fapa kan Lal Zesu ruangah a liamciami cu in ngaidam aw! Hihi ziangtluk a dik! mi thianghim bik timi hman misual rapthlak a si ih, a damsung nineta bik tiang zangfahnak le lainatnak leiba thawn a um.

                        Hooker in "A tha bik le a thianghlim bik kan tuah mi hi ruat hnik uhsi" a timi hi thinlung takin ka telh duh. Thla kan cam lai hnakin Pathian kan ngainat can um lo; asinan vawi tampi cu thla kan cam tikah kan ruat tha lo theu. Kan biakmi kan Pathian ih ropitnak maksak  hmaiah ziangtluk nep sir awknak sthawn aw kan pan theu! A zangfah ngilneihnak ih thlumzia hi ziangtluk nep in saw kan theih! "I ko uh" a tinan, vawitampi cu lungawi zetin Amah kan biaknakah thawh le cemter hi kan duh lo theu, ziang phurrit tak saw kan parah a ret! Ka simmi hi ziangti lam zawngin simaw a luar tuk tla a bang men ding. Zokhal a thinlung in a sim vekin thuthen hnik she. Pathian in kan hnenah phutmi pakhat nei bang sehla, Abraham hnen vek si loin, khawpi pakhat sungah mitha sawmnga, sawmli, sawmthum, kul hmuh theih an um a si ahcun anmai ruangah hi khawpi siatsuah a si lo ding, cuticun thungaithlak zetin mitha cu hmusuak dingah in phut ta riai sehla. "Kan Pa Adam ih tluksiat ihsin sankhat hnu sankhat hawl hnik aw la thil pakhatkhat a tuahtu kha zohhnik, sawisel kai lole sawisel ding um lo lawlaw na hmuh a si ahcun cumi mi pakhatih thil pakhat tuahmi ruangah minung le vancungmi pawl hrangih ruatciami sualman hremnak cu hlawnhloh a si ding." Himi a sualcia mi milai pawl aiawh tu ding hi milai lakah hmuhtheih in na ruat maw? Zianglam khal sisehla kan tuah that bikmi cu in ngaithiammi a si ding. Milai cun  kan duh zawng, kanmai hlawknak le kan thu rualpi pawlih tuahmi cu a tha kan ti theu. Asinan, Pathian in mi thleidan a nei loih sual cu zoih tuahmi khal sisehla sualin a hmu thotho a si.

                        Himi hrilhfiahnak hi a dik si. Keimah ahcun hitihin cianter ka si. Eng ka neih tam poh le ka sualnak ka hmu tam sinsin; vanram kan naih poh le hnuaidawtnak thawn kan khat sinsin. Kawhhran san sankhat hnu sankhatah hihi a dik zia na hmu ding. Mi thianghlim ropi pawlih tuanthu pawl hi na zir ahcun na hmu ding. Mi thianghlim ropi pawlih thuanthu pawl hi na zir ahcun-Bradford, Ruther Ford le M'cheyne ti pawl hi-mi hnuaidawr bik pawl an si. Cun khatlam zawngah, ka ca siartu pawl zoh cianter ka duhmi cu Pathian zangfahnak thuthangtha ropi ruangah hin ziangtluk thukih lugnawi ding saw kan si. Minung natnak cu a thuk, a kau ih a besiat tlukin, minung ih tulnak luahkhat tu dingah ti damtu a um a si. Zesu Khrih ah kan rundamnak hrangih sitha rura kan zoh a si ahcun, sualnak le a hramthawk, a mizia, a thilti theinak, a hngawngkauhzia le a thatlonak thu pawl zir ding hi zianghman tih ding a si lo. Sualih thuammi kan sinan, zangfahnak in a let za in in luahkhat. Hihi Pa le Fapa le Thlarau Thianghlim tangkhatin tlennak sankhuk thutiam sugnah tuah famkim a si.Pathian in  tlennak thutiam a tuah pitlinnak cu Fapa Jesu Khrih ih sinak le hnatuan pawlah fiangzetin a lang. Midik Zesu Khrih cu Thutiam Palai ah a rung cang. Mi pakhat sinacing in zaahza milai le zaahza Pathian sinak a nei . Kan sualnak ruangih thihnak a tuarmi le kan thianfainak dingah a thawhsalnak; kan Puithiam sang hna tuan in a zung tonak; Aizawhtu, Sibawi, Tuukhal tha, le kan Thureltu dinhmunah a tonak hmun; sualnak hmuahhmuah a tlengfai theitu a thletmi a thisen; sankhuk diknak a rak laksuak mi; Pathian kut vawrhlamah catbangloin kan aiawh a tuannak; misual maangpa hman rundam thei a huham cahnak; a sualbik hman pawmin a ngaithiam duhnak le a tawngtai bik hman a tuamhlawm duhnak, a duhdawtnak sung maksak; a minung pawl thinlung siamtharnak, thianternak, le thil hlun hmuahhmuah siamtharnak hrangih a remruat ciami Thlarau Thianghlim rawngbawlnak sung-hi hmuahhmuah sungah hin sualih a rapthlak bik nathrik tiang  damter theihnak sitha cu a kimcangih cui sitha cun zianghman tlaksamnak umloin milai natnak pawl cu a ti dam thei a si. Cuticun Pa Pathian hmaiah midam, mi thinghlim dinhmunah ding thei kan sinak a si. Sual hi a sinak vekih a theitu hrang ahcun tihnung zet asinan, Zesu Khrih hmuh a duhtu pawl hrang ahcun zianghman tih ding le relh rero nak ding a um lo. Flavel in a  ca nganmi duhum zet "Fountian of Life" timi ah hmun tampi hitin a cemter kan hmu, "Zesu Khrih ruangah Pathian cu thangthat in um koseh".

                        Hi thu maksak hi cemer dingah a pawnlang lawng ka thamban tin ka ruat. Hivek thu hi cahnah par menah famkim zetih tarlang theih a silo. Zokhal ciangfel zetih theih a duhtu cu hmuhtonnak lamih Pathian thu thiamsang Owen, Burgeesm, Manton, Charnock le Puritan tlawngih mi rura pawl tuan le hmuh suahmi pawl kha zoh seh. Hivek sual thu thawn peh aw in Puritan pawlih tuansuahmi hi midang ta thawn tahthim ding a um lo. Tu cu sual thu zirhnak thawn pehaw in tulai nitin nunih thahnempi dingmi pawl tarlang ding ka nei.

a)                     A pakhatnak, tulai sanih thinnat thlak zetih ummi a fianglo, thleidan theihlo, cawhpawlh celcel, belhcawp Pathianthu zirhnak ti tha ding ahcun sual thu hi ciang le famkim i zirhnak lawng a si. Tulai Khristian sakhuanak ih tlaksammi hi a thazawng in a tawntai deuh tiih ngaihthah men cu umzia umlo mi a si. Cuvek i ruahnak cu cuai thlainak diklo, tikalza a kimlo mi cuaithlainak vek a si. Hivek khristian sakhuanak cu Khrih thu thenkhat, zangfahnakthu, zumtnakthu sual sirnak thu, le thianhlimnak thu thenkhat pawl a telmi asinan zepding um loin 'Baibal in cumi thupawl a sim vek ciah a si lo'. Thutak  cu a umnak dik lo ah ret tahratin a khihhmuh lomi pawl khihhmuhter a si. Hivek zirhnak pawl cu cawhpawlh khawmmi a si ih zianghman thiltha a suahpi lo. Hihin nitin nuntudan tha, nunnakah thlakamnak, thihhloh tikah thlakamnak le zumtu rualpi le unau lak khalah daihnak a thlenpi lo. Cule hivek zirhnak thluntu pawl hin an thlunmi ihsin zianghman fumfe ih nunpi tlak ngaingai kan hmu lo a si ti an thei aw tlai tuk theu. Hivek sakhua nathrik pawl tidamih hmasawnnak lam pan theinak dingah a awlsam bik cu thuthiang sungih thutak ummi, sualih sualzia zirhnak hlun pawl tharthawh in nunah a takih nunpi hi a si. Hremhmun tlak ding hi a thlarin um zia an theih taktak lo ahcun mi tampi in an nunnakah vanlam zoh ih fehin hi leiltun cu khualtlawng vekih nun an thiam lo ding. Sual thu zirhnak hlun pawl hi nauhak tlawng, phunsang tlawng le  zirhnak tlawng phunphunah tharthawh sal in zirhsal thei sehla a tha ding. "Dan cu felfai tei kan hman ahcun a tha ih, dan cu sual theihtheinak a si" tihi theihhngilh hlah uhsi. (I Tim.1:8;Rom 3:20; 7:7). Dan pawl hi hmai ah suahpi in mipi hmaiah ngai pawimawh dingin tarlang uhsi. Thukam pahra pawl hi hrilhfiah in a phutmi pawl sanzia, thukzia, sauzia le kauhzia pawl hi hmuhter uhsi. Kan Lalpa kha tlangparih thu a sim tikah hihi a fehdan a si. Lamzin hlun thlun hnakin tha deuh zianghman kan tuah thei lo. Mi pakhatkhat cun ziangruangah Khrih hnenih rat a tul tile a mamawh ti a theih lo ahcun Khrih hnenah a ra dah lo ding. Khrih hnenah a um dah lo ding. Khrih hnenah Thlarau in a rak hruaimi pawl cu an sual thianter mi pawl an si. Sual thu ciangte ih theihnak um loin mi hrekkhat cu Khrih hnenah an ra in rei lote sung Khrih dung an thlun men thei nan an tlu lohli sal dingih leitlun an umnak kel le an sinak kel dinhmunah an kir sal ding.

 

b)                     A pahnihnakah, Thuthiang sungih sual thu hmuhdan dik zirhnak hi tulai a lar zetmi Liberal Theology (Pawmzau) zirhnak le ngaihdan kau awter tukmi pawl khamnak umsun a si. Liberal santhar pawmzau zirhnak lamhawi dan cu thurin, serh le sang, biaknak lam thu ah kaihhrem awknak dan le dun pawl hmuahhmuah hnawn thluh hi a si. Ziangvek cawhpawlh ruahnak le saiatnak thlen thei zirhnak hman va si aw sehla hivek taima le hnavang zet zirhtu pawl hi an fak um zetih pakhat le pakhat mawhsiat awk lo hi a fimthlak sawnih a ropi sawn in a lang. Ziang hmuahhmuah hi a dikih zianghman a sual a um lo! Zokhal an dik thluh ih zohman a mawh an um lo! Zokhal rundam an si thluh ding a bangih zohman a hloral ding an um lo! Khrih ih thawinak le aiawhnak, Satan ih mizia, Thuthiang sungih mi ropi pawl, hmalamih sankhuk hremhmun a tak a sizia le khristian thurin tlangpi pawl cu kan khristian lawngpi tizang deuh ih santhar Sciencetist pawl thawn  rual ten fehtlang theinak dingah kan lungpi tawdap pawl cu thingbel sia vekin daiziar hlawnthlak thluh an si. Hivek thurin ropi thutak hrangah a dingtu pawl cu mi ngiofeo, pawmzau lo, mingerhfe, khuahlan thinlung nei, san man lo le khuahlan sakhua nak nei ti ih kawh an si. A bupi sungah zoh aw la hi thuthak hi Jews pawlih thuanthu menah a tawpmi a si lo. Asinan, himi cabu tuah thawk ihsin mi tampi in an zir rero ih a thutak a sizia le a dikzia cu hmuh suakmi a si! Himi santhar nathrik hi kumkhua sualih mawhnak, thiltitheinak, thatlonak, mizia le a takih a rah suakmi a sizia a lang. Pawmzau hmuhnak nei ti aw pawl hi an  sia-tha-theihnak sung murilin thaten an ruat hnuah hi thusutnak awltete pawl in sang dingah ka hnek hrimhrim a tul. An ngainat zetmi ruahnak pawl hin an cawrnat tikah a hnem thei hai maw? Khawhar canah, sungkhat laina thizik cuahco ihkhun kiangah, nupi maw fate thlanmualah, an duhzetmi an ruahnak pawl hin thathnem nak a pe maw ti an tangah an kut hngat tahratin in sang dingah ka sut duhhai. Zirhnak ciangfel umlo ih an phur hlawptlo nak pawl hin hivek tikcu khirhkhan canah an thinlung hna a ngam ter maw? Leitlun Science le Phylosophy (leitlun fimnak a phunphun) zalen zetih zir hliakhlai thei tu pawl diriam thei lo mi vek, sunglam nunih hacang rial rero nak pawl an nei ve maw ? In sang tengteng dingin ka ngiar hai a tul. Cule hitin ka sim a tul, cui sunglamih 'thil' a rial aw rero mi kha sual theihtheinak, mawhsiatnak, le thatlonak, an siar hrelhmi a si. Cui thlunah ka sim bet dingmi cu, zianghmanin cawlh hahdamnak a pek dah hai lo ding. Khrih ah nauhak bangin an zumnak, Khrih ih rundamnak le minung sinak ih siatnak thu zirhnak zin hlunte ah an tuhlut awk sal ti lo ahcun thildang zianghman thutak an pawh theinak lamzin a um lo.

 

c)                     A pathumnakah, tuihlan kum kulhluannga sung tilik vekin kan ram mipi nam siattu milai diriamnak, pawnlang nawmnak, le dan pa-ngai ih khristian sakhua mi sinak pawl tuah tha ding ahcun sual hmuhdan dik zirhnak hi a si. Hivek sakhuanak ah hin sia-le-tha-theihnak ti fimvar lo mi le thinlung hlawptlo hrekkhat pawl hrang ahcun mi hip thei zet a um a si ti ka zum. Asinan, kan sia-le-tha-theihnak tifimvarih thangharh hnu ahcun dan pa-ngai ih sakhuanak le pawnlang diriamnak men ahhin kan lung a kim thei ding ti zum a har. Nauhak fate pakhat hi a pum a puar sung cu zuk lemte le a thil hmanmi in a ti ngam thei a si ti kan hmu. Asinan, a tisa sinak in a ril a rawngih  a ti a hal tik ahcun rawl lo cun zianghman in a ti lungawi thei lo ti kan thei. Thlarau thu thawn peh aw in pitling khalah hivek hin a si ve. Onmawi, pangpar, rimhmui, meifar, puantar, miburpi, thuamhnaw mawi, thupuan ngai nuamnuam, le puai vekih minung tuahcawp ti phur awknak pawl, le Roman sakhua cangvaihdan le khatlamah milai phurnak ruangih lungzur mitthli tlaknak pawl hin ziangmaw cin ahcun minung thin di a ti riam men ding. Asinan, mi pakhat cu vawikhat thihnak ihsin a tho ih a harh hnu ahcun hivek pawl hin a lung a kim thei dah lo ding. Hi pawl cu a hrangah zianghman lo pawnlang ceimawinak le cawhphur awknak men le tikcu khawhral nak men in a hmu ding. Vawikhat a sualnak a hmuh fiang zo ahcun a rundamtu hmu suak dingah a tum tengteng ding. Thihnak nathrik a tuarmi a theih fiang awk ahcun cumi tidam tu sibawi thiam lo cun zianghman in a lung a kimter thei lo ding. A ti a haalih a ril a rawn ahcun a nungmi nundamnak sang ti lo cu zianghman ah a rel lo ding. Ka tong mi hi ka ral a tha tuk men ding, asinan zianghman phannak nei loin hihi ka tarlang. Sualih zualzia, siatnak, le mizia pawl hi thaten famkim zetin rak zirh sisehla cu tui sakhua nunniam pawl tamtak hi an um lo ding.

 

d)                     Cuitlunah, sualih sinak hmuhdan dik hi tulai sanih kan theihtam zetmi a luan tukih famkim nun tongkam hmannak pawl kham tu thabik pakhat a si. Malte lawng himi thu ka sim ding. Curuangah dodalnak a thlenter lo ding tiah ka zum. Famkim nun nei dingin in nawrhmawh rero tu pawl hin zumtu nunah thlaurau lam dinhmun hnget le khristian nunmawi tuahsaktu Pathian zangfahnakah fimkhur zetin thinlung hlan awknak thu tlaitluangten an sim niakno men sisehla kan zohmen lawng si loin kan pawmpi in kan lungawipi pumhlum ding. Ziang hmuahhmuah ah saanlam cu tum uhsi. Asinan, mihrekkhat zirhdan hi ngai hnik uh! "Leitlunah suah ihsin, asilole pianthar thawk ihsin a zalen pumhlum, kum reipi Pathian thawi pawlkom awknakah ziang sual hmanin hnai hnawk dah lo, thinlung sungah ziang sual hman pai dah lo" mi khristian nun famkim thu an sim kan theih tikah kan theih ding mi cu cuvek zirhnak cu Thuthiang vek a si lo. Ka sim bet ding, hivek ruahnak nei ih cuvek dinhmunah ka ding titu cu a thlarau hrangah tihnung ngaingai dinhmunah a ding a si. Beidawnnak le thintawpnak tongin rundamnak lam a hliakhlai sal a tul ding a bang. Hi taksa ih kan nun sungah cuvek ih famkimnak tumtah dingah khui tawk hmanah fawrhfialmi kan si lo. Kan ca suahmi a hleinganak hi a diktuk ding ti ka zum, "Khrih lawng hi sual neilo a si: midang kannih pawl hmuahhmuah Khrih ah kan piangthar zo ih ti kan pizo nan hmun tampi ah kan tlasam a si. Sualnak kan nei lo kan ti ahcun kanmah le kanmah kan bum aw ih, thutak cu kan sungah a um lo" kan thuzirh pakhatnak tongfang kan hman ahcun, "Kan tuahthatnak bikah famkim lonak a um ding, Pathian hi kan duh ding tlukin kan duh lo, kan thinlung zaten, kan ruahnak, le kan cahnak zaten kan duh hrih lo a si, Pathian hi tihding kan si tlukin kan tih hrih lo; Pathian hnenah famkimnak thawn thla kan cam lo, famkim lonak le tlaksamnak tumpi thawn Pathian hnenah kan hlan awknak a si sawn. Famkim lo zetin kan pe, kan zum, kan ngaidam, kan nungih a famkim lomi ruahsannak kan nei, famkim lo zetin thu kan simih kan ruat, cuitlunah famkim lo zetin Satan, Leiltun le Tisa ral kan do. Curuangah, kan famkim lonak hi simsuak ding ning zak hlah uhsi. Ka simmi bang vawikhatin ka sim sal ding. Hivek famkimnun suangtuahnak kan thluak sungih a zamciaiciai mi, rei daih lo duhthusam zirh awknak pawl tuah thatnak ahcun sualih mi bum hmandan, sualzia, le mizia pawl felfai zetih theihnak hi a si.

 

e)                     A netabikah, tulai ni netabik sanah kawhhran ti zangram tu, nun thianghim hmuhdan niamtuk pawl a kham theitu cu Thuthiang vekih sual hmuhdan hi a si. Hihi thinnat thlak zet le mi siatsuah awlte a si ti ka thei, asinan hrelhlo ten ka tarlang ding. Tulai sanih khrihfa ti aw pawl lakah nitin nuntudan a tla niam vivo mi hi tui hlan reipi ihsin ka riahsiatnak tumbik pakhat a si. Khrih vekih duhdawtnak, ngilneihnak, thinsuanak, hamtamlo nak, thinnemnak, nunnemnak, nuncan mawinak, tisa duhnak tanta theinak, thiltha tuah duhnak leitlun thawi thenhnih awk theinak pawl hi tuihlan kan pa le pawl san lai ih an rak fak tlukin fak le lawm an si nawn lo ding ti hi phan um zet a si.

                        Hitivekin a cannak thu cu ka lo theihter thluh thei lo ding. Cuticun ngaihtuah ding ruahdan pawl lawng ka sim thei a si. Hitin a si ding; sakhaw mi thenkhat pawl pawnlang mawinakah an caangvai ih buktawn cun tuihlan ta hnakih a awl deuhmi fehdanin tuihlanih a bi le a thuk zetmi kha a dawlh thluh a si. Citicun tuisanah kan khristian sinak diktak hlohnak tiang a hring suak. Tuihlan kum kulhuangnga sungih a thanglianmi hin leitlunmi sinak nathrik a suahter. Tisa nuamnung cennak, a awlsam zawngih nun khawsak duhnak a hringsuak a si. Tuihlanih nun hleihluat, nuamnung cennak , leitlun tisa nun pawl cu tulai ahcun nun nawmnak le a tul hrimhrimmi pawl kawm awknak vekah an cangih, tisa duhnak tanta theinak le har tuarnak pawl cu khrihfa ti aw mi tampi in an an ruat setset nawnlo. Tisa duhzawng  le nuam zawngih hruai kaih awknak cu mi tampi in an hawl thlang. Thu elawknak ti cawk lo pawl hin kan thlarau nun a ticarin a ti cau tla a si men ding. Sakhua urhsun duhnak hi kan lung a kim tawk nawn lo ih nitin a tak nunramah Pathian mi sinak nun fimkhur taktak hi kan daithlan theu. A thu pawl cu ziang khal va siin mi tampi in ngainuam va ti hman  hai sehla a langih a rahsuakmi in sual a rahsuak a si ti ka zummi ka phuansuah a tul. Khristian sakhuanakah kan pupa sanlai ih a cangmi hnakin tulaisan zumtu pawl thianhlimnak dinhmun niamzetah mi tampi an dinnak kum reipi a si zo. Cu hmuahhmuah ih rahsuakmi cu thlarau riahsiatter a si ih, cui thil cun duhum lozet le thinlung tlaksamnak pawl a suahter.

                        Ka tarlan zomi pawl tuahthatnak dingah ruahnak thenkhat pawl ka run tarlang ding. Kawhhran dungih zirh awknak thu-tlang pawl hi an mahten tu then hai seh. Evangelical kawhhran misa pawl tuahthatnak cu sualih sualzia le mizia felte ih theihfiang nakah hmuhtheih a si. Kan thlarau nuntu tuaitharnak dingah Egypt ramah feh in Romish lem pawl tuahdan kha kan va zir a tul lo. Nupi pasal nei lo in puithiam tlangah va cengin sual phuannak pawl kha ve tuah sal a tul lo. Cupawl cu zianghman a si lo! Kan sual sir in a thawkih kan tuahmi tuah sal ding lawng kan hma-bak. A hramthawkih kan nuntudan ah kan kir sal a tul. Kan 'zinhlunte' ah kan kir sal a tul. Thinlung tangdawrnak thawn Pathian hmaiah toin himi thutlang pawl hi zoh in, Lalpa Zesu in ziangciah ha 'sual' a timi hi thaten zohfel salin, 'a duhmi tuah' a timi hi ziang a si kan zohsal a tul. Pawisat neilo, tihnung zet dinhmun ah ding in, nun awlsam, nun hrek cu letlun mi vekin nungin, Evangelical dan pawl cu hmangin mah le mah Evangelical zumtu ti aw ih nun hi a awlte a si ti kan theih a tul! Sual hi kan ruahnak hnakin a nai sawn, a sual kan ti hnakin a sual sawn tiin kan hmuh ahcun Khrih lam naih sinsin nakah in hruai ding ti ka zum. Vawikhat Khrih neitu kan si ahcun a famkimnak khuathai cu hngetzetin kan dingih amah kan zumnakah nung pumhlum dingin kan zir ding. Cucu Paul ih rak nundan a si. Vawikhat Khrih Thlarau luahkhatin amah ah zumnakih nun zirh kan si zo ahcun rah tam kan rah sinsin dingih kan hnatuannakah sang sinsin in, har tuarnakah tuarfai sinsin in, thinlung fimkhur zetih nungin, nitin kan nun khawsak nakah a fate bik ihsi thawkin kan Lalpa kan bang sinsin thei ding. Krih in kan hrangah ziangzat in tuahsak ti kan thei zatin Khrih hrangah kan tuan ve thei ding. In ngaidamnak kan theih tam poh le kan duhdawt sinsin ding. A tawizawngin, Thuthiangin a sim vekin kannih pawl tla kan hmai ah zianghman khuhtu umlo in thlalang bangin kan Bawipai sunlawinak langtertu kan si ih a thang sinsinmi sunlawinak thawn amah bang dingah thlengmi kan si, cucu Lalpai Thlarau ihsin a ra mi a si (II Kor.3:18).

                        Mi hrekkhat in ziangtin an ruatkhal sisehla, nun thianhlimnakah thang so vivo dingih zirh awknak hi kawhhran thuanthu ah Pathian mi thianghlim pawl nun ihsin hmuh le theih mi a si ih Thuthiang in a zirh vekin zianghman rinhlelh ding a um lo. Thlarau nun hmasawnnak hrang khawmpi hi tulai sanah tuah tlangpi mi a si. Thlarau nun thu hi kum tinte kawhhran palai pawl ton khawm awknakah sim le rel a si theu. Hi pawl hi ziangmaw cin cu phurnak le mipi pawl ngaihsak nak a suahter ih lungawithu sim ding a si. Bulpak nun thianhlimnak hmasawn tertu le thlarau nun thuk sinsin tertu nuntudan hngetkhauh ihsi thawk suak mi cu ziangvek cangvaihnak khal siseh a ramsung kawhhran hrangah thlawsuahnak a si ding. Hihin nasaten a tuan dingih hmunkhatah in hruai khawm in thenthek aw nawn lo dingin in tuam dam ding. Cucun Thlarau zangfahnakih luahkhatnak le thihnak ihsin nunnak lamah mi a hruai ding. Ka thu hramthawk lamah ka sim zo bangin inn sangpi sak ding ahcun niamte ihsin a hram kan toh a tul. Thianhlimnak nunmawi nei dingah a hmasabikih a tulmi cu sualih a sualzia hi ciang felfelin theihfiang kelkel a tul.