18.                                                       NGAITUAH BAN LO LENNAK

 

            'Kei cu Pathian mithianghlim lakih a nautabik hnakin a fate sawn mi ka si, asinan Pathian

            zanggahnak cu ka hnen ah pek a si zo ih, ngaihtuah ban lo Khrih ih lennak cu Gentle mi

            pawl hnen ah phuang ding ka si' (Eph. 3:8).

 

                        Himi bungcanghi kan theih voikhat naka si ahcun zo ih nganmi a si ti kan theih lo hman ah  hminsin tlak zet a si kan ti ding. Raltha zet le sunglam khawng zet ih a sim ngamnak hi hminsin tlak zet a si. ' Mithianghlim pawl lakih a nautabik hnak ih fate sawn'. tile 'Ngaihtuah ban lo Khrih ih lennak'-timi tongkam pawl hi thinlung sung ihsin a puaksuak mi hmualnei zet tongkam an si.

                        Asinan, himi cangantu hi kan ngaihtuah tikah a let in ruat ding kan nei sinsin in a lang. Ca ngan tu cu Gentle pawl hnen ah thuthangtha sim dingah thlahmi a dungthlun tu mi ropi St. Paul a si; kum thawnghnih zikte rei ah Palestine raj ah a rak feh tu, Jew ralbawi, nunau hrin lakah Khrih ih ralkap mi hmin thang thilmak tuahtu a rak si-a thiltuah mi le a rawngbawl nak pawl cu tui ni tiangah hminsin tlak ringring a si. Cuvek tluk ih mi ropi pa in cafung thawn kan hrangah a rak ngan mi hi thaten kan ngaihtuah a tul a si.

                        Hi kan thupi hi kan mitthep loin kan zoh dingah thil pathum in zirh duh mi sir hnik uhsi.

 

            1)         A pakhatnak ah St. Paul hin a mah le a mah ziangtin a ruat aw ti kan zoh ding. ' Kei cu Pathian mithianghlim pawl lakih a nautabik hnakin a fate sawn mi ka si'.

 

            2)         A pahnihnak ah Paul in a rawng bawlnak ih a dinhmun kha ziangtin a sim, ti kan zoh ding. Zangfahnak cu phuangsuak dingah ka hnen ah pek a si zo'.

 

            3)         A pathumnak ah Paulin a phuansuah dingmi thu kha ziangtin a sim, ti kan zoh ding. 'Ruahban lo mi Khrih lennak' tiah a ko.

 

                        Himi thu thawn peh aw in tongkam malte ka run sim bet dingih kan ruahnak, kan ei-tha- theihnak, le kan thinlung sungah an cam thei ding tiah ka ruat.

 

1.         Paul in a mah le a mah ziangtin a ruat aw.

                        A hmaisa bik ah, St. Paul hin a mah le a mah ziangtin a ruat aw ih ziangtin a ko aw ti kan ruat tlang pei.

                        A tongkam hmanmi hi a fel zet ih hmual nei zet a si. Kawhhran hminthang rak din tu, Thuthlungthar sungih cakuat 13 (lole 14) rak ngantu, a dungthlun tu lakih a sangbik hnak in ngainep cuang lo mi, hnatuannak ah mawhphurhnak tampi a nei tu, felnak ah zohman ih zuam ruallo, thawng tlak lam ah a tla tambik, harsa tuar lam ah thihhnar ban ih um theu, thlarau hlo pawl hrangah a nunnak tikcu can hmuahhmuah a hmang tu, Khrih ruangha thildang siangkim cu zianghman siar lo tu, 'Kei ka hrangah nun cu Khrih a si ih, thih cu hlawknak a si' ti thei tu-hivek minung hin a mah le a mah ziangtin a ruat aw> Kawk duhmi le sannei in a simmi a si. 'Kei mah cu Pathian mithianghlim lakih a nautabik hnakin a fate bik ka si'. Pathian mithianghlim lakih a  fate bik cu ziangvek sersiam mi saw a si! St. Paul in ' cupa hnak in ka nep sawn a si' a ti.

                        Hivek tongkam pawl hi mi tampi khristian ti aw pawl hrangahcun theihthiam lomi a si ding ti ka zum. Bible le an mai thinlung an theih lonak ruangah hi mithianghlim pa in a mah nginep aw in a simmi hi a san an theihthei lonak a si. Hi cu Paul ih tongkam thiam thu men a si, an lo ti ding, hi cu Paul ih rawngbawl thawh pek ih a din hmun a si ding, tiah an lo sim dign. Tisa mi in Pathian Thlarau thil thu an theithei lo, ticu a dik a si (I Kor. 2:14). Khritian diktak pawl ih thlacamnak pawl, rome cakuat bung sarihnak ih hmuhtonmi pawl-hi pawl hmuahhmuah hi leiltun mi pawl prangah cun atnak men an si. Mitcaw cun cun sui le ngun a thleidang thei lo ih, hnaset cun aw mawi le mawi lo a thleidang thiam lo vek in mipiangthar lo pakhat cun Khrih dungthlun tu pai phahhniam awk nak thawn a simmi hi a theithiam lo.

                        Asinan, kannih cun Paul in a cafung thawn a nganmi hi thinlung tak ih a nganmi a si tiah kan ring ngam ko. Himi bungchang ih tongkam hi fal zet ih um le hmundang khui hman ah kaikawh ding a um a si lo. Hivek tongkam thawn a simmi hi hmun dang khal ah kaikawh ding a um a si. Philipian pawl hnen ah, 'Ngahzo ah ka ruat aw lo, famkim cia ka si fawn lo: ka zuam rero lai a si' a ti. Korin mi pawl hnen ah, ' A dungthlun tu pawl lakah a fate nbik ka si' a ti. Timote hnen ah, ' Kei mah cu misual khawnbawl pa ka si' a ti. Rome khua mi pawl hnen ah, 'Aw, ziangtluk mi vanduai saw ka si! Hi thihnak taksa ihsin zosaw i runsuak theitu ding' a ti (Phi. 3:12; I Kor. 15:9; I Tim. 1:15; Rom. 7:24). Thutak a fiang zet mi cu ziang a si tile, Paul hin a mai thinlung sungmuril ih sual le that lonak pawl hlin midang nunak ah sual le that lonak a hmuhmi hnak ih tamsawn le sual sawn in a hmu a si. A sia le tha theihnak mit cu Pathian Thlarauthianghlim cun fiangzet in a onsak ih, a mai nunnak sungmuril ah sualnak ticawk lo in a hmu aw a si. ( Pathian thianhlimnak a hmuh tikah, a mai nun ah milai ih bawrhhlawhnak ih ten umzia cu thlarau eng in a hmuh ter a si ). Piangthar lo mitcaw pawl cun cuvek ih mah le mah hmuhawk thiamnak mit an nei lo a si. A tawizawngin, thlarau lam eng in a nunah tleunak a pek veten a mai tisa sinak ih that lonak kha a hmu fiang thei ih a lu-thlung ihsin a kezim tiangah hnuai dawrnak lawng lawng in a khat a si (1 Pit.5:5).

                        Gentle pawl hnenih thlahmi a dungthlun tu Paul ih hnuaidawrnak hi midang mithianghlim pawl hnak ih danglam cianco in Pathian in a pekmi a si lo. Cuti sihlahkaw, sankhat hnu sankhat ah Pathian mithianghlim pawl theihtheih nak cu hivek ih an hnuaidawrnak in a si. An sunglam zangfahnak au co tam deuhdeuh le an nunah an mai sualzia an thei aw sinsin. Thlarauthianghlim in eng thawn a cencilh tam poh le an mai sunglam nunih sualnak, thianhlim lonak, that lonak pawl an hmu suak aw sinsin. A thimmi thlarau cun zianghman a mai sunglam a hmu aw thei lo ih a theithei fawn lo; sunglam thlarau a nun hnu lawngah mah le mah hmuh awk thei nak le theihawk thei nak a suak. Abraham, Jacob, Job, David, le John tihnim tu pawl hin ziangtin an mah le an mah an ruat aw niam zet ti zoh hnik aw. Santhar mithianghlim pawl Bradford, Hooker, George Herbert, Baxter le M'Cheyne  pawl ih thuanthu pawl hi zir hnik aw. An zaten nun ah a bangaw mi mizia ziangvek an nei-an mai sualnak ciangzet ih theih awknak a si.

                        Pawnlang sakhua nak le ti awk ter nak men ruangah a thawk ih an duhdawtnak ahcun a famkim zet nan ti men ding. Asinan, a tak ih Khrih thlarau nei lo tu pawl nun ah sunglam nun ah hnuaiadawrnak taktak a um lo theu. Kawhhran thuanthu ah Paul san ihsin tuisun ni tiang mithianghlim pawl cu hnuaidawrnak ih luahkhat mi lawnglawng an si.

                        Zokhal himi casiar tu lak ah mi pakhatkhat in rundam mi si a duh ahcun a hmaisa bikah vanram lamzin ih a theih dingmi cu mai sualnak theih awknak le mah le mah phahniam awknak, mah le mah misual sinak vek ih ciang zet ih theih awknak a si. Sakhua nak ih a hram thawhnak cu mahte' Tha tiih theih awk nak a si timi khuahlan ruahnak dik lo hi hlawnhlo seh. Thuthiang ih a zirh vekin mah le mah thei aw aw in Pathian in in hmuh vekin mah le mah theih awk hmai sak a tul ih, mi zokhal a mah le a mah' tha lo' dinhmun ih theih awk hlan cu rundam khristian sakhua nak ih thatnak taktak hi an theithei lo a si. Misual pai tongkam vekin Pathian hnen ah a pantu cu mi thlawsuak an si:' Maw Pathian, i zangfah hram aw, kei cu misual ka si'(Lk.18:13). Kan zaten hnuaidawrnak cu hawl uhsi. Zangfahnak hin milai duhzawng in a thlimthluai lo. Kan nih cu Pathian in in duhdawt ding in ziang saw kan si : Leitlun sersiam mi lakah Adam cithlah pawl tlukin mamawh mi nei tam an um lo. Taksa hrangah a tul mi pawl zoh hnik aw la, kan taksa hin venhim awk a tul ih kilkhawi that a tul, nitin nunah rawl le hipuan kan tul ringring. Thinlung lam ah zoh aw la, leitlun ih a fimbik kan ti mi hman hin Pathian thilsiam sungah ziangtluk mal saw a theih, cun mitam sawn pawl hi ziangtluk theihnak tlasam saw an si, an atnak ruangih an suahsual bawl mi teh Pathian mithmuh ah ziangvek saw a si ? Job cabu sungih kan hmuh mi cu, ' Kan nih cu mizan ih minung kan si ih, zianghman theihmi kan nei lo' (Job.8:9). Sersiam mi hmuahhmuah lakah, lei le van kar lak ih a um mi pawl lak ah milai tluk ih a phahniam aw dingmi sersiam mi an um lo.

                        Hnuaidawrnak cu bawl uhsi. Kawhhran milai pawl duhdan thlun in Pathian zangfahnak cu a ummi a si lo. Kawhhran ih kan hmanmi thlacamnak bu tongkam hin a hmang tu pawl hmurka ah tongzaidam le hnuaidawrnak pawl a sim ter a si. Zinglam kan thlacamnak ih kan tong hram thawhnak, kan sual phuan suah awknak pawl, le kan bawipa zanriah kil khawmnak ih kan tongkam hmanmi pawl-hi pawl hmuahhmuah hin hnuaidawrnak tongkam pawl an lang ter ih mah le mah ngainep awk nak an lang ter a si. Cuticun a khawm aw tu pawl hmuahhmuah hrangah thu rual ten Pathian hmau ah kan sinak dik vekin an lang ter a si.

                        Tuah ziangtal theihmi kan nei kan ti a si ahcun hnuaidawrnak cu hawl uhsi. Hnuai kan dawr poh le kan nunah Khrih kan bang nak a lang sinsin ding. Kan Lalpai thu hi hitin ngan a si( A mah ahcun sualnak a um lo).'Pathian sinak a nei ringring nan Pathian bang dingah hramhram in a tum dah lo, cuti si hlahkhaw, a mai lung tho te in, a sinak hmuahhmuah a tlansan ih hnen-um vekin a um. Milai ah a cangih milai pianzia in a piang. Tangdawrnak thinlung a nei ih Pathian thu thlun in, thinglam tah parah thihnak tiangin a tuar'(Phi.2:6-8). Himi bungcang hlan ih cangan tu pa in a nganmi kha thei ringring uhsi:' Nan thinlung putdan cu Khrih Jesu ih thinlung put vek si seh'. Vanram lam kan neih poh le kan thinlung cu hnuai a dawr sinsin ding a si. Selden, Bishop Butler, Archbishop Longley le midang Pathian mithianghlim pawl hmuahhmuah hin an thihzawng, an ke khatlam thlanmual a pal zo ih vancungah an mah hmuaknak eng cu an hmuh tiangin an sual cu fiang zet in an hmu aw ringringih an thihzik teptep tiang ah Pathian zangfahnak hi leiba ticawk lo kan nei ringring a si tiah an susuak ringring. Vanram kan thlen hnu lawngah kan nih milai pawl hi Pathian hmai ah ziangtluk hnuaidawr ding kan si ti kan thei aw ding. A siat thei lo ruangpum thawn kan thuam awk hnu lawngah hnuai dawrnak ih a mawinak le Pathian hmai ah fak tlak a si zia pawl fiangten kan theithei ding. Paul ih tangdawrnak ih a tongkam hman mi pawl hi tu ahcun mak kan ti rero nan vanram kan thlen tik ahcun ziangtluk tongkam mawi an si ti kan theifiang leh ding. Cuticun kan lawmman lukhum cu lal tohkham hmai ah kan hngalh dingih, Pathian sinak cu ziangvek a si ti kan thei ding. Cule, vanram ih onmawi phun kim in Pathian an cawimawinak kan thei ding.

 

2).                    Paul in a rawngbawlnak ih a dinhmun kha ziangtin a sim.

                        A pahnihnak ah, Paul in a rawngbawlnakih a dinhmun thu ah ziangtin a sim ti zoh hnik uhsi.

                        Paul in a dinhmun thu a sim tikah kan theih dingmi a um a si. ' Zangfahnak cu phuansuah dingah ka hnen ah pek a si zo' a ti. A sim duhsan mi cu a fiang zet : ' Ka hnen ah thuthangtha sim theinak canvo tha cu pek a si zo. Lungawinak thuthangtha cu sim dingah mawhphurhnak pek ka si zo. Paul ih rawngbawlnak ahhin Lalpai zanriah peknak le kilkhawmnak le kawhhran hnatuannak ah a tul dang hnatuan pawl khal a tel a si ticu zianghman rinhlelh ding a um lo. Asinan, hi tawkah a hleice ih kan hmuhmi cu thuthang hmun tampi ah a sim bangin a hnatuan tlangpi le a khaikhawm tu bik cu thuthangtha sim, Pathian palai tuan, le Pathian thuthangtha cu a tluse mi leitlun ah phuansuah nak a si. Hmundang ah hitin a sim,' Khrih in tihnim dingah i thlah lo ih, thuthangtha sim dingah i thlah sawn a si' a ti ( 1 Kor.1:17).

                        Paul in kawhhran ih puithiam tuan dinghi a fak zetnak ka hmu dah lo. Thuthlungthar sungih cakuat pawl sungah maw, a tirhmi tlaih tuahnak sungah maw cuvek thu an simna hmun ding a um lo. 'Pathian in kawhhan sungah a hmaisa in dungthluntu a rak ret ih cui hnu ah puithiam pawl in an sang tiah khui tawk hman ah nganmi hmuh ding a um lo! (1 Kor.12:28). Pastor cakuat (Kawhhran rawngbawldan thu thawn peh aw in cakuat pawl sung khal ah cuvek an ngan nak kan hmu dah lo. Cuti a si loin himi cakuat pawl ihsin kan hmuh thei mi sawn cu> 'Pathian in a thu cu thuthangtha simnak sung ihsin a langter'; 'Thuthantha sim dingah hriak thihmi ka si'; Mawhphurhnak pekmi thu sim tu ka si'; Cuticun kei mah sung ihsin thuthangtha cu famkim zet in theihter a si ding' (Tit.1:3; 2Tim.1:22 ; 1Tim.2:7; 2Tim.4:17). Cui tlun ah a rualpa Timothy hnen ah kawhhran ah mawhphurhnak cu pe ta in thu a cah mi cu, 'Thuthangtha phuang aw' ti a si (2 Tim.4:2). A tawizawngin, Paul in a sim duhmi cu khristian rawngbawl tu cu zo an si ih ziangvek mawhphurhnak an nei khal a sile a hmaisa le a thupi bik ih an hnatuan pawimah bik ih an ret ringring dingmi cu thuthangtha phuansuah le Pathiah ih palai vek in a thu cu darhziai ter tu si ding a si.

                        Cutin, biak innah thawinak pe tu puithiam rawngbawlnak cu kan pom duh loih kan hnawn lai ahhin khatlam ah a luar tuk tiang feh loin, Khrih ih Puithiam hnatuannak pawl hi zianghman siar loin kan um pang la nak dingah ralring uhsi. Khatlam lawngah hla tuk kan feh cak tuk pang ahcun tihphannak ding dinhmun tiang kan thleng thei.Roman pawl in biak inn ah puithian hnatuan nak an neih mi ziangtluk in kan duh lo khal a si le Khrih ih Puithiam sang tuannak bi kan theih sual lo dingah kawhhran rawngbawlnak hnatuan pawl hi thaten kantheih a tul. Kawhhran sung ahhin khatlam ah milem biaknak bangin thil um lo pi puithiam hnatuannak ah hngat awknak a um ih, khatlam ah zianhman dan le dun thiltha thawn kaihhruai awknak a um. Curuangah, hivek puithiam hnatuannak pawl hi Paul in a thinlung sungih um a simsuak mi a silo ti cu a fiang a si.

 

a.                     A hmaiabikah, kawhhran rawngbawlnak dinhmun pawl hi thuthiang ih zirhmi a sinak pawl kan zoh hmaisa ding. Ka lo simmi lakah zianghman theihfiang thei lo ding a um lo. Timothy le Titus hnen ih cakuat pawl kha nangmah te siar aw la khua ruat hnik. Hi cakuat pawl hin kawhhran ih rawngbawlnak dinhmun thu pawl an sim lo ahcun a sung um thu pawl hin zianghman san an nei lo a si ding tiah ka ruat. Minung hleihnih thuthen thiam, thleidan nei lo le duh bul nei lo na hmuh thei a si le Thuthlungthar pakhat cio pe hai aw la, thaten toter hai aw la himi thusutnak pawl hi sang ter hai hnik aw: 'Khristian kawhhran ih rawngbawlnak dinhmun awl hi thuthiang vek a si maw? An lo sannak dingcu ruahhar ding a um lo.

 

b.                     A pahnihnak ah kan ruat tlang dingmi cu, khristian rawngbawl nak hi Pahan in fimthiazet in khua a rak khan mi a sile ih a tumtahmi le a duhmi a tuahsuak nak dingah a hman rua a si, ti a si. Cuticun, Patian in a mile fa pawl duhdawtnak hnuai ah an than len thei nak dingah a rawngbawl tu pawl hmang in a duhmi a tuah suak ringring. Cuticun, misual pawl ansual theihter nak dingah le zumtu pawl hma an sawn thei nak dingah Pathian in a rawngbawl tu pawl hmangin hna a tuan. Zumtu pawl duhdawtnak ih thuam aw in an nun nak dingah khua a khan sak. Kan Pathian cu ziangkim ah fel le famim ih hnatuan tu a siih, a tul mi manrua hmangih hnatuan mi khal a si. Asinan, a milai pawl cu daiziar to men in Pathian huham cahnak thawn ziankim a tuahsuak thluh  asi tiah ruat ding kan silo. A rawng bawl dingih pum  a pe tu pawl hmangih catbanglo thuthangtha simnak, Lalpai zanriah kil khawm nak, khawmnak hmun ah thu le hla thawn kaihhruai awknak, le nitin nun ah khristian nun pitling lam pan thei dingah kaihhruai awk nak pawl hi a fa le pawl a kaihhruainak ih a hman mi a hmanrua an si.

 

c.                     Cun, rawngbawlnak hi upattlak mi canvo tha a si tin kanthinlung ah ciangkeng ringring uhsi. Siangpahrang palai tuan cu duh um zet hnatuan a si; cuvek hnatuan tu pawl cu ramsung minung pawl ih upat an hlawh, mi ropi rinsan tlak tiah kawh an si. Trafalgar le Waterloo ral nehnak thuthang le leiltung ralpi nahnak thuthangtha aupi ding cu duh um zet le cak um zet a si. Asinan, cu hmuahhmuah hnak in siangpahrang hmuahhmuah ih siangpahrang ih palai siin a kumkhua ih minung siatsuah tu ral nehnak, kalvari tlang parih nehnak thuthangtha aupi nak cu a ropi sawn in ziangtluk duh um le cak um saw a si! Cuvek lal riantu siin, kan phuansuahmi le kan hnatuannak ih rak cu a kumkhua daih in Pathian in thlawsuah a pe ding ti thei cia in-hi vek palai thuannak cu canvo tha ngai a si. Hi leitlun hnatuan tu pawl cun a siat thie mi lukhum hrangah hna antuan bang rero men ding, asinan Khrih dunghlun tu pawl cun a siat thei lomi lukhum hrangah hnatuan tu pawl an si. Khristian rawngbawl tu pawl hmuhsuam nautan an tuarnak ramtluk in ram dinhmun si a um lo. Malakhi ah hitin ngan a si: "Ka thu nan ngai lo ruangah, thu ka duah dingih Israel mi pawl in an lo hmuhsuam ding; ka minung pawl thu nan zirh tikah thleidan nei in nan zirh a si" (Mal.2:9). Cuti a si laiah, mi in an ngaisang maw ngai sang lo maw, rinum zet in rawngbawlnak cu upattlak zet a si. Kum sawmkua le kumruk a si mi, missionary pa pakhat cuna thihzawngih a ihkhun par in hitin a sim: 'Mi pakhat in a nun sungah thil tha bik a tuah thei mi cu thuthangtha sim a si' a ti.

                        Sawmnak tawite ka sim ah thudangah ka feh vivo ding. Ka lo sawm mi cu hitin a si; kan zaten Khrih ih rawngbawl tu pawl hrangah thlacam nak in Pathian hnen ah dil sak ringring uhsi, an innlam le an rawngbawlnak ah a famkim bik le a tha bikn an uan thei nak dingah, zumnak ah cak in thianghlim nun ih nung dingah, zumtu pawl an kaihruai nak ah an mai nun le an zirhnak ah sawisel dingum lo ten, zum lo tu pawl hnan ah thuthangtha an sim tik khal ah tlamtling ten an sim thei nak dingah thlacam sak ringringuhsi (1Tim.4:16).

                        Aw, kawhhran ih rawngbawl nak hi upattlak zet, Pathian ih hman tangkai zet mi, thuthiang in a zirhmi vek a si ih cawisan ding a si rualrual in ningnat thlak zet le riahsiatthlak zet nak a um a si! Thuthennak ni ih thuthen dingmi thlarau pawl kilkhawi tu kan si (Heb.13:17). Kan mai fel love daithlan ruangah thlarau pawl an hloral a si ahcun an thisen mawh cu kan kut par ah a tla ding a si. Biak inn ih khawm awknak, Lalpai zanriah kil khawm nak, nitin nun khawsak nak ih thuam awknak, kawhhran hnatuannak ah a mawi zawng ih tel kimnak, tisa hrisel nak le taksa hman awk dan le sumsawn hman dan, lenitin thanlen dan pawl lawng hi kan zirh awk siseh la cu kan mawhphurhnak hi a zang zet ding. Asinan,hi pawl lawng hi a si lo. Kan Lalpai thuthangtha cu kan phuansuah ringring a tul ih, ziangkim hlawknakhmuahhmuah cu kan mai hranga lawngah ret men lo in, Pathian thu zirhnak cu kanau suahpi ringring a tul. Milai tisa duhnak diriam ter ding kan tumtahmi a si loih an tisa duh lo zawng Pathian thutak lam ah kan kaihruai a tul sawn a si. Thutak hnak ih tamdeuh mw a mal deuh maw mi kan sim a si ahcun mi thlarau siatnakah kan hruai ih hlohnak ah kanthlen hai ding a si. Thihnak le nunnak cu thuthangtha sim tuih tongkam ah a um. 'Thuthangtha ka phuansuah lo ahcun, camsiat mi ka si' (1Kor.9:16).

                        Vawikhat in ka sim sal ding, kan hrangthla in camsuk uh. zosaw hivek hna tuan dingah a famkim a um? Tuihlan reipi ih an rak sim theu mi hi na thei ding: 'Thuthangtha sim tu pawl tluk in thlarau dinhmun tihnung ih a dingmi an um lo'. Kan nun ah sawisel hak le mawhsiat nak cu awlten hmuh theih a si. Leiltlun hmanrua neihmi kannei. Kan nih khal nan mah vek in tisa hiarnak thawn a nung mi kan si ih cau le bah thei lomi kan si lo. Hitin ih kan zuam rero nak hrangah hin thla in cam sak uh, cuticun kan kawhhran pawl hin buainak a phunphun lakah Bishop, Pastor, Kawhhran Upa, le Evangelist tla an tlasam lo dingih rawngbawl tu pawl cu zumnak ah dik le cak zet in, kiosa tluk in raltha in, rul bangin fim in laileng bangin nunnem in kawhhran milai pawl an rian thei ding a si (Mth.10:16). Zangfahnak cu phuansuah dingah ka hnen ah pek a si zo titu pa in hmun dngah, "Lalpai thuthangtha cu nan lak ah a karhzai bang tukin midang hnen khal ah a karhzai vivio nak dingah le sunlawinak thawn an cohlan nak dingah thla in cam suk uh. Lalpai thuthangtha cu mi hmuahhmuah in an sum lo ruangah mi tha lo le mi siava pawl lak ihsin Pahian in in runsuak nak dingah thla in cam sak uh" (2The. 3:1,2).

 

3)                     A pathumnak ah, Paul in a phuansuahmi thu ka ziangtin a sim ti kan ruat tlang hrih ding. 'Ruahban lomi Khrih ih lennak' tiah a ti. Tarsus lamzin parih a piangthar mi Paul khan, a dungthlun tu pawl ih a aupi rero mi Khrih si loin midang a rian a si dingti ah ruat ding a um lo. Khrih ih thisen ruangah a mai nunah daihnak a ngah vek in khroh thu kha a phuang suk ding ti ah kan sim ngam. A tikcu la caan kha leitlun milai thatnak men ah a khawhral dah lo: 'Minung felnak, thatnak, ngil neihnak, thiltha tuahnak, sakhua mi sinak pawl hi a thutlangpi a si dah lo. Asinan, a ruhrng rawt in mimal tin le innsang tin ih buainak hrampi sual nathrik thu ihsin a thawk, milai dinhmun cu ruahsan din um loih se linglet thluh zo sinak, leitlun hin tidam tu a mamawhnak, le Khrih cu cui leitlun selinglet thluh zo tidam tu umsun a si thu pawl a sim.

                        Curuangah Paul in Khrih thuthangtha cu Gentle pawl hnen ah le a thlen nak hmunkip ih milai pawlhnen ah a phuangsuak a si ti kanhmu. Atioch, Lystra, Philipi, Athens Korin, Ehesus le khui tawk hmun khal ah; Greek mile Rome khua mi pawl hnen ah, cathiam le cathiam lo pawl hnen ah, mi farah le milian pawl hnen ah- a simmi thu cu, Jesu le a nunnak, Jesu le a thihnak, Jesu le a thawhsalnak, Jesu le a zumtu pawl hi ziangtik laikhal ah a thutlangpi a si ringring. A thusim ngai tu pawl zir in a phunphun in a sim nan, a thu simmi ih a sungril cu thinglamtah par ih khenbet mi Khrih ah a hngat aw ringring.

                        Asinan, tui kan thuhmahruai ih kan hman mi ahhin danglam deuh ih simsuah mi a nei: 'Ruahban lo Khrih ih lennak' a ti. Hi hi Khrih hnenah duhdawtnak, zangfahnak le thatnak leiba ti cawk lokan nei a si ti a thei tu ih tongkam a si. St. Paul hi thinlung pahnih ah then aw in thu simhmang a si lo.Damusca lamzin, Judah ih in, Ananas ih a va hruai lai, a mit kha engin a sunthluk lai, le thihnak hnar ihsin nunnak ahmuhsuaknak pawlkha a theihhngilh dah lo. A thilrak ton dahmi pawlhi a mit thlam ah an lang ringring ih 'zangfahnak cu phuansuah dingah ka hnenah pek a si zo' ti menah lungawi tawk loin ' ruahban lo Khrih ih lennak' tiah thuthangtha acomi kha asim.

 

            Cuti a sile,'ruahbanlo Khrih ih lennak' a ti tiakah Paul hin ziang a simduh a si pei? Hihi simfiang harzet thusutnak a si. Khrih ah milai thlarau ih mamawh mi letulmi pawlcu a fasmkimthluh ih cui Khrih ah a famkimmi cu 'Ruahban lo Khrih ih lemnak'

a timi asi. Ziang a sim duh khal va sisehla a mai ruahnak le hmuhnak ah Khrih cu minung ruahnakih theih ban lo a si ti a thei fiang. A simmihi a mai ruahnak sim vek a bang ding nan Pathian a sung ihsin Khrih zumtu pawl hnenih a sim suak mihi kan hrangah a tuknak lethatnak a nei a si ti theihfiangnak thawn asim duhsan pawl,kan hrangah hlawknak a um

 ding tiah ka ruahmi pawlka run tarlang ding. Cule kan theih ribngring dingmi a um, Paulih san lai, tui hlkan kkum thawnghnih zikte rei ah zumtu milai pawlin Lhrih ah ruahban lo lennak an rak mamawh vekin tulai kan mai san milai pawlkhalin kan mamawh thotho asi. Tu khalah Khrih ah ruahban lolennak cu a duhtu pawlhrang ahcun a umringring a si. Cucu zokhalasualsirin a mah a zumtu pawlhmuahhmuah hrangih neihmi rothill a si. Cu pawlcu  ziang vek an si ti ka run tarlanfg ding.

            a. A pakhatnakah, Khrih ah milai ruahban lo lennak aum asi ti na ruahnak sungah   ret  phawt aw. Khrih a mah pakhat ahhin a famkim minung le a fimmi Pathian, mizia pahnih kkawm aw mi hi kan theih  ban lomi a si. Cucu vanlam thu a si ih kan theifiang thluh thei lo. Thuthuh rukkmi a sinan a sinak vekin zumtu pawlhnenah theihter asi tikah hnangamnakngaingai a si. Cin nei loin a duhdawtnak, a zawnruahnak, le a huham cahnak cu in rundam,tui nun ah a lang. Cun khatlam ah Pathian sinak lawng kha rak nei sehla (Tihzannak thawn ka simmi asi) kan sual ruangih kan tuarnak pawl in tuaarsak thei lo ding, kan mah vekin thlemnakpawla tuar lo ding (Heb.4:15;2:18).A Pathian sinakin in rundam dingah  huham cahnak a nei;a mailai sinakin a mah cu kan lu asi, kan aiawh le kan rualpi tha a si thei nak a si. Thinlung ruahnak taktaknei lo tu pawlcun ziangvek zirhnakpakhatkhaat thawn in eltummen ding, asinan, thinlung takih a ruattu zumtu pawlcun Khrih milai a rungcannakih a mizia pahnih neihmi hi Pathian huham cahnakih thilmak pakhat a si ti theihhngilh hlah uhsi. Kan lal Jesu cu pathian le Minung a sinak hi thutak roipi asi.

            b. Cun aneta pakhat leh ah, na thinlung sungah Khrih ih leitlun nun, athihnak, le a thawhsalnakih hnatuan sauk mi ropi pawlhi theihhngilh hlah uhsi. A Pa in hnatuan a pekmihmuahhm,uah cu a tuah famkimthluh ( Jn.17:4)-leitlun hrangih sualthawinak, Pathian le milai karlakih remnakhnatuan, tlennak, pathian lungawi ternak hna,  le misual pwl hrangih aizawhnak hna pawlcu atuah famkim zo. A hrekkhat pawlin hi pawl hi milai phuahcawp zirhnak a si tiah an ruat.Asinan,Thuthiang vekin zianghman el theinak an nei lo ding.

            c. Cun a dang pakhat leh ah, Pathian kut vorhlam kap ah Khrih a um ti thu hin milai ruahban lo thil a um a si ti a langter. Amah cu kan Palai, kan Thureltu, kan Puithiam sang , kan aiawhtu, kan Tu khal tha, kan Pastor, kan sibawi, kan ralbawi, kan Siangpahrang, kan lal, kan Lu(Hotu), kan Hmaihruaitu, kan U, kan thlarua Mopa a si. Hivek pawlhi sakhua nak thu zianghman theihnak a nei lo tu pawlhrangah cun man nei lo le tongkam menmen pawl an si ding. Asinan, Pathian Fapa Jesu Khrih zumnak ih nungin Pathian lalram a hawltu pawl hrangah cun Khrih ih dinhmun le umnak  le hmin pawl hi san le maan nei tuk an si.

 

 

 

            d. Thuthaing sungah Jesui hmin nganmi pawlhi zumtu pawlhrangahn milai ruahban in a lennak pawllangter tu an si. Baibal tha ten a siar tu pawl cun nan theih vekin, Jesui hmin Thuthiangin a nganmi pawl cu a tam tukih malte fang ti lo cu ngan cawk a si lo ding.Pathian Tu fano, Nunnak sang, Nunnak Cerhti, leitlun Eng, Sangka, Lamzin, Grape Kung, Lungpi, le a dang hmin a phunphun a hman mi pawl hin san an neih thluh ruangah tha ten ruat tlak zet a si. Hmin pakhat cio in ziang an sim duhsan ti thei dingin tha ten zir hnik aw. Pawisat nei lo le leitlun mi ppawlhrang ahcun hi hmin pawlle hi tongfang satliah le ziang hman man le san nei lo  an si. Asinan, a takih Khrih thawn pehzawmnaka nei tu pawl hrangah cun Jesui hmin pawlhin zumtui nitin nunah a takin san an neih zia a lang doing.

 A neta bikah, Khrih ih mizia, sinak, a duhnak le a tumtahmi, Tghuthl;ungthar ih asimmi pawlhi  na thinlung  sungah ret ah. Amah ahcun zangfahnak, duhdawtnak, le ruahban lo xzawnruahnak pawl a um asi; miali sualnak cu ngaidam singah,thianter dingah le a sual biktiang hman rundam dingah huham cahnak ti cawk loamnei a si. A hnenah sual sirnakthawn a ra tu hmuahhmuah hrangah ruahban lokhawpin mi rundamduhnaka nei a si. Milai mizia tha lo l e thinlung sualbikpawlghmnan thleng sak thei nakruahban lohuham cahnak a nei. A ca\k lole a tawntai bik zumtu hman kha himdam ten vanramtiang hruai suak thei nak duingah milai ruahban lo in thinsau nak lethilti theinak a nei. A minung pawl nittin nunah an tonmi sunglamle lebnglam ralpawl neh thei dingah huham cahnak a pe thei ih milai ruahban lo cahnak a nei a si; leitlunah mi hnawn m,i lemi in zianghman ah an siar lo mi mi farah leharsatnak a nei tu pawl an riahsiat nak le an harsatnak ihsin run suak thei dingah leh tidam thei dingah milai ruahban lo zangfahnak le thilti thei nak a nei. Cun a ratsal tikah a mah zumtu pawl hnenah mi lai ruahban lo cawimawip nak pek ding a neip a si. Khrih ih lennak pawl hi zo in saw cuai a thlai thei?. Leitlun fa le pawl cun hi pawl  hi zianghman ah siar loin an dung an tun men ding,asinan a thlarau hrangah thutak zetih a ruat tu pai hrangah cun milai ruahban lo in Khrih ih lennak pawl hi man khung ngaingai an si ' Khrih  in mile sa pawl hrangah a retmi lennak hnakin leitlun ah lennak dang zianghman a um lo" tiah an ti leh ding.

            Hi lennal pawl ih thatnak cu milai in  hmuahsuak leh theih thluh cawk an si lo. Mibnung ruahnak cun duhnak thawn a hawl rero theu ding nan, Khrih ih lennak ih a thuk zia lea ropit zia pawlhi theih suak thluh a si dah lo ding. Hihi ti a luang rero nan a kang thei dah lo mi vek a si. Kum 6000 lenglo ihsin Ni cu vanah a sa ringring ih tutiang leitlun pumi ah eng le khawhlum cu a suah ter ringring vek a si. Leitlunah ni bawm tu ding zianghman sersiammmi a umlo nan a kumkhua in eng le a hlumnak cu leitlun hrangah a suah ter ringring vek khi a si. Sersiam thawk ihsin sankhat hnu sankhta mi farah le milian ti um loin thatnak lawnglawng in tuah sak ringring a si. Cucun Khrih cu leiltun hrangah diknak ni eng a si ringring nak a langter (Mal.4:2). Minung thawngza siar awk lo hi a thlazap nak hnuai ah hnangam zetin an nungih hnangam zeti9n an thi. Minung siar cawk lo in a hnen ihsin duhdawtnak, zangfahnak,daihnak, thazaang le bawmnak an hmuh tikah a hnenah ziangkim a famkim zia an hmu suak. Asinan, cu pawlhman in Khrih ah Pathian in milai pawlhrangah a rak remruat mi cu an thei thiam thluh thei hrih lo a si tiah ka ruat. Khrih ih lennak hrek tluk hman an thei hrih loding! St. Paulin 'Ruahban lolennak' a timi hi a dik asi.

            Hi thu ka tawpter hlanah a tak nunram ih kan lak dingmi thilpathumka run tarlang ding. Theih awlnak dingah thusutnak vekin ka ngan dingih ka ca siartu hmuahhmuah in tha ten an ngaihtuah ih thusutnakcu an saan cioding ka duh.

1. Apakhatnak ah, nangmah le nangmah ziangtin na ruat aw? St. Paul kha a mah le amah ziangtin a ruat aw ti mi cu na hmu zo. Asile, na thinlung sungah nangmah le nangmah ziangtin na ruat aw? Na sinak thutak na thei awhrih maw? Pathian mit hmuh ah ziangfvekna si, mizualpumhlum na sinakpawlna thei aw hrih maw?

            Tulai sanah fimthiamnakhrangih au le khuannak cu a tawpdah lo ding. Thiehlonak le theihsualnak cu leitlunah a khat. Culakah, mahlemah theih awk lo nak hi mizapi lakah a um a si ti cu ringngam mei aw. Milai cun leitlun fimthiamnak ah SArts,Science le Politics lam ah thiamsang zet hman sehla amai milai thinlung sualzia leh Pathian hmaiah ziangvek ka si ticu athei aw lo thei.

            mah le mah theihawknak cu vanram lamzin ah kekar hmaisa bik asi ti thei aw. Pathian ih famkimnak sim cawk lo, le kan mai famkimlonak sim cawklopawl theihnak, kan tuah sualmi le kan tuah lo sual pawl , kaan mizia sual pawl  thei ih kan sinak vekin kanmah le kanmah parah ruahnak dik kan neinhnak hi kan sakhua nak ah (ABC) a hramthawknak a si.Kan siunglam ah eng kan neih tam poh le kan mai sinak sualnak pawl cu kan thei fiang aw deuhdeuh dingih lkan thinlung hnuai a dawr sinsin ding. Cuticun, mi tampiiih hnawnmi Thuthangtha cu a man kan thei deuhdeuh dibng, Amah le amah a tuannak ah le anitin nunah a that lonak le atlamtlin lonak a thei aw tu cu Pathian hmaiah Khrihtian tha bik asi thei.  Pathian in inhmuh vekin mah le mah theih awknakhi zumtu pawlih theih awknak dih a si. Asinan, sunzan ti loin  "lalpa, ka hnenah rung lang aw" tiah thla kan camlo ahcun cuvektheih awknak dik cu an nei thei lo0men ding. nangmah lke angmmah ziangtin na ruat aw?

2. A pahnihnakah, Khrih ih rawngbawltu pawlhi ziangtin na ruat? Mi pakhatkhatin

hi thusutnakhi thinlung thiang ten a saan a si ahcun a saannak cu a mai thinlu tu a si ding.

            Mi zee, tisa mi, umhmun hnget lo kawhhran upa,in kiltu itthat men le rin umlo tu khalpai thu kha kalosut mi a si lo. Cuvek si loin, Khrih ih rawngbawltu rin um, thinlung thiang zetihn sual thu lailang ngam tu, sualthu simngaml tu, na sia tha theihnak lokhawng dupdo tui thu khakalosutmiasi sawn. Ziangtin ka thusutnakna sang ding ti ruat tha hnik. Tulaiminung pawlin an duh mi cu nl zuahzoih thu simtu an sualnal pawlthei lobangih umsan men thei tu, an porh awknak le an hngalnakpawl cu thei lo bangih umsan men lawng hman si lo in an sunglamah hma hnai ih a khatmi cu "Na dam, na dam" va ti thei tu,  an leitlun fimthiamnakle theihnak va hlirso thiamtu, zoiangtik hmanah an zingzak ko an sinak taktak a thangphawk dah lo tu, ara thleng lai dingmi thuthennak pawla sim dah lo tu thu sim tu pawlhi anb duh. Ahab in Eliah kha ahmuh tikah, "Aize! ka ralpa, kan tong aw lala mawsi?" tiah a ti (I Siang 21:20). Micaiah a um ti thu Ahab an simtikah Ahab cu tapin a au suakih "Amah cu ka hua,ziangah tile amah cun ka hrangah thutha a sim dah lo, thusia lawnglawng a simtheu" tiah a ti (I SIang .22:8). Aze! tulai san ahhin Ahab vekmilai tampi an umcu e!. An duhzawng rawngbawltu cu an duhzawng ih thu sism thiam tu, an huat zawng thu a simdah lotu, Biakin tohkkham ah to rem lokhawp in a tuah dah lo tu,biakin ihsin mithmaisia thawn inlam a pan ter dah lo tu,an sualnak cu an thinlung sungah thup hlenhlen cingin lungawi suamso cingin khawm tiak ah cibai buk ter ringring tu le khawmtiak tinten an mai sinak cu zianghman hnaihnawlnalumloten lungawi siamsoin inlam a pan ter ringring tu, cuvek rawngbawl tu cu an duhzawng a si. Aw,Thuthlungthun ih kamsang pawlkha tuisan ah rawng in rung bawl sak hai sehla ava tha zik em! nangteh zianveksaw na si? Aw, in sum aw,Pathian hmaiah ziangvekna si ti a lo sim tu cu na rualpi tha bik asi! Buiak in ah Khrih thutak a puang tu pawlhuat an hlawh ih zianghman thutaksimthei lo khawpin anum tikah thiltha longaingai hmuhternak asi(Isai.29:21). Kamsang ih ralrin peknak kan hmuhmi cu; siangpahrang Amaziah cun a ral nehnak ihsin milem pawla raklakih pathian thinhengnak kha kamsangin Amaziah hnenah a sim tikah siangpahrang cun "tong nawn hlah, cu lole ka lo that ding" tiah a ti.Asinan, lamsang cun "hitin thil na tuah ih ka thi simmi tlana ngai lo ruangah nangmah siatsuah dsing cu Pathian in a relcat zoasi " tiah a si(II San.25:16).

 

3.         A pathumnakah, Khrih amah hi ziangtin na ruat?

Na mithmuh ah a tumzet in maw,a te zet in na hmu? Na khawkhannak ah a mah cu a pakhatnak ah na ret maw, a paziatnak ah na ret theu? Khrih cu a kawhhran,rawngbawl tu pawldungah maw hmaiah na ret? Na thinlung le na ruahnakin ziamngtin na hmu? bna nitin nun hrang khua na khan tikah Khrih cu na lal a si vekin na rawng ringring maw ? hi pzawlhi thusutnak tampi lakah malte lawng an si.Ngaidamnak,daihnak, thinlung cawlhhahdamnak ,thih le hloh ah ruahsannak le vanram kan ruahsannak pawlhi tui thusutnakpawl kan san dan ah aa lang ding. Khrih theih cu kumkhaw nunnak asi. Khrih thawn peh zawm awkna nei locu Pathian thawn peh zawm awkna nei lo a si. Zokhal Pathian fapa a nei tu cu kumkhaw nunnak a nei ih zokhalPathian fapa a nei lotu cun nunnaka nei lo"(Jn.5:12).Leitlun fimthiamnak ih hngat aw tu pawl,theihnak, suangtuahnak, ruahnak le santhar thiamnak ah a hngat aw tu pawlcun ziangvek thu khal an simmei dingih leitlunah an ruah mi tuah pitlin thei dingah ziang khal an simdingih ziang khalan tuah ding. Asinan, milai tluksiatnak cu an reltelloih an tumtahnak ah Krhih an telh lo a si ahcun a tawpnakah an hnatuanpawlcu an tuanlak a si ti an thei aw leh ding.Mi hmuahhmuah thinlung sungah nathrik tha loa ummih cuoi nathrih tha lo cun an tumtahnak le an khawkhannak hmuahhmuah cu thatlonak ah a hruai kawi,cui nat hrik cu sualasi. Aew, leitlun fimnakin milai mizia remthat a tumtu pawl hin Thuthangtha ih simmian telh loahcun milai mizia ih sualnak le hmantlak lonak pawl lawng a tawpnak ah an hmu suak ding.Leitlunah sualnathrik,thlarau pulhhri a lengih cui nathrikcu jkhui tawk tidai hman in a tithiang thei lo,suak thawinak tinung a luang mi siar lo, cui tinung cu thingkhros parih khenbetmni Khrih hnaksung ihsin a suak mi tinung a si.

            Cuhmuahhmuah tlunah, milai porh awknak cu khui tawkah a thum aw? Pathian siathlawh mi ropi pakhat pai'n a simbangin," kan zaten kan hrekkhat tluk lawng a thangharhmi kan si. Khrihtian lakah mi tha bik pa hmanin Khrih ih sinak mal takte lawng a thei. Amah ah zumnak kan theih hnu hm,anah kan rundamtui' sinakhi malte lawng kan thei lai a si. Tu ahcun thlalang sung ihsin fiah lo zet in kan hmu amah ah ruahban lo lennak aummi pawlcu kan hmu fiang thei lo. Anah bangnakthawn kan thawhsaltikah famkimnak thawn kan tuam aw dingih tuihlanah malte lawng kan rak thei ih malte lawng kan rak duhdawet asi ti kan thei leh ding. Amah cu kan nitin nunah thazetin thei sinsin dingah le amah thawn tu hnakin neihniam aw sinsin ih pawlkawm aw in nuntum cio uhsi. Cuti ih kan nun a si ahcun leitlun puithoiam hlan awknak kan mamawh loding.Ziangkim kan nei ih thildang zianghman a tulnawn loin kan thei aw ding. Khrih kahrangah khos parah a thihnak,pathian kut vorhlam kapah to in ka hrangah thu a simnak, zumnak in Khrih ka thinlung sungah a cennak, Khrih a ratsaltikah a minung pawlalaksohnak ding, ziang tikhmanah then awk sal ti um loih a kumkhuakan innpi ah kan ton khawm awknak ding- hihmuahhmuah ahin Khrih cu kan hrangah a tawk ih a famkim a si. Khrih ka neihnak in karuahban lomi lennakkeimah ah ka nei a si. Unau, tu ah Khrih na zumnak ruangih na co mi le na theih mi Khrih ih lennak kha Khrih thawn nan um kumkhua tikah tu hankih fiang in Khrih ah ruahban lo lennak cu na hmu fiang leh ding.