MILAI PHU LO IH HRILNAK

MAI PHULO  IH   HRILNAK

EARL BLACKBURN                     

Lettu,   Hre mang

 

THUHMAIHRUAI 

 

Leitlun minung sinakin kan sakhuanak, kan hnamdan nunphung le kan nitin nun khawsak nakah kan upa le in hruaitu, zirhtu pawlih hmahruainak hi kan thlunih an thu cu ka pom. Cuvek thotho in kan khristian sakhuanak khalah kan pastor le kawhhran upa le zirhtu pawlin Pathian thu in simmi cu Pathian thu vekin kan zumih kan thlun.  Asinan, kannih laimi lakah duh vekin mimal pakhat cio ih Baibal siar le khrih kehramah mahte Baibal siar in thutak hawl hi kan mal zet. Curuangah Pathian thu zirhnak phunphun lakah buainak tampi kan nei ih kan zirhtu le pastor pawlih an zirhmi cu a sual thei ih Baibal thawn kan khaikhin a tul ringring a si ti thei cingin zirhnak thu ah buainak tampi kan nei theu. Curuangah himi hrillawknak lole a ruatcia thu thawn peh aw in ruahdan diklo le bangaw lo tla tampi a um thei ih Baibal vekin ziang in zirh a si ti kan theih nakah in bawmtu dingah ti ruahnak thawn cabu fate hi kan tongin tuah asi.

Ca siartu zokhalin Baibal in a simmi vek asi maw silo ti hi ruat cio dingah ka lo fawrh duh. Na ruahdan  le na ngaihdan thawn a bangawlo tla a um thei nan Pathian thu in ziang a sim ti Baibal bungcang tarlangmi pawl kha zohfiang aw la, na theihfiang lomi asi lole na theih zomi kha ciang leh fel sinsinih thei in mi hnenah hi thutak hi phuang suak thei dingin nangmah ah hnget zetin na tuh hngetawk hmaisa a tulih thaten zir dingah ka lo duhsak. Ca sungih ta pawl hi ca ngantu in a ngan vekin lehmi a si ih ca lettu ih ruahdan le ngaihdanih tuah le betmi asilo ti khal ka lo theih ter duh. Cu ruangah mi pakhatkhatin a sim ruangah si loin nangmah rori'n Baibal in ziang a sim ti na theih theinak dingah theih tumin zuam cio dingah ka lo fawrh duh bet.

                    

                                                                                           MAI PHULO IH HRILNAK 

                                                                                                EARL BLACKBURN

 

 

                Milai phulo in Pathian ih hrilnak thu hi ciangzetin theih   le tha zetin zir ahcun a tak nunram mi hruai thlengtu le Thlarau nun mi cawmdawltu  a si. Baibal in ziang tin a zirh ti ciangzetin a zir le theitu hrangah cun hi thutak hi zianghman elnak

le rinhleh ding a umlo. Asinan, mi tampi in hi thutak an sim tikah mi hrekkhat hrangah cun meisa lakih siti burh vek a si theu.Tuisan Pathian mi-le-sa ti aw pawl mi tampi cu a linglet ih zirhnak Arminian tlawng pawlah Pathian thu an zirih hrillawknak thutak thawn pehparin, hrambur pawl siatsuah loih thinsau zetin a zoh mentu  thlarua thlazapnak hnuaiah, duhnung thinsua le thinlung diriam ternak dingin ngilnei zaidam zetin zirh an si theu.

 Pathian in milai parah zianghman thatnak um loin a mai zangfahnak liolio in misual cu rundamnak co dingah a hrilnak thu theihfiangnak cun thutak dodaltu pawl cu pahtlang theihlo tlukin a cah lai hmanah zumtu pawl cu thutak hrangah hma a nawr ter vivo ding. Abraham cun a kum a upa ih ruahsan ding zianghman a um nawnlo hnu hmanah zumnakah ruahsannak a neih bangin Pathian duhdawtnakih hrilnak thutak cun Pathian fa le pawl nunah zumnakin ruahsannak a neihter ding.{Rom.4:18}.Milai phulo, milai thatnak ruangah si loin Pathian zangfahnak liolio ih hrilnak thutak hi theihfiang a si tikah thinlung sung ihsin cawimawinak a luangliam ding. Mithianghlim pawl sung murilah Pathian zangfahnakih hrilnak thutak cun a luahkhat tikah sual cu ti-thih in a um ih thianhlim duhnak le thuawi duhnak nun cu thinlung sungah a hring suak. Kum 100 tluk rei ah khan C.H Spurge in "zangfahnak zirhnakin sualah  mi a hruai lo"ti thutlangpi hmangin thu a sim. Hrilnak thutak theihfiangnak hin Pathian fa le pawl thinlung sungah thianghlim nun a rah suak ter a si ti a simfiang duhnak ruangah himi thutlangpi hmangin thu a simnak a si. Porhawknak le puarthaunak hnakin hnuaidawrnak, nunnemnak le pekawknak nun a suahter sawn a si. Porhawknak cu hlawnhloh a si dingih puarthaunak cu namthlak a si ding. Hi thutak zirhnakih man le tangkainak cu cuaithlai theih a silo. Asinan, Pathian zangfahnak a colotu thenkhat pawl le theihnak a tlasamtu hrekkhat pawl cun Pathian in thleidan a nei a si, Pathian in in hril ahcun milai in tuah ding kan nei nawn lo ih kan duhduh in um ding kan si tiah porhawknak tongkam thawn an sim theu.

 Cuti a silaiah, zangfahnak thlaruain "nangcu sual lakah mithi, thiltha tuah thei mi zianghman nei lo, satan fa, Pathian ih ral na rak si ih na sungah zianghman thatnak a um lo, Pathian hril theinak khal na neilo, na thatnakbik hman cu Pathian hmaiah tenumza, luaksuakza, le Pathian thinhengnak fa na si. Asinan, Pathian in a mai zangfahnak ruangah  a fapa neihsun cu a lo pek, na siatnak hmuahhmuah cu a lo phurhsak thluh ih Pathian in Khrih ahcun fa ah a lo pom zo a si. Cucu nangmai thatnak le nangmah in Pathian na duhnak ruangah siloin a mai duhthlannak, lunghmuinak, tumtahnak le zangfahnak ruangah misual tampi lakah rundam si dingin a lo hrilih na thlarau a thi mi cu sersiam thar in nunthar le thinglungthar, mizia thar, dinhmunthar le fa sinak cu a lo pek a si, leitlun ram tinih rundamnak a colotu pawl khal nangmah hnakin thatlonak le sualnak hleice an nei cuanglo, an hmai khal a se cuanglo,an hmelkhal ase cuanglo, an farah in huat thlala an si cuanglo. Asinan , Pathian in a lo duhdawtnak hleice ruangah rundamnak thuthangtha cu theihter na si ih Pathian ah amah Pathian in a lo tuah a si tiah theihtermi zumtu, misual santlai lote hrangah cun ziangtlukin Pathian zangfahnak cu a sunglawiih zo in saw Pathian hmaiah hngal zetin porhawknak tongkam thawn a tong rero in a nung ngam ding. Hla phuahtu pakhat cun,"Mangbangza Pathian zangfahnak, kei misual hi ziangruangah i rundam ti ka thei lo. Leitlunah kei hnakin mitha tampi an um, asinan kei misual bik pa hi Pathian in ziangruangah i rundam ti ka theilo, mangbangza Pathian zangfahnak asi" a ti. Hitin kan sim laiah phulo ih hrilnak hi thlirdan pali in zohhnik uhsi.

 

               1.HRILNAK IH UMZIA

 

1.       HRILNAK cu sanmureng rei ihsin Pathian hnatuan asi.(Eph.1:4; II The2:13; IITim 1:9). Pathian in in hrilnak cu kanmah in  Khrih kan hril hnuah asilo ih, Khrih kan thlan thei hlanih Pathian hnatuan sawn a si.  Pathian in in hrilnak le thlannak cu kan mah in kan thlan thei hlanah a si ih leilung sersiam hlanih Pathian hnatuan sawn a si. (Thup17:8;13:8) ih a sim vekin tuu fano ih nunnak cabu cu tikcu le caan a thawk hlanah ngan a si zo.

 

2.         HRILNAK cu milai tlinnak ruangah siloin milai phulo mi Pathian ropitnakah, a mai duhthlannak vekin a si sawn. Pathian in misual pawlih thinlung thleng ding le a mah an zum ding kha a rak hmuhcianak ruangah le amah an zumih thiltha an tuah lai dingmi a rak hmuhcianak ruangah a si fawnlo. Asinan, Pathian in a mai lunghmui zawngin misual pawl kha rundamnak coter dingah a hrilcia sawn mi an si ( Eph. 1:5:2:8,9; Rom.9:11: I Pit.1:2). Misual pawlin thil pakhatkhat an tuah ruangah le an tuah lai ding ruangah siloin Pathian in amai lunghmuinak vekin a thu hnuaiih nung dingah a rak hrilnak a si sawn.

 

3      HRILNAK cu mimalah a tuan.(Dung.13:48;Rom.9:11), Paulin Thesolonika khua ih zumtu pawl hnenah hitin a sim."Duhdawtmi unau pawl, Pathianih hrilmi nan si ti ka thei".(I The.1:4).

 

4.                HRILNAK in a tumnetnak cu Pathian sunlawinak a si ih, Pathian lungkimmi a si (Eph.1:4-6). Pathian in amai  lunghmuinak vekin a hrek pawl cu a hrilih a hrek pawl cu a tanta, cuticun ni neta bikah amah lawng cawimawi a si ding.  (I.Kor.1:30,31).

 

5.                     Rome cakuat 9:16,20,21 ah hitin a sim, tawpcin neilo ih a thianghlimmi le lei le van Pathian ih tuahmi ziang hmuahhmuah cu a tha. Minungin mi an hril tikah dinhmun, nunkhawsak daan, sinak, hnatuan, neihnak le lenglamih langdan pawl zirin hril a si theu nan, cui minungih an ruat thupi zetmi pawl cun Pathian thinlung zianghman a ti danglamlo. Ziangah tile a sia a tha, a cak le cak lo, a mawi le mawilo, duh umle umlo tiah milai in an ruahmi hmuahhmuah  khal a mai sersiammi an si ih anmah le sinak cio in  man a neither thluhmi an si. Mi pakhatkhat kha rundamnak co dingah a ruatih a hril tikah cui misual pai sunglam nunah thatnak  maw, siatnak maw a hmuh cia nak ruangah a silo. A hrilnak cu a mai duhnak le lunghmuinak vekin a tuahmi a si ih zaah za  a dik a si.

 

6.             HRILNAK cu miphun hrilbik nei in, Isreal hnam par lawngah a tawp lo ih miphun hmuahhmuah le tong hmuahhmuah hnenah karhzai ter a si (Rom.9:24). Mi pakhat cu phun le hnam, leitlun sinak le hlawn thilri, leitlun fimthiamnak pakhatkhatah hngataw in a porh aw rero men thei. Asinan, hivek leitlun sinak le hlawnthil le ri pawl hin sersiamtu Pathian thinlung zianghman a ti danglam cuanglo. Miphun dangdang, tong citinkim, mibur phunphun le ram tinkim lak ihsin a duhmi le a lunghmui zawng cu a mai tumtahnak le zangfahnak in a hril hai asi.(Thup.5:9).

 

 

7.             Pathianin a huham cahnakin a tlak lomi le a phulomi misual pawl kha rundamnak co dingah a thlannak cu thleng theihlo, a takih cangmi le famkim zetin tuah pitlinmi a si. Lalpa Pathianin a thlanciami sungih sin pakhat hman a hlawn dah lo ih a betdah fawnlo. A hrilciami mipum zat cu sankhuk rei ihsin siatthei loin retcia mi a si. A hrilciami pawl cu a ko ih, a kawhmi (a hrilciami) pawl cu thiam a co ter hnuah nineta bikah cawimawi in  an um ding (Rom.8:28-30:Tim.2;19). Rundamtu in hitin a sim,"Hihi I thlahtu  Pa ih duhthlanmi a si, Ka hnenih I pekmi hmuahhmuah pakhat hman ka hlohlo ding, ni neta bikah ka kai tho hai sawn ding a si"(John.6:39). Ka pai kutsungih ta zohmanin in laksak theilo ding, Ka Pa le keimah cu pumkhat kan si. Pathian in a Fapa thisenin a thlenmi mithianghlim pawl siatsuah dingin ziang sersiammi par hmanah thu a pe dahlo ding.

 

8.             Hi thutak zirhnak hi Paul lawngih rak zirh le aupi reromi asilo, Lal Jesu amah rori in a rak zirh a si. Rundamtu in leitlunah rawngbawlnak a thawh tikah a thusim hmaisa bik cu Nazaret ah a si (Lk.4:16-30). Jesu in, Elijah san laiah Pathian in Isreal nuhmei pawl kha kaan tahratin ramthim nuhmei pawl hnenah kamsang a kuat thu kha a sim. Cucu hrilnak asilo ahcun ziang a si ding? Mi tampi kaan tahratin a tlinlo le a phulo milai pawl hnenah zangfahnak le duhdawtnak a petu kha Pathian a si. Jesu in cang neta ah a simnawn bet, Kamsang Elisa san laiah Isreal ramah miphar tampi an um nan Syria mi Naaman siarlo zohman tithian an silo. Jesu in a sim betmi cu, Pathianin mi tampi kaan tahratin mi pakhat hnenah duhsaknak a pek thu a sim. Pathian zangfahnakih hrilnak thu thawn peh aw in Jesui  zirhmi in ziang a hringsuak ? Mipi pawl kha an lung a awi maw? Hlawptlo zetin zirhnak cu an sang maw? Cang 28, 29 nakin in simmi cu "thinteunakin an khat"ih a mah thah an tum ti a si. Pathian fa le pawlin rin um zetin Pathian thutak cu sim le phuansuah a si tikah cuvek dodalnak cu ton a si theu. Pathian zangfahnakih hrilnak thu zirhnak ruangih hngirteunak in a khatmi thlarau cu Khrih ih Thlarau a si lo, minungih dodalnak a si sawn. Kan Lalpa in thuthianghlim dang khalah hrilnak thutak hi a zirh. (Mth.11:25-27; John 6:37,39;15:16,19). Zohmanin Paul ih zirhnak hin Khrih a dodal an ti thei lo dingih Jesui zirhnak khal hi Paul ih zirhnak thawn a kalh aw a si ti theinak an neilo. Paul in a zirhmi pawl hi a mah rundamtu Khrih hnen ihsin a dawnmi pawl lawng an si. C.H .Spurgeon in a simdah bangin, ka sim rero mi hi thuanthu thar le zirnak thar a silo. A hnget khoh zetmi kan pupa san lai ih zirhnak hi ka zirh duhmi a si. Mi hrekkhat cun himi hrillawknak zirhnak hi Calvinism an ti. Asinan, Calvinism thluntu lakah Haiper Calvinism (Calvin ih zirhnak a hleihluatih fehpitu pawl ) thluntu an um. Annih cun milai ih mawhphurhnak pawl cu an ngaihthah ih Pathian huham cahnak lawngah an hngatawk tikah Pathian in milai parah mawhphurhnak a pekmi an ruat tel nawnlo. Curuangah Pathian zangfahnakih hrillawknak thu hi Pathian thuthianghlim in a zirh vekin kan theihthiam ih kan nunpi thei ding hi a thupi zetmi a si. Pathian in amai hmin sunlawinakah ziangkim a sersiam tikah a sersaimmi pawl  parah mawhphurhnak nei in a sersiamih a duhnak vekin ziangkim cu tuahsuak a si theu.

 

  

9.          HRILNAK cu a tikcu te ah a fiangih zumtui nunram hmuahhmuah ah a luahkhat. Thesolonika zumtu pawl kha Pathian ih hrilmi an sinak thu ciangfel dingah zirh an si.     ( I The. 1: 4). Leilung sersiam hlan, sankhuk rei ihsin rundam si dingah thlan an si vekin  a tikcu te ah rundamnak co dingah kawh an si (II The 2:13, 14 ). Cui Pathian Thlarau hnatuannak cun an nunram hmuahhmuah fangsuakin hmual a nei. Cui tlunah, Paul in Kolosian mi pawl hnenah thu a sim tikah fiangzetin a sim fawn, ''Pathian hrilmi, thianghlim le duhdawtmi….''tiah a ti  ( kol 3: 12-4 : 6 ). Pathian zangfah hrilnakin zumtui nunah hmun a luah tikah a thinlung ruahnak, midang unau pawl thawn an pawlkawmnak, a innsang minung pawl thawn an pehtlaih awknak,  le a hnatuan ih a pehtlaihmi milai pawl le a mawhphurhnak neihmi hmuahhmuah ah a lang dingih a nunram pumhlum in Pathian zangfahnak cun a luahkhat thluh ding. Hihi theih ringring dingmi a si, nun thianhlimnak hi Pathian ih hrilmi, Khrih thisen in a khawlhfaimi, Pathian fa le pawl hminsinnak a si. Nunthianhlimnak a umlonak hmunah Pathian zangfahnak ih hrilnak, rundamnak le Pathian fa sinak khal a umlo! Curuangah Piter in hril le kawh kan sinak ciang dingah in simnak a si ( II pit. 1:5- 11).

 

 

10.           A neta bikkah kan theih dingmi cu hrilnak hi rundamnak hrang lawngah asilo, sawmnak le hnatuannak khal  a si sawn. Khrih in kaithluntu hleihnih pawl kha a thlang   ( John . 6: 70) ih Paul kha hnatuanbik nei ah a thlang (Dung. 7:15, 16: 17: 26). 

                       

 

 

HRILNAK THU THAWN PEHAW IN BAPTIST PAWL IH DINHMUN THUANTHU

 

                Hmun duh um zetzetah Baptist pawl lak ihsin kan neihmi ro thil tha zetzet kan nei. Kannih hi tuisun ih minung kan siloih  mizan ih minung kan si sawn.Kan kawhhran pupa pawlin kan thlun ding lamzin pawlih thlunmi thuthlangpi pawimawh lakih pakhat cu "Baibal hi kan zumnak le kan tuahnak hrangih hngatawknak tobul umsun a si"ti a si. Baptist pawlin hitin an sim, Baibal in pakhatkhat a zirh a si ahcun zumih thlun ding a si ih cuvek thotho in Baibal in pakhatkhat a mawhthluk a si ahcun cucu doding a si. Asinan, ,riahsiat thlak zetin tuisanih zumtu a ti aw mi tampi cun leitlun sakhua biaknak dang thluntu pawl bangin,kan sakhua hotu pakhatkhat maw kan uar zawng thusim thiam pakhatkhat ih simmi hi Baibal in ziang a sim ti hnakin kan ngai pawimawh sawn theu. Asinan, Baptist pupa pawl hin Pathian thu Baibal in a simmi cu thlun dingah thinlung put hngetkhoh zet thawn Pathian thu cu a sual theilo a si tiah an pomih Baibal in a zirhmi hrillawknak cu an zumih an aupi in an phuangsuak a si.

 

                Kan pupa pawlih zumnak cu kawmkelah thuhruk men an si loih an thurin le zumnak lamhruaitu cu mi zapi theih dingah ca ah ngan an si, an zumnak le tuahnak thurin pawl le thusuah pawl cu kanmah santhar zumtu pawlih pom le thlun dingah le kan zirhawknak ih kan hman dingah  tha zetin ret an si. An zumnak ih an fehpimi thawn pehpar in zianghman lamzin hran le sim ding le sawisel ding kan neilo. An thurin le an

zumnak ih an fehpimi pawl hi an fiang zet, an dunghnu ah an tesinfa pawlin thlun dingah ret that le kilkhawi that an si. Curuangah theihngilh lo dingin casungah ngan an si ih sankhat hnu sankhat ret thatih zumnak thurin ah hman an si. Ruahnak tha lo thlisia in voi tampi nuai theu hman sehla Pathian thutak zirhnak cu Thlarau in Pathain fa le pawl hrangah himten a kil ringring. Kan hmaithitu pawlin hrillawknak ziangtin an zum ti zohhnik uhsi.

 

                 Santhar Baptist hmaruaitu, Waldenses pawl kha Switzerland ah A.D 1120 ah an tongaw ih zumnak thusuah tawite an rak suah. An thuasuah ih telmi thutlang pawl cu Baibal lawng hi zumnak le tuannak hram; minung sinak ih tlinlonak; kawhhran thawinak pahnih (zumtu tihnimnak le Lalpai zanriah) le a dang pawl; le kumkhua nunnak nei dingah Pathian zangfahnak ih hrillawknak thu pawl tla an si. Sankhuk nunnak  co dingah hrillawknak thuthawn peh awin Waldensian pawlih thusuah mi cu;"Pathian in leilung sersiam hlan ihsin a hrillawkmi pawl kha siatnak le sankhuk hremhmun ihsin a rundam hai. Anmai mizia sinak pakhatkhat ruangah si loin, zumnak le thianhlimnak an sungah a rak hmuhcia ruangah khal si loin, A Fapa Jesu Khrih sungih a duhdawtnak ruangah, a dang a tangmi pawl kha lanta tahratin mawhthluk theih rual lo a mai a zalenmi duhthlannak le diknak thu ruangih a hrilciami an si". Hi thusuahhi kum zabi hleiruk (16) a thawk pek, hramtohsalnak (reformation) a thawk hlan kum 400 hrawng rei ih thusuahmi  a si. 

 

Baptist thusuah lakih a lar bik ti theihmi pakhat cu London ih a voihnihnak thusuah 1689 kumih zumnak thusuah a si. Cucu Baptist Pastor 37 pawl lungrualih thusuahmi a si. A hmaisa bikah, kum 1689 ah ca in nganih suah a si. Keimah bulpak cun kum 1689 ih  zumnak thusuah hi Baibal thurin lailangtu bik a si ih a tha bik a si tiah ka zum. 

 

 Pathian thupek thawn peh awin an thusuah thlur 3-6 nakah a hnuailam vekin kan hmu thiei.

 

 3.      A sunlawinak puanzarnak dingah Pathian thupek a si. Milai hrekkhat le vancungmi hrekkhat pawl cu ruatcia in an um, a dang zawngin ka sim a sile, a zangfahnak sunglawi ropi sunlawihnak ah Jesu Khrih sungah sankhuk nunnak nei dingah milai hrekkhat le vancungmi pawl cu ruahman cia in an um; cule a dang hrekkhat pawl kha an sualnak kha tuahsuak ih an tontlakmi sankhuk hremhmun  sung lut dingah tanta an si. Cucun diknak Pathian a sizia a sunlawihter (I Tim.5:21; Mth.25:34; Eph,1:5,6; Rom .9:22,23; Jude4 ).

4.                         Himi ruatcia le ruahmancia vancungmi le milai pawl cu a hran liolio le thleng theih rual loin nemhnget cia an si, an tam le mal cu ciang felfel in thum le bet theih rual a si lo. (II Tim .2;19; John13:18).

 

 

5.             Kumkhua nunnak nei dingah Pathian in a ruatciami minung pawl cu, a rawp thei lomi Pathian ih tumtahnak le duhthlannak ih a lunghmuimi a thuthennak ropi in, sersiammi ziangthil hmanih ti danglam theinak um loten Amah Pathian ih a lak a simi a zangfahnak le duhdawtnak in Khrih sungah a kumkhua sunlawinak ah a hril (thlan) mi an si. (Eph.1:4,9,11; Rom 8:30; IITim .1:9;I  The .5:9; Rom .9:13,16. Eph .2:5.12).

 

6.             .Hrilciami pawl cu Pathian ih cawimawinak co dingah rua-hmanciami an si. Cule, sankhuk zalennak a neimi Pathian ih duhthlannak in a tulmi hmuahhmuah cu amah Pathian lala in a timtuah sak thluh. Adam ruangih a tlusia zomi lak ihsin a hrilciami pawl cu hmualnei zetin kawh an si ih Khrih sungah rundam an si. Cumi tuahsuaknak dingah cun thlarau thianghlim in a tikcu teah hna a tuanih an sualnak thianfai in, fa ah pom an si ih ti-thianghlim an si. Cule thlarua thianghlim in lam a hruai ih rundammi fa le vekin zumnakin an nung a si. Pathian ih ruatcia le khawkhancia nak sungih a tel lo tu pawl cun hmualnei zetih kawhnak cu an colo ih, an sual khal thianfaisak an silo tlunah, Pathian in fa ah a pom hai lo. Pathian thuthangtha simmi cu ngai in khristian sakhua nakah taima zetin hma la tu khal an si thei nan, hmualnei ih kawhnak an colo ih Pathian inn sungsang ah tel theinak an nei lo. Ti-thianhlim khal an si lo ruangah Khrih sungah rundamnak khal an colo ih rundammi khal an si lo. (I Pit.1:2; II The.2:13; IThe .5:9,10: Rom.8:30: IPit 1:5; John.10:26;17:9; 6:24).

 

                  Kum 1833 ah saklam American Baptist pawlin Hamsphire ah zumnak thusuah thar an tuah . Cui an thusuah ah an thuthlangpi ih an hmanmi cu "Pathian zangfahnakih tumtahmi".(Of God 's purpose of Grace ) ti a si.

An thu suahmi cu a hnauilam vek a si.

 

"Pathian in a zangfahnakin misual pawl a rak hrilcianak cu sankhuk rei ihsin Pathian in a rak tumtahcia mi a si ti kan zum. Amah in a hlu zetmi hrintharnak a pek vekin misual pawl kha a thianter ih a rundam hai, an nunnak hrangih a tulmi hmuahhmuah khal an rundamnak hrangih a milaw in a tuahsak thluh. Hitin Pathian ih thatnak, fimnak, thianhlimnak, zalennak , a thu hngehkhohzia le a ropitnak pawl a langter. Hi thutak hin porhawknak pawl cu a hloh ter lellel ih hnuaidawrnak, dutdawtnak, thlacamnak, thangthatnak , Pathianah hngat awknak, le Pathian ih ngilneihnak pawl kha nunah lang dingin nunpinak pawl a suahter. Cucun, zumtu pakhat cio in an co mi thlawsuah pawl kha a tha bik le a man nei bikin hman thiamnak a suahter. Cuitlunah thuthangtha zumtu pawl nunah cianfelnak a neihter ih khristian nun cianfelnak hrampi a si. Cuticun zumtu ih nunah ciangfel nun nunpi dingah le ngilnei zaidam nunih nung dingah lam mi a hruai".Hamsphire zumnak thusuahthar ih thutlang sirhsanmi pawl cu (II Tim.1:8,9: Eph.1:3-4: The.2:13-14: Dung.13:18,19: Rom.9:10-23: Jame 1:17: I Koe.4:7; II Tim.2:10).

Himi thusuah thotho hi thlanglam American pawlin 1925 kumah an hmang. Cumi hnu reilo teah thlanglam American Baptist pawl hrekkhatin himi hrillawknak zirhnak hi an rak tlansan nan tulai Baptist  zumtu tamzet cu himi hrillawknak thutak zirhnak ah an kirsal. Robert B. Selp ih nganmi cabu ''Thlanglam Baptist le hrillawknak zirhnak'' timi hi Baptist pupa pawl zumnak zohsalnak bawmtu tha pakhat a si. A cabu hminih a tarlang bangin, thlanglam Baptist pawlin hrillawknak zirhnak thawn peh aw in ziangvek dinhmunah an ding ti a tarlang. Cuitlunah hrilhlawknak zirhnak thu vekin kan thlun ve dingah a sim bet. ( Cui cabu na lei duh a sile, a hnuailamih a dress ah cakuat aw: Sprinkle pubication S.P.O.Box. 1094, Harrisoburg, VA 22901, USA). Tuihlan kum reilo teah hrilhlawknak zirhnak hngetkhoh zetin  rak pomtu Baptist zumtu hminthang pawl an hmin run tarlang dingin tikcu le can in in on lo ding. Himi thlawhsuahmi thutak zumtu malte pawl hmin lawng ka run tarlang ding: John Bunyan, Andrew Fuller, Williamcarey, Adoniaram Judson le C.H.spurgeon pawl tla an si. Tulaisanih Baptist zumtu unau pawl hin tuihlanih Baptist pupa pawlih zumnak an thlun a si ahcun milai phulo cingin Pathian zangfahnakih hrilnak hi an zum in an thlun dingih rinum zetin an phuang suak tengteng ding. Kawhhran pawlin khros parih nehnak hi hmaiah suangin an au pi ding a si. Hrilhlawknak thu fel zetin theihlo nakin khros ih thiltitheinak, huham cahnak le khros ih san pawl hi a hloh phah. Curuangah a cak lomi le a famkim lomi thutak cun misual pawl kha an sualnak sungih sin a runsuak thei lo ih, Pathian mi thianghlim pawl hnatuannak khalah an ral donakah bawmnak a pe thei lo. J.I. Packer in lailanten hitin a sim, ''Khatlamah, milai ih selinglet thluh zo dinhmun le milai phulo cingih hrilnak, cun khatlamah elruallo ih zangfahnak le kumkhua nunnak hrangih ruatcianak hi thuthangtha ih sungmuril a si ti kan hmuhthei hlan cu Khros ih sullam taktak hi kan hmu thei lo ding''. Tulai Baptist kawhhran zumtu pawl khal hin kan pupai' ro in tantami thlawhsuahnak le cawimawinak sungah kan kirsal ding a si ahcun hrillawknak Baibal thutak ah kan kirsal a tul.

 

            

     III. HRILLAWKNAK ZIRHNAK IH THATHNEMNAK

 

                Pathian zangfahnak thutak zirhnak hin zumtu pawl hrangah sim cawk lo thatnak a nei a si. Zumtu pawlih nitin hmuhtonmi thu tlangpi a tuam kim thluh. Mi pakhatin Pathian  zangfahnakin misual dang pawl tampi rundam in an umlo lai ah, hril a sinak a theihfiang a si ahcun Thumkawm Pathian upatnak le ngainatnak thawn a thinlung sung ihsin thangthatnak le cawimawinak a luangliam ding (Rom11:33.36). Cawimawinak, lungawithu simnak le biaknak kha duhdawtnak thinlung sungin a luangliam ding. Pathian in misual santlailo le Pathian ral a si lai hmanah a duhdawtih a hrangah thiltha a tuahsak nak a theihfiang tikah a nunhlun, Pathian duhlo zawngih nunnak ihsin a her kir dingih Pathian thu hnuai ah a tuhlut aw ding. Cuticun hrillawknak a theihfiangah cun ziangruangah Krih cu duhdawt ding ka si ti cu sim rero  tul loin a theifiang ding (I John 4:19). Pathian duhdawtnakin Jesu Khrih sungah a hrangah a rak tuahsakmi pawl a theihfiang tikah a thinlung sungah duhdawtnak a hring suak dingih cui duhdawtnak cun a nun lam a hruai ding. Pathian in kan hrangah a duhdawtnak hi, a ral pa ih dung kan thlun rero lai hmanah, a hmun camcin a si ti in theiter tikah kan thinlung le ruahnak sungah duhdawtnak le hnuaidawrnak a suahter. Pathian in a duhdawtmi a Fapa hmangin ziangruangah kan hrangah thiltha a rak tuah? Pathian thinhengnak hnuaiah ansedawng kan silaiah ziangtin Pathian zangfahnak ngilneihnak hnuai ah fa dinhmunah kan ding thei?  Aral le a huat bikmi dinhmunih kan dinlai hmanah in duhdawt thei tu Pathian ih duhdawtnak cu ziangvek duhdawtnak saw a si? Himi ruahnak hin kan thinlung sung in luahkhat tikah Pathian hmaiah thinlung tangdawrnak thawn khukbilin in kir ter dingih sual ihsin in tlan suakter ding.

                Hrillawknak zirhnakih thathnemnak dang pakhat cu, Pathian in a zangfahnak cotu sidingah in ruatcia ih, a duhdawtnak a fapa sungih a langtermi thuthangtha hmangin in ko, ThlarauThianghlim  rawngbawlnak le Fapa thisenin in thianfai ih a ra lai ding tikcu le caan ah in cawimawi  leh ding a si tiah ciangzetin kan thinlung sungah in theihter. A zangfahnak ruangah a lakin thianfai kan si ahcun diknak le ropitnak Pathian in a hrilcia mi le a thianfai zomi pawl parah siatnak mawhphurhnak a thlenter lo ding ticu a fiang a si. Duhdawtnak  Pathian in kan suahhlan ihsin, kan pianthar hlan -a ralpa satan fa dinhmun ah kan din lai hmanah a duhdawtnak ruangah a fapa neihsun thihnak ruangah kan sual in thianfai ih a fa dinhmunah in dinter a si ahcun kan pianthar hnu, Pathian fa tiah kawh kan si hnu ih lei tisa taksa sual mizia sungih talbuainak le kan ralpa satan ih dodalnak le leitlun saulih hnaihnawknak pawl lakih harsatnak lak ihsin a duhdawtnak cun in runsuak hrimhrim ding asi. Pathian duhdawtnak sungih sin zianghman in in then thei lo ding. Amah cu kan ta, kan lamtang a sinak cu "a duhdawtnak in mithianghlim le sawisel ding umlo" si dingah kawh kan si ih a fale dinhmun ah in tuah zo nak hin a fiangter zo a si ( Rom 8:25-39; Eph 1:4 ). Kan sungah thiltha tuah a thawk tu cun khrih ih famkimnak ni sunglawi a thlen tiang zianghman thlaksammi um loin a tuah sunzawm vivo ding a si ti a fiang (Phi1:6).

 

                Pathian zangfahnak ih hrillawknak zirhnak hin zumtu pawl sunglam nunah daihnak le thlakamnak sunglawi a suahter a si ti sim ta loin ka thu ka tawp ter sianglo. Pathian tuu rual pawl hin an rundamnak cu fimnak hmuahhmuah hrampi, ngilneihnak ih khat rundamtu, lei le van thuneihnak hmuahhmuah neitu, Pathian kut sungah a um a si ti an theih tikah an sunglam minung sinak cu daihnak ropi in a luahkhat ih an thinlungih rinhlelhnak sumzing pawl kha a haai kiang thluh a si.

 

 

IV. HRILLAWKNAK ZIRHNAK HIN ZUMTUI NUNAH THUTHANGTHA PHUANSUAHNAK  THINLUNG LE THLAWSUAHMI NUNTUDAN  PAWL A SUAHTER.

                                                                                                                                                                                                Pathian zangfahnak ih hrillawknak dodaltu pawlin, "milai phulo ih hrillawknak zirhnak hi miin an zum a si ahcun mi-hlo, thlarau hlo pawl hnenah thuthangtha an sim dahlo ding, misual pawl Khrih hnenah hruai an tum dahlo ding" an ti. Hitin a ruattu cu Pathian thu a hawl tikah, Pathian in a fapa, a kamsang le a dungthluntu pawl hmangin in zirhmi thutak ah hngataw loin, hrillawknak thuthawn pehawin, a mai neihciami ruahnak ah a hngataw sawn a si. Milai ruahnak in a cangthei maw cang theilo ti ruahnak in Pathian thu in ziang a sim timi theih duhnak le pom duhnak, hngat awk duhnak thawn Pathian thu kan hawl lo a si ahcun kanmai ruahnak thawn a mil awlo mi Pathian thutak pom theinak kan nei dahlo dingih milai suangtuahnak  sungah kan cambang ringring ding.

                Pathian in a thawk ( lei le van  sersiam thawk) ihsin a cemnet (lei le van cemnak ni netabik ) tiang ih thilthleng ding pawl kha a rak nemhnget cia ( Isai.46: 10) lawg si  loin a tawp tiangah thilthleng ding pawl hmuahhmuah thlenter dan ding pawl khal a rua-hman cia thluh. Hrilcia mi pawlcu rundam an si tengteng ding, asinan Pathian thu theihnak um loin rundam an si theilo ( Rom 10:7). Pathian in a hrilcia mi pawl rundamnak dingah a hmanmi  buangrua pawl cu thuthangtha phuansuahnak, thuthangtha karhzai ternak ,thlacamnak, le zumtu thianghlim nunpawl an si. Cu pawl cu tuah famkim dingah Pathian in a Fapa leithlunah a thlah ih milai rundamnak dingah a tulmi pawl cu Fapa in famkim zetin a tuahthluh. Cule, Fapa in a tuah famkim zomi bungrua le hmanrua pawl cu Pathian mi thianghlim pawlin an hmangih rawng an bawl tikah  Pathian thlarau in thutak eng cun Pathian hrilciami pawl thinlung sungah a kap engih sualsirnak ah hruai in, an  thlarau cu a tinungih nun thar nei in Pathian fapa zumnak a neihter. Cutin ka sim tikah, Pathian Thlarau cun milai sia-tha-theihnak thinlung le duhthlan theinak thinlung cu thahrum hmangin a lotheihlo in a nawrhmawh a si ka tinak a si loih thuthangtha cu hrilciami pawl hnenah theihter a si ih Thlalrau Thianghlim cun hrilcia mi pawl sunglam nunah thutak engin a sun engih a sun eng hnuah an thlalrau cu nunthar a pek, theihnak dik a neihter, cule milai ( hrilciami ) cun a mah minung sinak diktak le Pathian duhdawtnak thutak cu theihfiangnak a neih tikah lamzin dikah amai duhthlannak liolio in a kir salih Pathian Fapa zumnak ih nung dingin thu a tiamkam awknak a si sawn. Pathian Thlalrau in milai lamzin fehnak hlun a sualzia le a tihnung zia le Pathian duhdawtnak a theihtermi pawl cu zohman ih fial tul nawn loin an lamzin hlun ihsin an kir salih Pathian duhdawt zangfahnak cu mak ti in mangbangza zangfahnak ruangah Pathian hmaiah khukbilin an tapsuak sawn asi. Pathian in milai pianthar ter dingah tha-hrum a hmang lo, a duhdawtnak ih huham cahnakin a hrilciami pawl thinlung cu a neh sawn a si.

                Hrillawknak zirhnak hin Pathian thuthangtha phuansuahnak le rawngbawl dingah  zumtu pawl tirhsuaknak hi ziangtik hmanah a kalh dahlo ih a dodal dahlo, tha a pe sawn a si. Khrih theihpi tu le kawhhran dintu pawl kha  Khrih in a rak simcia vekin (John 10:16 ), misual  tampi rundam an si dingih kawhhran sungah  kawmcih an siding ti thei in ralthatnak thawn hmai ah an nawr. Paul kha Kawrin khua ah rawng an rak bawl tikah Lalpa in hitin tha a rak pe," Hi khuasungah hrilciami mi tampi ka nei" tiin. Paul kha Khrih ih hmin a thei dah lo tu pawl hnenah thuthangtha a rak phuangin a theihtawp suah ih a rak zuam rero a si ti kan thei. (Rom 15:20 ). Cule hrilciami pawl rundam an sinak ding le Khrih sungah a kumkhua in cawimawi an si theinak dinigah ziang hmuahhmuah kha a rak tuar (IITim 2:10). Arminian pawl ruahnak thawn kalh awin, Pathian zangfahnak in misual pawl a rak hrilcia (ruatcia) a si ti zirhnak hin Baibal vekin  Thuthangtha  phuansuahnak a suahter sawn a si. A dungthluntu pawl sanlai ihsin thuthangtha simtu (evangelist) ropi le tirhsuakmi (missionary) pawl lakah hrillawknak zirhnak a pomtu le a zirhtu pawl hmin tarlang a tul dingmaw? Malte lawng ka run tarlang ding: John Calvin, John Knox, GeorgeWhiteefield, Daniel Rowlanda, Jonathan Edward, William Carey, Samuel Zwemer, le midang pawl an si. Mi pakhatkhatin Pathian zangfahnakin hrillawknak zirhnak hi fiangfai zetin a theih a si ahcun "hrilciami pawl hrangah zianghmuahhmuah tuar ve" in raltha le thatho zetin Khrih thuthangtha phuangsuak tu ah a cang ding.

                A netabikah, himi Pathian zangfahnak sual theilo vekin Baibalin a zirhmi cu kan zumih kan phuansuah tengteng a tul a si. Pathian ih a ruatcia (hrillawknak) zirhnak thu thawn peh awin, mi pakhatkhatin a theih lomi tampi a um ding nan, hi zirhnak thutak sunglawi hi hlawn theih a si lo. Himi thutak sunglawi hi duhum le phuansuah hrimhrim ding asi. Ziangah tile Baibal cathianghlim cu athu in fiangzet le huham cahnak thawn in theihter mi a si.

                "Pathian in a mai zangfahnak, lainatnak ruangah a tumtah le a lunghmui zawng vekin a lo ruatcia ih a lo hrilcia vekin Thuthangtha theihternak in a lo ko ih, a thlazap nak hnuaiah a lo humhim tlunah, a ra thleng lai dingmi ni sunglawi ni ah Fapa ih sunlawinak tawmtu dinhmunah dingin a lo cawimawi lai ding ruangah tui na nunah nun thianghlim nei dingin Thlarau Thianghlim hnatuannak le rawngbawlnak in a lo thianter rero ih a duat zetmi fa vekin a lo kilvennak thutak cu na hnenah theihter a si zo ruangah na nunnak ah nunthar, thlarauthar, thinlungthar, dinhmunthar le Fapa ih ro tawmtu dinhmun in fa sinak tiang a lo pekmi pawl hmuahhmuah cu hi leitlun na damsung tawite ah a hmin sunlawinak hrangah hmang aw ve thlang aw. Na sungih thiltha  tuah a thawk tu cun a tawptiang a tuahsuak ding a si. Na suahhlan le na umnak leilungpi sersiam a si hlanah a lo thei in a lo ruatcia zo, misual, satan dungthlun le Pathian ral na si lai  hmanah a lo duhdawtih a Fapa neihsun a lo petu na Pathian cun a Fapa sungah 'ka fa' na si tiah a lo pom zo ruangah na hrangah a tha mi zianghman sianlo mi a nei lo ih a lo siatsuah theitu ding, sersiammi zianghman a umlo, ziang hmuahhmuah cu Amai thu hnuai ih um lawnglawng an si ti na theihnak ruangah hnangam ten Amah na Pathian, a lo rundamtu cu rian thlang aw. Na theihfiang  lo mi hrangah Thlarau bawmnak dil aw la, na hrangih a tulmi hmuahhmuah a lo theihter in mal a lo sawm ding".

Comments