RUAHDAN BANG AW
LO, DUHDAWT, REMDAI, LUNGAWI IN TUANTLANG DAN
American president pakhat in “Ka
thu i el dah lo tu, ‘yes’, I ti ringringtu hnen ihsin zianghman ka zir dah lo”
ati. Democracy uk awknak hi milai in kumpi cozah le society kaihhruai awknakah
tuisan tiang a thabik an tinak pakhat cu ruahdan, duhdan, hmuhdan, bang awk
lonak pawl kha zalen zetin mi zokhalin ausuahpi theinak asi. Asinan Democracy
mipi pawl cun ruahdan duhdan hmuhdan fehdan nundan bang aw lo thu an ruat khawm
tikah midang namthlaknak thawn milai sinak ziangsiar loin thu an sim lo ih khat
le khat upat awknak in khuimi ruahnak a tha sawn tiah thutha an hawl tlang sawn
theu asi. Ruahdan hmuhdan pomdan bang aw lo a um tikah “kan buai” tiah ruah
ding asilo. Senpi mi tambik thatnak a suahpitu, Pathian thuthawn a kaih aw mi,
Pathian duhdan khuimi sawn asi tiah hawltlangnak, khat le khat theih awknak,
thuksinsin in sihcih pehtlaih awknak caantha ah hman sawn ding asi. Mah thawn ruahdan bang aw ringring thawn
lawng a um tlang ringringtu pawl cu an thansoh dingzat an thangso lo tla asi
thei. Cuhnakin milaizokhal, mai ruahnak hmuhdan pomdan thawn a bang aw lo,
kanmah hnakin ruahnak sang a neitu pawl hnenah zir ding, zirhtu, kaihruaitu,
lamzin hmuhtu nei ringring ding kan si sawn.
Nupi pasal
karlakah, rualpi tha, hnatuanpi, political party, pawlkom, mibur, kawhhran le
hnatuantu, tvp, ziangvek dinhmun ah zovek milai khal mi pahnih hnakih tam um
khawm tikah ruahdan hmuhdan duhdan bang aw lo a suak ringring. Cutikah duhdan
pomdan bang aw lo cingten duhdawt, remdai, lungawi sopar ten duh tlangmi tuan
tlang, nung tlang, um tlang, thazang le cahnak hlawm aw tlang, neih mi theih mi
hlawm aw tlang ih duh lo mi do tlang, tangtlang thei ding hi milai zocio khalin
kan zir, kan nunpi le kan kiangpa milaipi pawl kan zirh sawn dingmi asi.
A tullopi
in voi tampi thu fate tuktak, "o" le "aw", tivek,
"aa-lu a tung in maw kan at ding, a phel in" tivek thu tuktak men ah
a sunglawi tukmi kan duhdawtmi le duhdawttu pawl thawn kan pehtlaihnak hi
siatsuahter hram hlah uhsi. Thildang hmuahhmuah cu hmanrua men an si sawn ih
duhdawtnak in kan pehtlaihnak hi a kumkhua in a hmun dingmi kan ziangkim ih
tawpnak sawn asi ti fiang aw in danglamnak fate, duhdan, hmuhdan bang aw lo
pawl cu umharphen, thinlung hmuh awknak, thuk sinsin pehzawm pehtlaih tlaihsan
awknak le ruahnak thar le tha in hmu suak ter tu sawn si thei dingin Pathian
hmanrua rawn an si thei in nuntlang, tuantlang, umtlang cio uhsi.
Ruahdan bang aw lo thawn tongkam
saan awk tikah fimkhur tulmi a um. Thinheng tikah, huatmi neih tikah, duhtukmi
neih tikah, lamtang tanbul neih tikah, milai thinlung cu mibum hmangbik asi
vekin kanmai thinlung lala ih bummi kan si lo nak dingah midang thawn ruahdan
bang aw lo tongkam saan aw lo dingin sup awk thei a tha. Thinlung dai ziahzi
ten lungnem ten duhdawtnak in duhdan bang aw lo mi thu ah tongkam saan-awk ding
asi sawn.
Cutin thinlung dai ziahzi ten khua ruat in ruahdan
bang aw lo mi thu pakhatkhat thu ah midang thawn tongkam saan awk tikah ruahnak
a karhzai ter, thu pakhat ih kilkip ihsin hmuh thiamnak mi a pek, midang
dinhmun tansan le sirhsan mi a theihter, kan hmuhdan ruahdan cu ziangruangah
asi tiah thu sirhsan fimkhur zetin mi a ruatter. Mai ruahdan pomdan hmuhdan ih
sirhsan kimcang ten hliakhlai hmaisa loin midang lakah ausuahpi mi thu thawn
pehpar in mah hnakih mifim, Pathian mihman pawlin ziangtin an ruat, an sim timi
hliakhlai hmaisa loin thutawp ausuahpi tu cu mahlemah thei aw loin, ningzah
thlak thu a ausuahpi rero tla a rak si thei.
Curuangah ruahdan bang aw lo lakah
thurel, ruahdan suahpi, midang thawn tongkam saan awk tikah fimkhur tulmi pawl
malte sim asile:
●
Mai ruahnak hnakin thaswn khal a um thei asi ti
fimkhur zetin thutawp thuthentu vekin thu sim loin tangdor ten mai ruahdan
ausuahpi sawn ding.
●
Mai ruahdan thawn ruahdan bang awlo neitu pawl
milai sinak upat pek thiam ding.
●
Ka simmi thu thawn pehpar in leitlunah keimah
hnakih mifim thiam pawlin ziangtin an sim, timi ruat phah in sim thiam.
●
Mai ruahdan vekin thu a fehlo ruangah leilungpi
a cim theh ding vekin ruat lo ding.
●
Milai ka si ih ka palh thei asi tiah tangdor
lungput langter ringring ding.
●
Mai ruahnak le thudik (facts) thleidan thiam in
mai ruahdan suahpi ding.
●
Ruahdan hmuhdan pomdan relkhawm, tongkam saan
awk ruangah buaipi mi thu hnakin a thupi sawn, milai pehzawm awknak
(relationship) siatsuah dah lo ding.
●
Ruahdan duhdan bang aw lo cingin tumtahnak
pakhat hrangah hnatuan tlang a theih ringring ti thupom kaihhnget.
●
Ziang tinkim thu ah duhdawtnak, lungawinak,
daihnak in midang thawn tongkam saan aw thei ringring.
●
Zianghmuahhmuah tlunah thuneihnaktawp neitu cu
Pathian asi.
Ruahdan bang aw lo ruangah
lungrual lonak, huatnak, thentheknak, um tlang nuam ti lo nak, suahter loin
ruahnak kautertu, hmuhnak kautertu, kilkip ihsin thu in ruattertu, khat le khat
upatnak le duhdawtnak theihthiam awknak langtertu, zawi awi awk theinak
langtertu, zo a diksawn timi zuam awknak si loin duhdawtnak in pumkhat sinak
karlakah thupitter sawn in, lungawi sopar ten duhdawtnak le remdaihnak thawn mi
zovek le ziangvek ruahdan hmuhdan pomdan bang aw lo lak khalah nun tlang,
tuantlang thiamtu si zir cio uhsi.
"Mi zovek thawn khal remdai duhdawt le rualrem ten nung
thei dingin remdai duhdawtnak Pathian in na thinlung le ruahnak lo kilveng
camcin hram seh."